Þjóðviljinn - 01.06.1988, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Blekkingaleikur
Vigfús Geirdal skrifar
Þann 18. apríl sl. birtist hér í
Þjóðviljanum grein eftir Hjörleif
Guttormsson, alþingismann og
fyrrverandi ráðherra, sem bar
yfirskriftina Kjarnavopn og staða
Islands. Þar gerir Hjörleifur sam-
viskusamlega grein fyrir ályktun
Alþingis frá 23. maí 1985 ásamt
yfirlýsingum Geirs Hallgríms-
sonar frá 16. apríl 1985 og Stein-
gríms Hermannssonar frá 20.
október og 3. desember 1987 til
að sýna fram á að „afstaða AI-
þingis og íslenskra stjórnvalda til
kjarnavopna er mun ákveðnari
en komið hefur fram af hálfu ann-
arra Atlantshafsbandalagsríkja.
Þar á meðal Dana og Norð-
manna.
Tilefni þessarar greinar voru
skrif Gests Guðmundssonar í
Þjóðviljanum 26. apríl sl. um á-
lyktun danska þingsins þess efnis
að skipherrum herskipa er hygð-
ust koma til danskra hafna yrði
send tilkynning þar sem vakin
væri athygli á því að flutningur
kjarnavopna um danskar hafnir
er óheimill. Ályktun þessi vakti
sem kunnugt er harkaleg við-
brögð Nató og Bandaríkjanna og
varð til þess að efnt var til þing-
kosninga í Danmörku. Gestur
leyfði sér jafnframt að spyrja:
„Hvenær tekur meirihluti Ál-
þingis á sig sömu rögg og Danir
og krefst skýlausra ákvæða og
yfirlýsinga um að kjarnorkuvopn
fari aldrei um íslenskt land?“
Þetta þykir Hjörleifi fávíslega
spurt.
En Hjörleifur er umburðar-
lyndur maður og getur því út af
fyrir sig skilið að samþykktir Al-
þingis og yfirlýsingar utanríkis-
ráðherra um bann við kjarna-
vopnum hér á landi hafi farið
fram hjá Gesti Guðmundssyni
„sem sumpart hefur dvalið er-
lendis undanfarin ár“ og hinum
partinum lifað og hrærst í 7. og 8.
áratugnum. Þaðget ég líkaskilið.
Mér er það aftur á móti
óskiljanlegt hvernig atvinnupóli-
tíkus sem síðustu 10 árin hefur
setið á Alþingi fer að því að lesa
út úr þessum samþykktum og yf-
irlýsingum allt annað og meira en
í þeim felst. Þessu verður helst
jafnað við það þegar sá ágæti
fræðimaður Finnur Magnússon
tók upp á því á síðustu öld að lesa
dróttkvæðar vísur út úr sænskum
jökulrispum.
Sýndarmennsku-
pólitík
Það sem Hjörleifur les út úr
ályktun Alþingis og yfirlýsingum
utanríkisráðherra er þetta:
„Þingið hefur samþykkt ótví-
rœða yfirlýsingu um að hér verði
ekki leyfð kjarnavopn. Fyrrver-
andi utanríkisráðherra hefur lýst
því yfir að bann við kjarnavopn-
um taki einnig til herskipa í ís-
lenskri lögsögu og komu þeirra til
hafna hérlendis. Núverandi utan-
ríkisráðherra hefur staðfest þetta
viðhorf og lýst þeim skilningi, að
ályktun Alþingis varðandi
kjarnavopn taki ekki aðeins til
friðartíma heldur megi ekki flytja
hingað slík vopn á ófriðartím-
um. “
Að þeim orðum slepptum, sem
fullyrða að ekki megi flytja hing-
að kjarnavopn á ófriðartímum,
segir hér ekki annað en það sem
alla tíð hefur í orði kveðnu verið
stefna norrænu Natóríkjanna og
fleiri landa sem leyfa ekki kjarna-
vopn í lögsögu sinni. Hér er ekki
orð um það hvort eða hvernig ís-
lendingar ætli sér að framfylgja
þessari stefnu.
Ályktun Alþingis um stefnu ís-
lendinga í afvopnunarmálum frá
23. maí 1985 var ekki sögulegur
viðburður, eins og Hjörleifur
staðhæfir, heldur sorglegur vitn-
isburður um vanþekkingu og fúsk
þeirra sem samþykktu hana. Hún
er hrærigrautur margra tillagna
þar sem hvað rekur sig á annars
horn og er því nánast merkingar-
laust plagg sem hver getur túlkað
eftir eigin höfði.
Því miður er það ekkert eins-
dæmi að þingmenn Alþýðu-
bandalagsins taki þátt í blekking-
arleik gagnvart stuðnings-
mönnum sínum. Það er hins veg-
ar einlæg von mín að þeir hætti að
taka þátt í sýndarmennskupólitík
af því tagi sem þessi ályktun Al-
þingis frá 1985 er skýrastur vottur
um. Þeim væri nær að standa af
meiri einurð og þekkingu vörð
um þann málstað sem þeir eru
kosnir til að berjast fyrir.
