Þjóðviljinn - 22.05.1988, Blaðsíða 10

Hluti þeirra muna sem fórnað var guðunum eftir orustuna við lllerup. Þeir hafa legið í 1800 ár í vatni og síðan
mýri. Mýrin er basísk og því hafa trémunir geymst þar ótrúlega vel. Þarna gefur að líta tréskjöld, skjaldarból-
ur, spjót, sverðsskeiðar, söðulskraut, beltissylgjur o.fl.
sjá hvaðan eigendurnir komu,
voru ekki sjálf vopnin heldur
hárkambar sem hermennirnir
notuðu til að greiða sér. Nú er
verið að rannsaka kambana og
efnið í þeim og öll gerð þeirra
útilokar að þeir séu frá Dan-
mörku eða Suður-Svíþjóð.
Ljóst er því að hér hefur
innrásarlið verið á ferðinni og
það hefur komið frá suðaustur-
hluta Noregs og vesturhluta Sví-
þjóðar, þ.e.a.s frá Víkinni (Osl-
óarfirði) og Ranríki (Bohusléni).
Fornleifafundirnir í Illerup-
dalverpinu veita því mestar upp-
lýsingar um þau landsvæði því að
Jótarnir hafa ekkert skilið eftir
frá sjálfum sér í mýrinni og um þá
er lítið vitað. t>ó er ljóst að þeir
hafa búið við sæmilegan efnahag
og sterka stjórn úr því að þeir
gátu ráðið niðurlögum hers sem
e.t.v. taldi 1000 manns.
Rómversk sverð
Flestir gripa’nna, sem náðst
hafa upp úr mýrinni, segja ekkert
til um hvaðan eigendurnir hafa
verið. Sverðin skipta hundruðum
og eru smíðuð í Rómarríki. Á
u.þ.b. helmingi þeirra eru stim-
pilmerki rómverskra járnsmiða,
hinn hlutinn er nákvæmlega
sömu gerðar og hlýtur því einnig
að vera útflutningsvarningur frá
Rómarríki. Sverðin hafa ýmist
verið seld fullfrágengin eða sem
hálfunnin vara. Nokkur þeirra
eru búin germönskum hjöltum og
eru í germönskum skeiðum.
Fundist hafa nær 1000 spjót og
er talið að þau hafi verið smíðuð á
Norðurlöndum. En gerð þeirra
var hin sama um öll Norðurlönd
og þau veita því ekki nánari vitn-
eskju um smíðastaðinn. Sverð og
spjót hafa verið helstu vopnin en
menn hafa í minna mæli notað
boga og axir í bardaga og kannski
hníf.
Steindir skildir
Til varnar sér höfðu hermenn-
irnir tréskildi sem voru um 1
metri að þvermáli. Skildir höfð-
ingja og fyrirmanna voru
skreyttir ýmist með rauðum og
gulum lit eða með gulli og silfri en
óbreyttir hermenn báru járn-
slegna skildi. f pung við belti sér
geymdu þeir ýmsa persónulega
muni, svo sem rómverska pen-
inga, perlur, gullstykki, eldfæri,
kamba, oddhvassa sýla, hnífa og
skartgripi.
Meðal fórnargjafanna voru
einnig ýmiss konar verkfæri og
reiðver. Þarna má finna rúna-
áletranir sem eru með þeim elstu
áNorðurlöndum. Það er rúnirnar
sem veita upplýsingar um nafnið
Wagnijo en auðvitað er það
ágiskun að það hafi verið nafn
foringja sænsk-norska árásarliðs-
ins.
Nú rennur á eftir breiðum
Illerup-dalverpinu sem liggur
milli lágra hæða og ása. En þegar
orustan var háð fyrir 1800 árum
voru stór vötn í dalnum og það er
eitt þeirra sem geymt hefur einn
merkilegasta fornleifafund Dan-
merkur. Gripunum hefur ekki
verið hent í einu lagi í vatnið.
Fyrst hafa menn flokkað þá.
Þeim, sem voru léttir og meðfæri-
legir, hefur verið kastað frá
vatnsbakkanum og þess vegna
lágu þeir dreift í mýrinni þegar
farið var að grafa. Öðrum hlutum
hefur verið safnað í hrúgur sem
farið hefur verið með á báti út á
vatnið þar sem þeim var dengt
fyrir borð. Allmargar slíkar hrúg-
ur eru í mýrinni.
