Þjóðviljinn - 02.06.1988, Side 4

LEIÐARI
KLIPPT OG SKORIÐ
Fyllt í eyður
nútímasögunnar
í gærafhentu Samtök herstöðvaandstæöinga utanríkisráðu-
neytinu þykkan skjalabunka sem geymdur verður í skjalasafni
ráðuneytisins. Þetta voru afrit af 143 bandarískum skjölum frá
árunum 1945 til 1956, langflest frá 1948 til 1951. Allan þennan
tíma var bandarísk herseta rauði þráðurinn í samskiptum
bandarískra og íslenskra stjórnvalda og kemur það vel fram í
skjölunum. Flest Ijósritin eru fengin með milligöngu sagnfræð-
ingsinsElfarsLoftssonaren 1981 kom út í Gautaborg bók hans
ísland í Nató og eins og segir í undirtitli hennar er þar fjallað um
pólitíska flokka á íslandi og svokölluð varnarmál.
Upphaflegu skjölin eru flest í Þjóðskjalasafni Bandaríkjanna
og eru aðgengileg almenningi eftir að leynd var af þeim létt.
Algengur leyndartími á skjölum frá bandarískum ráðuneytum
og stjórnarstofnunum er 25 ár. Þar ríkir það sjónarmið að
eitthvað hljóti að vera óeðlilegt við þau mál sem ekki þola
dagsbirtu aldarfjórðungi eftir að atburðir gerast.
Auðvitað þarf engum að koma á óvart að bandarísk
stjórnvöld telja ekki ástæðu til að gögn allra mála séu lögð á
borðið að 25 árum liðnum. Mestu skiptir þó að þar er ákveðin
regla um birtingu eftir 25 ár og stjórnvöld þurfa að hafa fyrir því
að tiltaka hvaða pappírar falla ekki undir þá reglu.
Á íslandi eru engar reglur um það hvenær ráðuneytum beri
að skila skjölum til Þjóðskjalasafnsins og gera þau þar með
aðgengileg almenningi. í þessum efnum ríkir hér einnig
átakanlegur skortur á hefðum. Hvað skyldi mega finna í skjala-
söfnum ráðuneytanna? Hvaða embættismenn sjá um söfnin?
Hverjir fá að skoða þar pappíra? Hætt er við að skjalasöfn
sumra ráðuneyta séu illa skráð og að fár eða enginn viti hvað
markvert þar er að finna. Ef til vill er eyðingin hljóða að þurrka út
ómetanlegar heimildir um afdrifaríka þætti íslandssögunnar.
Kannski er leikurinn einmitt til þess gerður.
Þeir, sem leitað hafa í bandarískum söfnum að skjölum, sem
snerta aðdraganda að inngöngu íslands í Atlantshafsbanda-
lagið og samninga um dvöl bandarísks herliðs hér á landi, telja
sumir hverjir að óvenju mörg skjöl um málið hafi ekki verið gerð
opinber eftir 25 ára leyndartíma og séu flokkuð sem sérstök
leyndarskjöl. Þar sem ekki liggur í augum uppi að birting skjala,
sem fjalla um áratuga gömul samskipti við smáþjóð, geti
skaðað öruggishagsmuni bandaríska stórveldisins, hefur sú
tilgáta verið sett fram að íslenskir ráðamenn hafi æskt sér-
stakrar leyndar. Þeim hafi staðið ógn af að íslenska þjóðin fengi
að vita hvað gerðist í raun og veru. Sú leynd, sem hvílir yfir
skjalasöfnum íslenskra ráðuneyta, ýtir undir þessa tilgátu.
Innihald þeirra skjala, sem herstöðvaandstæðingar færðu
utanríkisráðuneytinu í gær, er að miklu leyti ýmiss konar skýrsl-
ur bandarískra sendimanna til stjórnarinnar í Washington.
Mest er þar fjallað um hermálið en þar eru einnig skýrslur um
nafngreinda íslendinga. Þar má m.a. finna upplýsingar um
samtöl Stefáns Jóhanns Stefánssonar þáverandi forsætisráð-
herra við starfsmann bandaríska sendiráðsins og samkvæmt
lýsingum Bandaríkjamannsins hefur forsætisráðherra íslands
rabbað við Ameríkanann um hvaða íslenska embættismenn
ætti að láta víkja úr starfi vegna rangra pólitískra skoðana.
Auðvitað er það möguleiki að bandarískur sendimaður á
íslandi hafi viljað sýna yfirboðurum sínum vestra að hann léti
sig ekki muna um að segja sjálfum íslenska forsætisráðherran-
um til um hvernig ætti að bera sig að við mannaráðningar.
Skýrslur annarra Bandaríkjamanna benda þó ekki til að hér sé
um firru að ræða þótt kannski sé þykkt smurt. En hér er
einungis við bandarísk skjöl að styðjast. Hvar eru íslensku
heimildirnar? Eru til einhverjar heimildir í íslenskum ráðuneyt-
um eða verðum við að láta okkur nægja ævisögur íslenskra
stjórnmálaforingja? Þær eru oft skemmtilegar aflestrar en lúta
sannanlega lögmálum íslenskrar sjálfsævisöguritunar og eru
því hæpin sagnfræði.
Það er óeðlilegt að við skulum eftirláta erlendum sendi-
mönnum að skrifa örlagakafla í íslandssögunni. Með framtaki
sínu hafa herstöðvaandstæðingar undirstrikað nauðsyn þess
að utanríkisráðherra efni loforð sitt um að settar verði reglur um
birtingu íslenskra ráðuneytisskjala.
ÓP
„Nokkuð f lokiö“
Pað er víst töluverður til-
vistarvandi að teljast til Al-
þýðuflokksins þessar vik-
urnar, samanberþau orð
Jóns Karlssonar á Króknum
að það væri „nokkuð flókið“
að vera í senn krati og for-
maður í verkalýðsfélagi.
Reyndar virðast alþýðu-
flokksmenn vera farnir að
þjást af skæðri pólitískri sótt
sem leggst sérstaklega á
flokka sem segj ast vera til
vinstri við miðju og Alla-
ballar fengu snert af um
árið. Mætti kenna núver-
andi veirustofn við „ráð-
herrakratisma“. Einkennin
eru stöðug vanlíðan með tíð-
um tilfinningalegum upp-
sölum, óblíð þunglyndisköst
að lenda í, en ástæðurnar
eru yfirleitt þær að sjúkling-
urinn hefur sest til ríkis-
stjórnarveislu og kvarnast
úr honum í hófinu miðju
hvað hann ætlaði þangað að
sækja, gerir sér síðan óþarf-
lega dælt við sessunauta,
drekkur yfir sig af snar-
áfengu valdi, étur yfir sig af
hagfræðilegu kólesteróli,
missir ráð og rænu, gleymir
ætt oguppruna.
„Æ erf iöara“
Nýjasta vísbendingin um
þessa plágu í Alþýðuflokkn-
um kemur frá þingmanni
hans á Norðurlandi eystra,
ÁrnaGunnarssyni. Hann
segir í viðtali við „Lands-
byggðina" - nýtt blað frá
flokkurinn á sjálfan vaxta-
málaráðherrann, og þá
bregður svo við að þessi ráð-
herra flokksins segir að
vaxtafrelsi sé til góðs og ekki
sé nein ástæða til að sporna
sérstaklega við háum vöxt-
um. Eru þetta ekki svik
gagnvart kjósendum?
Árni svarar harla bitur og
fullur vanmáttar: „Ég reyni
ekki að afsaka þetta
ástand."
Að komast burt
Pað er reyndar engu lík-
ara en Alþýðuflokkurinn sé
orðinn svo illa haldinn af
fyrrnefndum sjúkdómi að
hann sé að leysast upp í
frumparta sína og hlutar af
honum hugsi heitast um að