Yfirlýsing Geirs
Fyrirspurn sú er leiddi til yfir-
lýsingar Geirs Hallgrímssonar á
Álþingi 16. apríl 1985 var lögð
fram skömmu eftir að Nýsjálend-
ingar höfðu afþakkað heimsókn
bandaríska tundurspillisins Buc-
hanans. Svo kaldhæðnislega sem
það er þá get ég fullyrt að yfirlýs-
ing Geirs varð næst á eftir skorin-
orðri afstöðu Nýja Sjálands helsti
hvati þess að hreyfingar kjarn-
orkuvopnaandstæðinga í Skand-
inavíu tóku í auknum mæli að
beita sér gegn heimsóknum her-
skipa með kjarnorkuvopn innan-
borðs. Árangur þeirrar baráttu er
m.a. hin afdrifaríka ályktun
danska þingsins.
Yfirlýsing Geirs Hallgíms-
sonar er að því leyti merkileg að
þetta var í fyrsta skipti sem ís-
lenskur utanríkisráðherra tók
fram að kjarnorkuvopnabann ís-
lendinga væri ekki aðeins bann
við varanlegri staðsetningu
kjarnavopna á íslandi heldur
einnig bann við umferð kjarna-
vopna í íslenskri lögsögu. Hann
tók það vissulega fram að hann
ætlaði að framfylgja þessari
stefnu en það hefur aldrei komið
fram hvernig. Þar skilur á milli
stefnu íslendinga og ályktunar
danska þingsins.
Ég vil síst af öllu gera lítið úr
áhrifum yfirlýsingar Geirs því að
síðan hún var gefin vorið 1985
hafa engin þau herskip komið
hingað í heimsókn sem beitt geta
kjarnorkuvopnum. En það er
ekki að þakka því að Alþingi eða
íslensk stjórnvöld hafi „haldið
vöku sinni“ heldur rótgróinni
andstöðu íslensks almennings
gegn kjarnavopnum og vöku her-
stöðvaandstæðinga. Mótmæli við
heimsókn Natóherskipa eiga sér
miklu lengri sögu hér á landi en
annars staðar á Norðurlöndum.
Nató - frímúrara-
klúbbur ríkisstjórna
Við skulum heldur ekki gera of
mikið úr gildi þessarar yfirlýsing-
ar. Harkaleg viðbrögð Banda-
ríkjanna og Nató við ályktun
danska þingsina afhjúpar nefni-
lega þá staðreynd að sitt er hvað
sú stefna sem stjórnvöld ein-
stakra Natóríkja halda að al-
menningi og skuldbindingar sem
þau hafa gengist undir gagnvart
hernaðarbandalaginu. Nató er
nefnilega ekki bandalag þjóða
heldur eins konar frímúrara-
klúbbur ríkisstjórna þar sem
teknar eru alls konar ákvarðanir
sem ekki eru einu sinni kynntar
þjóðþingum hvað þá almenningi í
aðildarríkjum bandalagsins. Ein
þeirra skuldbindinga sem ráða-
menn Natóríkja hafa gengist
undir er að taka á móti her-
skipum og flugvélum sem hugs-
anlega bera kjarnavopn. Önnur
er sú að heimila kjarnavopn á ó-
friðartímum.
Sefna kjarnorkuveldanna „að
játa hvorki né neita tilvist kjarna-
vopna“ beinist ekki gegn hugsan-
legum óvini heldur er henni
stefnt gegn almenningi. Að sögn
bandarískra stjórnvalda í þeim
löndum sem tekið hafa á móti
kjarnavopnum eða þurfa hugsan-
lega að gera það. Þetta var upp-
haflega gert í því augnamiði að
koma í veg fyrir mótmæli en með
afstöðu Nýsjálendinga og síðar
Dana hefur verið flett ofan af
þessari stefnu og hún er því
gengin sér til húðar. í reynd sýnir
hún í hnotskurn virðingarleysi
stórveldis fyrir sjálfsforræði smá-
þjóða.
Hvað með
Keflavíkurflugvöll?
Það er ánægjulegt að
Steingrímur Hermannsson, nú-
verandi utanríkisráðherra, skuli
hafa áréttað yfirlýsingu Geirs
Hallgrímssonar og jafnframt lýst
því yfir að hann líti svo á að kjarn-
orkuvopnabann íslendinga nái
bæði til friðar- og ófriðartíma.
Við verðum hins vegar að gera
okkur grein fyrir takmörkuðu
gildi einhliða yfirlýsinga sem
þessara. í svari Steingríms við
fyrirspurn Hjörleifs þann 3. des-
ember á síðasta ári kemur fram
að ekki liggur fyrir ótvíræð yfir-
lýsing kjarnorkuveldanna um að
þau virði þessa stefnu íslendinga
enda hafa íslensk stjórnvöld
aldrei farið fram á slíkt.