Enn er mikið ógrafið
Vatnið hefur verið um 100 þús-
und fermetrar en ekki hafa enn
verið grafnir upp nema 40 þúsund
fermetrar. Tilraunaholur og seg-
ulmælingar hafa leitt í ljós að bú-
ast.má við að mikið af gripum
finnist þegar meira verður grafið
en það er ekki áætlað að sinni.
Svæðið hefur verið friðað og bíð-
ur rannsókna komandi kynslóða.
Það var 1950 að fyrst varð vart
við fornleifar í Illerup-dalverpinu
þegar ræsa átti fram mýrina. Þá
strax var hafist handa við upp-
gröftinn og haldið áfram allt til
1956. Aftur var hafist handa 1975
og unnið við uppgröft fram til
1985. Vinnu við munina, sem
fundust, er enn ekki lokið.
Stéttskipt samfélag
Þessi mikli fornleifafundur gef-
ur dágóða vísbendingu um þjóð-
félagsgerðina. Að vísu eru upp-
lýsingarnar um samfélag Austur-
Jótanna takmarkaðar en þó er
ljóst að það hefur verið allþróað í
efnahagslegu og stjórnarfarslegu
tilliti úr því að unnt var að safna
nægílega miklu liði til að sigra
þetta fjölmennan árásarher í or-
ustu. Það er og ljóst að við Víkina
á heimaslóðum innrásarliðsins
hefur verið komið á háþróað
skipulag sem gerði kleift að safna
saman allt að 1000 manna herliði
og útvega nógu mörg skip til að
flytja liðið. (Rætur víkingaferða
virðast djúpar á Norðurlöndum
og hið sama á við um leiðangurs-
útboð til landvarna. Innsk. Þjv.)
Samfélagið hefur verið ríkt úr því
að unnt var að kaupa mikið af
rómverskum sverðum og fram-
leiða auk þess mikið af vopnum.
Talið er að gull- og silfurmun-
irnir og glæsilegustu vopnin hafi
tilheyrt fyrirmönnum. Kannski
Gullinn maður eða goð. Nokkrir
rauðmálaðir skildir, sem væntan-
lega hafa tilheyrt höfðingjum í
innrásarliðinu, voru skreyttir með
tilslegnum gullþynnum. Þær
mynduðu krans meðfram skjald-
arröndinni.
(Lauslega þýtt og endursagt úr
lllustreret videnskab)
ÓP
Af hárkömbum mátti marka hvaðan innrásarherinn var kominn. í pung við belti sér
höfðu hermennirnir kamba og fleiri persónulega muni: eldfæri, skartgripi, rómverska
peninga, mola af rafi og taflmenn.
því svæði samanlögðu er áður til-
heyrði rómverska ríkinu.
Verslun við Róm
Norðurlandamæri Rómarríkis
fylgdu nokkurnveginn stórfljót-
unum Dóná og Rín þar sem
Rómverjar komu sér upp röð af
virkisbúðum og borgum. Auk
eiginlegra landvarna var hlutverk
rómverska hersins að sjá um að
verslun gengi eðlilega fyrir sig við
germani en til þeirra heyrðu íbú-
ar Norðurlanda að mati Róm-
verja. Gífurlegt magn af róm-
verskum gler- og bronsgripum,
sem fundist hafa vítt og breitt um
Norður-Evrópu, sýnir að hér hef-
ur verið um að ræða umfangsmik-
il viðskipti. Það var ýmislegt
fleira en vopn sem Rómverjar
fluttu út.
Vilji menn gera sér í hugarlund
hvernig þeir menn litu út, er
börðust á Austur-Jótlandi fyrir
1800 árum, verður að leita suður
til Rómar. Þar má finna lágmynd-
ir af germönskum hermönnum
sem höggnar hafa verið út um
svipað leyti og Illerup-orustan
var háð. Sverðin, sem germanir
bera á þessum myndum, eru al-
veg eins og þau sem Rómverjar
seldu til Norður-Evrópu og hafa
nú verið grafin upp úr mýrinni í
Illerup-dal verpinu.
