Þjóðviljinn - 29.05.1988, Blaðsíða 4

MAÐURINN MEÐ
HATTINNH||H
undirglerþakinu
Joseph Beuys áriö 1972.
skrautlegur einsog kyrkislanga
gegnum Berlín miðja og næstum
strýkst við Martin-Gropius-Bau,
þá er því ekki að neita að hug-
mynd Beuys um að hækka hann
um fimm sentimetra til að fá í
hann betri hlutföll vakti takmark-
aða hrifningu. Þetta var árið
1964. Múrinn nýreistur og Beuys
orðinn prófessor í Dusseldorf.
Það barst fyrirspurn frá innan-
ríkisráðherranum hvað þessi hót-
fyndni prófessorsins ætti að fyrir-
stilla. Beuys svaraði með bréfi
þar sem hann sagði að tillaga sín
væri hugsuð sem einskonar mynd
og furðaði sig á því að herra
innanríkisráðherrann skildi ekki
slíka mynd án þess að fá útskýr-
ingu upp í hendurnar. Með því að
skoða múrinn út frá hlutföllunum
einum saman væri hann gerður
hlægilegur og hláturinn beindi at-
hyglinni að hinum andlega múr.
Það væri sá múrveggur sem þyrfti
að brjóta niður. „Mergurinn
málsins er sá,“ skrifaði hann,
„múrinn sem slíkur er aukaatriði.
Þér ættuð ekki sínkt og heilagt að
vera að tala um þennan múr. Ef
mannfólkið fengi tækifæri til að
þroska sig og efla siðferðisstyrk
sinn myndu allir múrar hverfa.
Það eru svo margir múrar milli
mín og yðar. Einn múrveggur er
útaf fyrir sig mjög fallegur, svo
lengi sem hlutföllin stemma."
Beuys hafði einstakt lag á að
vekja athygli á sjálfum sér og
kenningum sínum með þverstæð-
ukenndum yfirlýsingum og furð-
ulegum uppákomum. En þegar
hann var svo krafinn skýringa
kom iðulega í Ijós að hvert orð,
hvert atriði hafði verið
þrauthugsað að hver hlutur sem
hann notaði í verkum sínum var
vandlega valinn. - Við skulum
koma og kíkja á sýninguna.
Hringrás,
ummyndun
Undir glerþakinu er verk af því
tagi sem kallast rýmisverk
(Rauminstallation). Það heitir
„Arena - Hvert væri ég kominn
hefði ég verið gáfaður“. Arena
getur þýtt vígvöllur en einnig
leiksvið sem í þessu tilviki virðist
eiga betur við. Tvöhundruðfjöru-
tíuogsex Ijósmyndir í hundrað
grámáluðum álrömmum sýna
samhengið í lífi og starfi Beuys á
árunum 1970 til 72. Á flestar
myndanna hefur verið borið vax,
fita, sýra, silfur eða brennistein
sem gefur þeim einkennilega
áferð og útgeislun. Myndirnar í
fyrsta rammanum eru kóbaltb-
láar en brennisteinsgular í þeim
síðasta. Táknar kulda norðursins
og hita suðursins stakk einhver
uppá. í hringnum miðjum eru
tveir staflar úr vax-, fitu- og kop-
arplötum. Við hlið þeirra stendur
lítil olíukanna.
Svo göngum við einn hring um
hliðarsalina. Til að byrja með
verða fyrir okkur allra handa
krossar: Eikarkrossar, hnotuvið-
skrossar, sólarkross úr bronsi,
tveir róðukrossar með stoppúr-
um, blóðrauðir grfskir krossar
málaðir á pappírssnifsi, hálfur
fíltkross með innrömmuðu ryki
og tveimur tánöglum og loks
skúlptúrinn Krossfesting sem er
búinn til úr trékubbum, meðal-
aglösum, járnnöglum, rafmagn-
skapli, saumnál og tvinna og
rauðkrossuðum pappírssneplum.
Á öðrum stað í húsinu liggur selló
Hjálmar Sveinsson skrifar frá Vestur-Berlín - Fyrri hluti
Hann sagði að blóðmörskepp-
urinn væri fullkomnasti skúlptúr í
heimi og hann lagði það til að
berlínarmúrinn yrði hækkaður
um fimm sentimetra. Hlutföllin í
honum væru ekki nógu góð. Ein-
hverju sinni skar hann sig í fingur
með vasahnífnum sínum og batt
síðan um hnífinn með sárabindi.
Hann gekk ævinlega með hatt og
hét Joseph Beuys.
f febrúar síðastliðnum var opn-
uð yfirlitssýning á verkum hans í
Martin-Gropius-Bau í vestur-
Berlín. Sú hin stærsta sem
nokkru sinni hefur verið haldin.