Hjörleifur fjallar í lok greinar
sinnar nokkuð um undirbúnings-
vinnu þingmanna að stofnun
kjarnorkuvoponalauss svæðis á
Norðurlöndum og frumvarpi
Steingríms J. Sigfússonar um
friðlýsingu íslands fyrir
kjarnorku- og efnavopnum. Það
væri tæplega þörf á frumvarpi um
kjarnorkufriðlýsingu íslands ef
bann Alþingis og íslenskra
stjórnvalda við staðsetningu
kjarnavopna eða flutningi þeirra
í íslenskri lögsögu væri jafn ótví-
rætt og Hjörleifur Guttormsson
vill vera láta.
Ef til vill er herstöðin í Keflavík
besta dæmið um það hversu því
fer fjarri að íslensk stjórnvöld
framfylgi þeirri yfirlýstu stefnu
að banna umferð kjarnavopna í
íslenskri lögsögu því það eru ekki
einungis herskip sem hugsanlega
flytja kjamavopn hingað til lands
heldur einnig flugvélar. Á 6 mán-
aða fresti er skipt um sveit ORin
kafbátaleitarflugvéla á Keflavík-
urflugvelli. Það er staðfest að
Bandaríkjaforseti undirritar á
hverju ári áætlun um að flytja 48
kjarnasprengjur í þessum flu-
gvélum hingað til lands á hættu-
tímum.
Hvarflar það að Hjörleifi og
þingmönnum Alþýðubandalags-
ins að skilgreina þessar flugvélar
annað en kjarnavopn? Hafa þeir
óskað eftir því við íslensk
stjórnvöld að þau geri Banda-
ríkjastjórn skýra grein fyrir því
að flugvélum með kjarnavopn
innanborðs sé óheimilt að lenda á
Keflavíkurflugvelli og krefjist
staðfestingar á því að Bandaríkin
virði þessa stefnu íslendinga?
Hvað varð um öll stóru orðin sem
sögð voru í kjölfar upplýsinga
Williams Arkins um þessi mál?
Bandaríkjastjórn hefur aldrei
staðfest að hún hafi hætt við
áform um að flytja hingað
kjarnavopn.
Tilkynning um borð í
herskip og flugvélar
Steingrímur Hermannsson tók
það fram í svari við fyrirspurn
Hjörleifs að yfirvöldum Atlants-
hafsbandalagsins er mjög vel
kunnugt um kjarnorkuvopna-
bann Islendinga. Ég legg það
vinsamlegast til að þingflokkur
Alþýðubandalagsins sendi aðal-
ritara Atlantshafsbandalagsins
og stjórnvöldum Bandaríkjanna,
Bretlands, Frakklands, Sovét-
ríkjanna og Kína bréf þar sem
þessi stefna íslendinga er áréttuð
og þessir aðilar krafnir svara um
það hvort þeir virða þessa stefnu.
Hugmyndin um kjarnorku-
vopnalaust svæði Norðurlanda á
enn nokkuð í land með að verða
að veruleika og einnig má búast
við að nokkur tími líði áður en
frumvarp Steingríms J. Sigfús-
sonar um friðlýsingu íslands nær
fram að ganga. Því legg ég til að
þingflokkur Alþýðubandalagsins
flytji strax í upphafi næsta þings
þingsályktunartillögu þess efnis
að yfirmönnum herskipa og her-
flugvéla frá kjarnorkuveldunum
sem óska eftir að fara um íslenska
lögsögu verði send svohljóðandi
tilkynning:
Það er skýr stefna ríkisstjórnar
Islands að kjarnorkuvopn séu
ekki geymd á Islandi og tekur hún
einnig til herskipa og herflugvéla í
íslenskri lögsögu.
í samræmi við þessa stefnu sem
Iýst hefur verið yfir er fullljóst að
sigling herskipa og umferð flug-
véla með kjarnorkuvopn um ís-
lenska lögsögu er óheimil og þá
jafnframt koma þeirra til hafna
og flugvalla hérlendis og munu ís-
lensk stjórnvöld framfylgja þcss-
ari stefnu.
Þessi framansögðu orð eru
nokkurn veginn orðrétt tekin úr
yfirlýsingu Geirs Hallgrímssonar
þannig að ekkert ætti að vera því
til fyrirstöðu að Alþingi sam-
þykki hana einróma. Það yrði
sannarlega sögulegur viðburður.
Vigfús Geirdal starfar að útgáfu-
málum. Hann hefur skrifað ýmsar
greinar um hernaðar- og friðarmál
hér í blaðinu.
Hversu öruggar eru Nató-þjóðirnar um að ekki sé verið með kjarnorkuvopn innan lögsögu þeirra? Myndin
sýnir bandaríska F-15 orustuþotu.
„Nató er nefnilega ekki bandalag þjóða heldur eins
konar frímúraraklúbbur ríkisstjórna þarsem teknar
eru alls konar ákvarðanir sem ekki eru einu sinni
kynntar þjóðþingum hvað þá almenningi í aðildar-
ríkjum bandalagsins. Ein þeirra skuldbindinga, sem
ráðamenn Natóríkja hafa gengist undir er að taka á
móti herskipum ogflugvélum sem hugsanlega bera
kjarnavopn. “
Miðvikudagur 1. júní 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5