Þjóðviljinn - 29.05.1988, Blaðsíða 5

á gólfinu pakkað inn í grátt fílt-
efni með rauðum krossi.
Kannski rekst maður líka á
sínkbaðkar sem hangir upp á
vegg og heitir Jason II. Eða að
maður stendur allt í einu frammi
fyrir brenndri hurð, feiknastórri
og járnsleginni, og á hana hafa
verið hengd afskorin héraeyru og
fuglshauskúpa. Þarna er líka
heimsfrægur stóll með fituklessu
og Hljóðlaus grammafónn gerður
úr pappaöskju, trékubb, beini og
málaðri hljómplötu. Og svo fjöl-
di verka þar sem stillt er upp raf-
magnstöflum, straumþéttum,
rafgeymum, símatækjum og
innvolsinu úr hita- og kælitækj-
um.
Margbreytileg
jarteikn
Síðan jarteikn frá Flúxussam-
komum og hinum og þessum ak-
sjónum. Til að mynda: Fótalaus
konsertflygill frá árinu 1969 með
hatt og grænmálaðan fiðluháls,
Nótnastatíf standandi til hliðar
með skorpnuðu súrkáli í stað
nótnablaða. Eða stórt
innrammað pappasjald hangandi
uppá vegg útbíað súkkulaði og á
því stendur skrifað með klossuð-
um stöfum: „Þögn Marcel Duch
er ofmetin". Þá gefur og að líta
hið fræga verk Eurasía, 32. hluti
síberísku sýnfóníunnar sem varð
til á samnefndum performansi
1966.
Á sýningunni eru einnig
geysima|Tgir glerskápar. Sumir
þeirra nafa að geyma alls kyns •
verkfæri svo sem: skóflur, spaða,
tangir og haka en aðrir hafa til
sýnis: híálm, fíltstranga, fituklum-
pa, vaxfígúrur, blikköskjur með
tólg, sukkulaði, hunang, mygl-
aða o$ta, margarín, sápur, em-
aleraciar þvottaskálar, neglur,
hár, bein, hitamæla, röntgen-
myndir og tilraunaglös. Og einn
skápurinn sýnir afraksturinn frá
því þegar Beuys tók sig til eina
dagstund árið 1972 og sópaði
gangstéttina við Karl-Marx-
Strasse í vestur-Berlín (já vestur-
Berlín).
í nokkrum salanna hafa verið
setj upp RÝMISVERK: Til
dæmis Efnahagsgildi (Wirt-
schaftswerte) þar sem járnhill-
um, hlöðnum matvörum úr hin-
urn ríkisreknu H.O.-búðum í
aiistur-Þýskalandi hefur verið
stillt upp út á miðju gólfi og olí-
umálverk frá 19. öld hangandi á
veggjunum bak við þær. Endalok
20. aldarinnar eru þarna í mynd
ílangra basalthnullunga sem
liggja á víð og dreif á einu gólf-
inu. Ur hverjum þeirra hefur ver-
ið sagað keilulaga stykki, það
klætt með fílti, svolitlum jarðleir
potað í holurnar og stykkjunum
síðan tyllt á sinn stað aftur. Og
svo „tvennt af hverju verkið“
Sýndu sár þín: tvær líkbörur á
hjólum og undir hvorri þeirra sín-
kkassi með tólg, fuglshauskúpu,
hitamæli og tilraunaglasi. Á veg-
gnum fyrir ofan þær eru tvær
skólatöflur, upp við annan hlið-
arvegginn standa tvær heykvíslar
og yfir þeim hanga tvær hvítar
tréöskjur.
Ekki nóg með þetta. Á annarri
hæðinni í Martin-Gropius-Bau
eru ósköpin öll af teikningum
eftir Beuyes. Teikningum sem
spanna allan feril hans. Hann hélt
þeim sjálfur til haga og kallaði:
The secret Block for a secret Per-
son in Ireland. Sjálfsagt óþarft að
taka fram að hann teiknaði
gjarnan með blóði með kjötseyði
og ávaxtasafa, grænmetissafa,
kaffi, te, ryðvatni og joði á krum-
paðan umbúðapappír, maskín-
upappír og þéttskrifuð blöð.