Þad<
upphaf

Í&ÍSŒZ&’ «4,
rofin af skammvinnri gleði-
vímu sem oft tekur á sig
mynd taumlausrar persónu-
dýrkunar, sífelld fortíðar-
gylling samfara vanmætti
við verkefni dagsins. Á
síðari stigum fer að bera á
alvarlegriveikluní
úthreinsunar- og endurný-
junarfærum með síaukinni
hættu á hugmyndafræðilegri
skorpulifur og stöðugu bitl-
ingasliti í ónæmiskerfinu.
Óholl veisluhöld
Stöku sinnum bráir af
sjúklingnum og er þá hætt
við hóflitlum biturleika og
sjálfsgagnrýni, en eftir því
sem sjúklingnum elnar sótt-
in verður hann kjarkminni
við að leita sér lækningar.
Hendir stundum að
sjúklingurinn raknar úr rot-
inu í pólitískum j arðskj ál ft -
um eða það rofar til í hitak-
ófinu við þrumuveður á
kosninganótt. Á erfiðu
bataskeiði má svo búast við
meira og minna magnleysi
og fylgisrýrð.
Petta er einkar vond sótt
þeim ágætu og vígdjörfu
bændasonum - að það verði
„æ erfiðara fyrir suma lands-
byggðarþingmenn að styðja
ríkisstjórnina".
„Hrunadans landsbyggð-
arinnar hófst þegar við
kokgleyptum nýfrjálshyggj-
una“ segir Árni meðal ann-
ars í ítarlegu viðtali sem ein-
mitt hefur öll einkenni sótt-
arinnar á svokölluðu klofn-
ingsstigi þegar vinstri hönd-
in veit ekki nema stundum
hvað hin hægri gerir.
Árni þessi, sem einmitt
um daginn greiddi atkvæði
með bráðabirgðalögunum á
þingflokksfundi krata, seg-
ist í samtalinu við „Lands-
byggðina" afneita fjármála-
stefnu ráðherranna sinna,
Jóns og Jóns.
Reyni það ekki
Landsbyggðin spyr: „í tíð
síðustu ríkisstjórnar rak Al-
þýðublaðið, undir þinni rit-
stjórn, harðan áróður gegn
okurvöxtunum. Núnasitur
ríkisstjórn þar sem Alþýðu-
sameinast lífkerfum sem
enn eru við sæmilega heilsu:
„ Að segj a skilið við
stjórnmálaflokk sem menn
hafa stutt í 20 til 30 ár, - það
er meiraenað segjaþað. En
hvort sú staða sé núna runn-
in upp að fulltrúar lands-
byggðarinnar á alþingi þurfi
sérstakan flokk á þinginu-
“.. .segir Árni við Lands-
byggðarmenn, „það kann að
vera að sú hótun þurfi að
koma fram. Þeir sem fylgj-
ast með hvað er að gerast
líða þetta ekki öllu lengur. “
Heitt í hamsi
Sosum einsog til að leggja
áherslu á andrúmsloft við-
talsins og elnan sóttarinnar
sem nú herjar á Alþýðu-
flokkinn klykkir Árni út
með þessari yfirlýsingu:
„Mér er ákaflega heitt í
hamsi...“
Við hin vonum að sótthit-
inn réni og heilbrigðið nái
aftur yfirhöndinni, ekki síst
álandsbyggðinni.
-m
þJÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Óttar Proppé.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitsteiknarar: GarðarSigvaJdason, MargrétMagnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri-.HallurPállJónsson.
Skrif stof ustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður HannaSigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-ogafgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöö: 70 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 700 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 2. júní 1988