Við uppgröftinn í Illerup-
dalverpinu hafa fundist margir
ómetanlegir dýrgripir. Og þeir
eru ekki bara merkilegir fyrir það
hversu margir þeir eru. Nýjar
aldursgreiningaraðferðir hafa
verið þróaðar. Fólkorustan fyrir
1800 árum hefur átt sinn þátt í að
móta aðferðir fornleifafræðinga
við að greina og túlka fomleifar
sem fundist hafa og kunna enn að
finnast í öðrum mýrum. Hún hef-
ur einnig gefið vísbendingar um
þjóðfélagsgerðina á Norður-
löndum fyrstu aldirnar eftir
Krists burð og getur því orðið af-
gerandi þáttur í endurmati sögu
allrar Evrópu frá þessum tímum.
Fyrst um sinn er þó nóg að gera
fyrir fræðimennina við að skoða
og skrásetja gripina. Þeirri vinnu
verður ekki lokið fyrr en 1990. Þá
loks verður settur lokapunktur
aftan við þrotlausa vinnu forn-
leifafræðinga sem staðið hefur í
15 ár.
hefur það verið þeirra sérkunn-
átta að geta ráðið rúnimar sem
aðallega hafa verið ristar á
skjaldarhandföng og spjótsköft.
Samfélagið hefur verið stéttskipt
og höfðingjarnir hafa kvatt
undirsáta sína til herferða. Per-
sónulegir munir eru og mjög mis-
munandi vel gerðir. Sumir í
innrásarliðinu hafa verið langtum
ríkari en aðrir.
Fjöldi sverðanna bendir til
verulegrar millilandaverslunar.
Þau eru nær öll smíðuð í Rómar-
ríkinu. í Illerup-dalverpinu hafa
reyndar fundist fleiri rómversk
sverð frá þessum tímum en á öllu
Jörgen llkjær mag. art. er einn
þeirra sem stjórnað hafa upp-
grefti í lllerup-dalverpinu. Hann
heldur hér á spora sem hermað-
ur frá Ranríki hefur notað fyrir
1800 árum til að hvetja hest sinn.

SPAÐUISK0DANN
G0TTAÐ KEYR'ANN
AUÐVELT AÐ BORG’ANN
Cóö greiöslukjör.
Handhöfum VISA bjóöum viö 25%
útborgun og afganginn á
12 mánuöum.
verö frá kr. 176.600.-
JÖFUR -ÞECAR ÞÚ KAUPIR BÍL
JOFUR HF
IMYBYLAVEGI 2 • SIMI 42600
Maður er
manns gaman
Veistu hvað, ég keypti nýja
melónu á markaðnum í morgun.
Þegar ég kom heim hitti ég Lísu
úr næstu íbúð og hún sagði: Eng-
in smámelóna þetta! Ég lagði
hana á borðið við gluggann og
þegar Villi kom heim sagði hann:
Mikið asskoti er þetta falleg mel-
óna, elskan. Og svo kyssti hann
mig heilmiklum kossi. Svo kom-
um við okkur fyrir í stofunni fyrir
kvöldmat til að fá okkur í glas og
horfa pinkulítið á sjónvarpið. Þá
kemur allt í einu þessi auglýsing
þar sem húsmóðir er að kaupa
melónu. Hún hittir vinkonu sína
og hún segir: Drottin minn, en sú
melóna! Svo kemur eiginmaður-
inn heim, kyssir hana heilmiklum
kossi og segir: Klassamelóna,
elskan mín! Þá var mér nóg boðið
- ég hljóp fram í eldhús og fór að
gráta...
Vaxtasneið
Afmæll sreikningsins
er heil kaka
út af fyrir sig
Afmælisreikningur er sterkur reikningur sem upphaflega var stofnaður
í tilefni 100 ára afmælis Landsbankans 1986 og var aðeins opinn út afmælisárið.
Reikningurinn öðlaðist skjótt miklar vinsældir og hefur
nú verið opnaður á ný. Afmælisreikningur er að fullu verðtryggður og gefur
að auki fasta 7,25% ársvexti allan binditímann sem er aðeins 15 mánuðir.
Hann hentar því mjög vel til almennra
tímabundinna nota og er f Landsbanki
Qiib- b’iörm Qf'mapliccTiöf' P.&wsf A