Þjóðviljinn - 04.06.1988, Blaðsíða 5

Árangur eða ekki árangur?
spyrja menn eftir leiðtogafund-
inn í Moskvu, og sýnist sitt hverj-
um. Þeim sem kunna utanað töl-
urnar um hverja tegund af kjarn-
orkusprengju í skipi, flugvél og
palli finnst árangurinn ekki stór-
merkilegur. Engir nýir samning-
ar um afvopnun eru gerðir eða
boðaðir eða áætlaðir, og hönd
festir ekki á teljandi niðurstöðu
annarri af Moskvufundunum ef
frá eru taldar þær undirskriftir
sem áður var gert ráð fyrir. Aðrir
telja að árangurinn sé í rauninni
talsverður, jafnvel heilmikill, og
líta þá á táknlegar niðurstöður
sem jafnvígar hinum efnislegu.
Það var í rauninni ákveðin
þversögn fólgin í að fylgjast með
leiðtogafundinum héðan af ís-
lenskum vettvangi. Annarsvegar
fannst manni tilstandið allt vera
svosem einsog hver önnur uppá-
koma, varla miklu merkilegri en
hver annar pótintátafundur, ekki
fyrir hendi sú spenna sem ein-
kenndi bæði Genfarfundinn og
INNSYN
Frá Moskvufundinum. Aðal-
leikararnir hafa baðað sig í sviðs-
Ijósinu undanfarna viku, - en
hvenær ætli sá sköllótti með yfir-
skeggið gefi út æviminningar
sínar?
Þessi hugsanagangur er til þess
líklegastur að tefja fyrir samning-
um leiðtoganna um aukna af-
vopnun með því að draga úr
þrýstingi á þá, og gera þeim þægi-
legra að sleppa frá erfiðum vanda
pólitískum eða tæknilegum. Og
að auki láta leiðtogarnir stjórnast
af því einu sem þeim sjálfum og
risaveldum þeirra er hagkvæmt.
Moskvufundurinn ætti því að
verða hvatning til að bretta upp
ermarnar á heimaslóðum. Verk-
efnin í afvopnunarmálum blasa
við hér í okkar heimshluta og í
okkar hersetna landi. Nesja-
mennska í utanríkismálum ann-
arsvegar, efnahagsleg tengsl
auðstéttarinnar við Bandaríkja-
her hinsvegar hafa komið í veg
Moskóvítar éta pítsu
Leiðtogafundurinn í Moskvu hafðifyrst ogfremst táknrœnt gildi, - en slíkur árangur er líka árangur. Hættan afauknu
samneyti risaveldisleiðtoga er hinsvegar að aðrirsitji með hendur ískauti
Washingtonfundinn í vetur, að
ekki sé minnst á heimsókn þeirra
félaga til Reykjavíkur. Að sjá þá
Reagan og Gorbatsjov saman á
ljósmyndum eða í sjónvarpi er
einhvern veginn að verða daglegt
brauð, sjálfsagt mál.
Hinsvegar var Moskvufundur-
inn mjög sérstæður og einstæður
atburður. Ronald Reagan, ridd-
ari andkommúnismans, spókar
sig með frúnni á sjálfu Rauða
torginu; höfundur kenningarinn-
ar um heimsveldi hins illa lýsir því
yfir að hún sé fallin úr gildi og
heldur ræðu með Lenfnstyttu í
baksýn, alltíeinu orðinn persónu-
legur vinur aðalritarans í Kom-
múnistaflokki Sovétríkjanna. Ja-
hér.
Og það hljóta auðvitað að telj-
ast tíðindi, ef ekki árangur, þegar
ieiðtogar risaveldanna lýsa því
nánast yfir að kalda stríðinu sé
lokið og hér með hefjist nýtt
skeið í samskiptum þeirra.
Hægt og hljótt
Fréttir herma að eitthvað hafi
þokast hægt og hljótt á nokkrum
sviðum afvopnunarmála, að í
Kreml hafi verið stigið örlítið
skref í átt að samkomulagi um
fækkun langdrægra vopna, og er
þó ljóst að helstu þröskuldar í
vegi þess samkomulags eru litlu
lægri nú en áður. Þetta eru afar
flókin mál og erfið, bæði tækni-
lega, pólitískt, efnahagslega...
Og sumir sérfræðingar eru sýni-
lega þeirrar skoðunar innst inni
að aldrei takist að semja um neitt
sem verulegu máli skiptir.