Skömmu áður höfðu Austur-
þjóðverjar fengið Johannes Rau,
forsætisráðherra í Nordrhein-
Westfalen, til að skreppa yfir til
sín og opna sýningu á teikningum
eftir Beuys. En Jóhannes þessi er
sá sami Rau og lét víkja Beuys úr
prófessorsembætti við listaaka-
demíuna í Dússeldorf árið 1972.
Joseph Beuys, sem áður þótti
ekki húsum hæfur, er sem sé orð-
inn ljúflingur þýsku þjóðarinnar.
Og það er hreint ekki erfitt að
geta sér til um af hverju. Dauður
listamaður er góður listamaður.
Beuys dó í janúar 1986. Hann er
lukkulega dauður; hann er
tryggilega dauður.
Lyktnæmt fólk hefur reyndar
haldið því fram að það leggi ekki
aðeins nálykt af sýningunni í
Martin-Gropius-Bau heldur sé
líka af henni peningaþefur. Það
segir að þeir sem settu sýninguna
upp séu áreiðanlega braskarar.
Braskarar sem vilji nota tækifær-
ið til að spenna verðið á beuy-
sverkum eins hátt upp og mögu-
legt er. Þetta má vera satt og rétt.
En sá sem hér skrifar þekkti Beu-
ys aðeins af bókum og frá kaffi-
húsasnakki og er því harla
ánægður með þetta einstæða tæk-
ifæri til að skoða flest mikilvæg-
ustu verkin hans eigin augum.
Jósef er óumdeilanlega einhver
áhrifamesti listamaður Evrópu
frá stríðslokum.
„Allir eru listamenn“
Martin-Gropius-Bau er allra
glæsilegasta hús; reist rétt fyrir
aldamótin í nýklassískum stíl
með marmaragólfum og himin-
háu hvolfþaki úr gleri. Þarna var
haldin sú fræga ZeitGeist-sýning
1982 þegar nýja málverkið var
ennþá nýtt. Húsið stendur á
sögufrægum stað þétt upp við
múrinn. Til hliðar við það á
Prinz-AIbrechtstraBe 8 var áður
„Myndlista- og handíðaskólinn“
(Kunstgewerbschule). Nasistar
lögðu hann undir sig 1933 og
gerðu að aðalstöðvum Gestapó. I
kjallaranum innréttuðu þeir
fangelsi til að geyma fólk grunað
um pólitíska undirróðursstarf-
semi. Haft var á orði að sá sem
einu sinni lenti þar inni ætti aldrei
afturkvæmt. Þessi kjallari var
grafinn upp fyrir tveimur árum og
þar hefur nú verið sett upp ljósm-
yndasýning um ógnarstjórn nas-
ista.
Upplagt umhverfi fyrir Beuys.
Múrinn, tákn hins þrönga sjónd-
eildarhrings og kulda eftirstríðsá-
ranna á aðra höndina og
ómennska nasismans á hina. Til
eru ögrandi verk eftir hann sem
heitir „Auschwitz": glerkassi
með sviðnum kjötleifum, skor-
pnuðum bjúgum, dauðri rottu og
fitukekkjum. Ögrandi vegna þess
að það virðist sýna helförina sem
náttúrulega hringrás lífs og
dauða. Hann sagði ein-
hverntíma: „Auschwitz er hlut-
skipti mannsins." List hans og
heimspeki var einmitt ætlað að
rísa upp gegn þessu hlutskipti. Til
að sú uppreisn mætti takast var
afturámóti nauðsynlegt að færa
kvíar listarinnar út (erweiterter
Kunstbegriff). Listin á að hvetja
til umhugsunar og umsköpunar
og henni ber að láta efnahagslega
og pólitíska mótun þjóðfélagsins
til sín taka. (Þjóðfélagsleg mynd-
mótun (soziale Plastik) er annað
lykilhugtak í kenningum Beuys).
Hann barðist af kappi gegn aka-
demískri listspeki því hann áleit
að hlutleysi hennar og einangrun-
arárátta væru tímaskekkja á öld
tæknivæddrar villimennsku, á öld
gasklefanna. Frægasta slagorð
hans var „Allir eru listamenn“.
Þá fullyrðingu ber reyndar ekki
að skilja svo að allir geti búið til
góða skúlptúra að allir geti náð
árangri sem tónskáld. Beuys á við
að í hverju mannsbarni býr
möguleikinn til að verða að hugs-
andi, virkum og skápandi þjóð-
félagsþegni.
Sentimetrarnir
Hvað múrnum viðvíkur, þess-
um fræga múr sem hlykkjast
Fótalaus flygill og nótnastatif með súrkáli.
4 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Sunnudagur 29. maí 1988