Efni, ekki tákn
Því er ekki að neita að eftir að
hafa skoðað sýninguna hefur
maður enga lyst á þybbinni ostak-
ökusneið á afarfínni kaffiteríu
staðarins. Það er þó vafasamt að
þetta lystarleysi skeri úr um hvort
mark sé takandi á frægri staðhæ-
fingu Beuys um að hann vinni
með efni en ekki tákn. Auðvitað
Martin-Grobius-Bau. Lágreista hvíta húsið íforgrunni myndarinnarvarbyggtyfirgamlagestapókjallarann. Þar er nú Ijósmyndasýning um
ógnarstjórn nasista. Ljósmynd: Hans Joachim Pfeiffer.
ber að taka slíkum yfirlýsingum
listamanna með varúð. En hitt er
víst að afstaðan til efnisins skiptir
afar miklu máli í listsköpun hans.
Það er eitt einkenni á verkum
eftir hann að þau eru gjarnan
gerð úr efnum sem halda engu
formi: fílti, fitu, olíu hunangi
osfrv. Klaus Heinrich heimspek-
ingur og trúarfræðiprófessor í
Berlín hefur bent á að skúlptúrar
búnir til úr slíku materíali stríði
gegn klassískri list þar sem form-
ið ríkir yfir efninu. Að þeir jafn-
gildi uppreisn hins liðna og for-
gengilega gegn strangleika klassí-
skrar listar og daðri hennar við
eilífðina.
Duchamp og DADA-kallarnir
hefðu sjálfsagt átt bágt með að
samþykkja þessa skoðun prófess-
orsins. Þeir voru jú fyrstir til að
slá klassíska list út af laginu með
reddý-meid-verkum sínum og til
að gefa eilífðinni á kjaftinn með
því að nota úrgangshluti einsog
sígarettustubba og dagblaðsrifr-
ildiíverk sín. Þaðerþvínauðsyn-
legt að fara dálítið nánar út í það í
hverju sérstaða Beuys er fólgin.
Ef maður gengur út frá því að
hann vinni fyrst og síðast með
efni þá má segja að í verkum hans
komi fram ákveðið andóf
gagnvart þeirri list sem vill vera
vitnisburður um drottnun
mannsandans yfir efninu. Að list
hans felist í afturhvarfi til efnisins
eða réttara sagt í sáttargjörð milli
manns og efnis. Hin ýmsu efni
búa yfir mismunandi eiginleikum
sem má nýta til að hita, mýkja,
gefa orku, leiða rafstraum osfrv.
Beuys var umhugað að láta slíka
eiginleika efnisins bera verk sín
uppi. Og það gerði hann með því
að notfæra sér þá spennu sem
myndast þegar andstæðum eigin-
leikum er teflt saman: hörður og
mjúku, heitu og köldu, fljótandi
og föstu, lífrænu og ólífrænu;
þegar hringrás lífs og dauða er
sýnd sem stöðug ummyndun efn-
isins. Verk hans eru sem sé efnis-
leg fremur en táknleg í þeim
skilningi að það sem þau vísa til
er á einhvern hátt þegar til staðar
í þeim eiginleikum sem búa í efni-
við þeirra. í það minnsta sýndust
mér flest verkin sem gaf að líta í
Martin-Gropius-Bau byggja á
þessu prínsíppi.
Hrapa og lœra
Það er reyndar þannig með Be-
uys að það auðveldar manni
nokkuð að fá botn í list hans og
speki að vita sitthvað um ævi
hans.
Hann fæddist 12. maí 1921 og
ólst upp í smábænum Kleve sem
liggur skammt undan landamær-
um Hollands og Þýskalands.
Hlaut strangt kaþólskt uppeldi og
gekk í hitersæskuna „til að geta
um frjálst höfuð strokið" (einsog
hann sagði sjálfur mörgum árum
síðar). Sem strákur hafði hann
dellu fyrir náttúrufræði; safnaði
plöntum og hélt heilan dýragarð í
kjallaranum heima hjá sér.
Áhugi hans á náttúruvísindum
átti eftir að haldast alla ævi og
hafa ómæld áhrif á list hans.
Hann las Novalis og Knut Hams-
un á menntaskólaárunum og var
einnig að grufla í vísindaritum
Leonardos og Goethes. Hug-
myndin um listamanninn sem
nokkurskonar alfræðing varð
honum síðar mjög hugleikin.
Hann fékkst svolítið við að
teikna og mátti heimsækja mynd-
höggvarann Achilles Moorgat
reglulega á vinnustofu hans. Svo
er það dag nokkurn árið 1938 að
nasistar efna til myndalegrar
„Infiltration-Slomogen fur cello" 1969.
Hluti af rýmisverkinu „Sýndu sár þín“ 1974-5.
Sunnudagur 29. maí 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5