Þeir sem það halda hafa vissu-
lega ýmislegt til síns máls, þótt
ekki sé nema vegna þess að vold-
ugir hagsmunir standa gegn raun-
verulegri afvopnun, bæði vestra
og eystra. Það var sjálfur Eisen-
hower, hermaðurinn í forseta-
stóli í Washington, sem
gagnrýndi þau völd sem sam-
steypa hernaðar- og iðnaðarafla
hefðu í bandarísku þjóðlífi, og
þarf ekki langt að skyggnast til að
sjá að slíkir hagsmunir valda
miklu um þrákelkni Reagans við
stjörnustríðsáform, sem enn
standa þvert í samningavegi.
Það hlýtur hinsvegar að vekja
bjartsýni að hápunktur Moskvu-
fundarins fólst í endanlegri stað-
festingu fyrsta samningsins um að
fækka kjarnorkuvopnum. Þegar
eru farnar að berast um það frétt-
ir vestan og austan að verið sé að
taka niður flaugar, flytja þær
burt, eyða þeim, - og þótt þessar
áætlanir taki ekki til nema örlítils
hluta kjarnorkuvígbúnaðar geta
þær átt þátt í að skapa gjörbreytt
andrúmsloft í afvopnunarmálum.
Galdur galaður
Þetta breytta andrúmsloft virð-
ist vera dýrmætasti árangur
Moskvufundarins. Þá er rétt að
horfa ekki aðeins á persónuleg
samskipti æðstu manna. Þegar
Reagan fer til Moskvu - í fyrstu
forsetaheimsókn þangað í 14 ár -
er bandaríska þjóðin að nokkru
leyti að heimsækja Sovétmenn.
Þótt minna hafi farið fyrir þessum
leiðtogafundi en hinum fyrri í ís-
lenskum fjölmiðlum og raunar
um Evrópu hefur varla komist
annað að í bandarískum
fjölmiðlaheimi. Allar stærstu
sjónvarpsstöðvarnar höfðu í
Moskvu viðbúnað enn meiri en í
Reykjavík um árið, með stöðug-
um beinum fréttasendingum, og
sennilega hafa Bandaríkjamenn
fræðst meira um Sovétríkin þessa
einu helgi en í nokkra áratugi.
Og slík kynning getur í sjálfu
sér vegið þungt til að yfirvinna
tortryggni og skapa pólitískar
forsendur fyrir samstarfi. í dan-
ska blaðinu „Information“ var
um daginn fullyrt að eitt helsta
tákn breyttra tíma í risavelda-
samskiptum væri ameríski pítsu-
vagninn sem búið er að setja upp í
hjarta Moskvu og gengur skín-
andi vel: hvernig á Könum að
detta í hug að bombardera fólk
sem borðar pítsur?
Moskvufundurinn er sumsé
fyrst og fremst þessi galdur galað-
ur, þetta leikrit leikið, og slíkar
sýningar eru forsendan fyrir frek-
ari árangri, bæði í afvopnunar-
málum og öðrum verkefnum.
Botninn
í Borgarfirði
Moskvufundurinn hefur aukið
bjartsýnina. En fundurinn hefur
á sinn hátt líka aukið óreiðu vest-
antjalds, þarsem leiðtogar hafa
átt erfitt með að fylgja Gorbat-
sjov eftir, átt í vandræðum með
samstillingu og ekki tekist að
móta sér nýja stefnu við nýjar
kringumstæður.
Bandaríkjaforseti hefur tekið
undir við Gorbatsjov um að
markmiðið sé fullkomin útrým-
ing kjarnavopna. Hann hefur
þannig fallist á sjálfa nauðsyn
þess að kjarnorkuveldin reyni að
íosa sjálf sig við nafngiftina, - og
hann hefur meira að segja boðið
Sovétmönnum einhverskonar
samvinnu um geimvarnaáætlun-
ina, áróðursbragð vissulega, en
hefur það innihald að áætlunin
geri vopnin óþörf.
Bandaríkjaforseti hefur þann-
ig tekið að nokkru undir
grundvallarforsendurnar í af-
vopnunarstefnu Gorbatsjovs,
það tilboð hans að tímabil sam-
eiginlegs öryggiskerfis taki við af
kalda stríðinu.
Þessar hugmyndir eru raunar
ættaðar frá vestrænum friðar-
hreyfingum að því leyti sem þær
eiga sér uppruna. Rökin eru
auðvitað þau að styrjöld geti eng-
um verið í hag; þessvegna eigi
hernaðartól öll og áætlanir að
miðast við varnir, menn leitist við
að fylgjast sem best með hvorir
hjá öðrum, búi til vopnlaus svæði
og „stuðpúða" ýmsa, efli alþjóð-
lega samvinnu í afvopnunarmál-
um, feli óháðum stofnunum eftir-
lit ýmislegt og afskiptavald, - hér
nyrðra þekkjum við meginlínurn-
ar undir heitinu kjarnorkuvopna-
laus Norðurlönd.
Að Bandaríkjaforseti skuli að
nokkru hafa tekið undir þessa
stefnu eru í rauninni mestu tíð-
indi úr afvopnunartafli síðustu
ára, og afstaða hans hefur komið
bandamönnum hans, heima og
þó sérstaklega heiman - í Vestur-
Evrópu, svo óþægilega á óvart að
þeir eru ennþá að jafna sig eftir
Reykjavíkurfundinn þarsem
þessi neisti kviknaði.
Hugmyndir um sameiginlegt
öryggiskerfi eru nefnilega í al-
gerri andstöðu við gömlu Nató-
kenninguna um fælingarmátt
kjarnorkuvopna, kenningu sem
gerir ráð fyrir kjarnorkuvopnum
sem hrygglengjunni í tilveru
Vesturlanda, að helsta trygging
fyrir öryggi þeirra sé að þau séu á
hverri stundu reiðubúin til að
jafna hin Sameinuðu sósíalísku
ráðstjórnarríki við jörðu.
Með auknu samstarfi risaveld-
anna færist botninn í þessari
kenningu lengra suðrí Borgar-
fjörð, og fylgismenn standa eftir
ráðþrota. Úr því ráðþroti verða
svo til vandræðalegar söguskýr-
ingar einsog þær að forsenda
INF-samningsins sé uppsetning
Pershing-flauganna í Evrópu,
meðan hitt er miklu nær sanni að
sú mótspyrna sem Pershing-
flaugarnar vöktu hafi átt mikinn
þátt í að fá leiðtogana að samn-
ingaborðinu.
Hœtta?
Hættan við leiksýningar einsog
þá sem mannkynið var að horfa á
í Moskvu er svo sú að það skapist
fölsk öryggiskennd. Þeir séu að
tala saman, að semja, að redda
málunum, og aðrir þurfi ekki að
hafa áhyggjur. Aukið samneyti
æðstu manna eystra og vestra
hefur meira að segja gefið því
undir fótinn að ekki megi hreyfa
við vígbúnaðarmálum með sjálf-
stæðum hætti netfna á risavelda-
fundunum, - einsog haldið var að
Dönum fyrir kosningarnar um
daginn.
fyrir að hér næðist samstaða um
allra fyrstu skref, - til dæmis um
öryggi gegn kjarnorkuvopnum
bæði gagnvart hernum og í sam-
vinnu við Norðurlönd.
Það má hinsvegar teljast meðal
þeirra áhrifa sem fundir Reagans
og Gorbatsjovs hafa haft að utan-
ríkisráðherra íslendinga hefur
sýnt frávik frá hefðinni, og það
hlýtur að verða verkefni þeirra
sem eru að hugsa í alvöru um
utanríkismál að skapa hér pólit-
ískar forsendur fyrir því að sjón-
armiðum afturhaldsmannanna
og gróðapunganna verði komið
þangað sem þau eiga heima: á
öskuhauga sögunnar.
Mörður Árnason
Nicaragua
Vegna forfalla er hægt aö bæta viö einum þátt-
takanda í vinnuferö Alþjóölegra ungmennaskipta
til Nicaragua.
Ferðin hefst um miðjan júlí og stendur í 3 mánuði.
Skilyröi er aö þátttakendur hafi spænskukunn-
áttu.
Frekari upplýsingar á skrifstofu AUS s. 24617,
eða hjá Högna, s. 623752.
Dagvistarfulltrúi
Félagsmálastofnun HAFNARFJARÐAR
AUGLÝSIR STARF DAGVISTARFULLTRÚA
LAUST TIL UMSÓKNAR. Starf dagvistarfulltrúa
er m.a. fólgið í:
- Stefnumörkun í dagvistarmálum í samráði
við bæjaryfirvöld,
- leiðbeiningum og ráðgjafarstörfum á dag-
heimilum, leikskólum, gæsluvöllum og hjá
dagmæðrum,
- innritun barna í samráði við forstöðumenn,
- ráðgjöf við nýframkvæmdir.
Umsóknir ásamt upplýsingum um menntun og
fyrri störf sendist félagsmálastjóra á Strandgötu
4 Hafnarfirði fyrir 14. júní n.k.
Félagsmálastjórinn í Hafnarfirði.
Laugardagur 4. júní 1988 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5