Þjóðviljinn - 05.06.1988, Blaðsíða 8

SUNNUDAGSPISnil
Þeir vito það er
djöfullinn sem rœður
Ekki alls fyrir löngu var í Morg-
unblaðinu vitnað rækilegatil
ræðu, sem Davíð Oddsson
borgarstjóri hafði haldið á
fundi flokksmanna sinna í
Garðabæ. Þar velti hann því
mjög fyrir sér hvernig á því
stæði, að Sjálfstæðisflokkur-
inn reyndist í skoðanakönn-
unum ekki nema næststærst-
urflokka og hefði allsekki
jafnað sig eftir albertsklofn-
inginn, enda þótt Borgara-
flokkurinn sýnist hruninn.
Hvar er andskotinn?
Eitt af því sem Davíð tiltók,
þegar hann talaði um tilvistar-
kreppu síns flokks, var skortur á
óvini. Hann sagði að margir
hefðu stutt Sjálfstæðisflokkinn,
þótt þeir væru ekki alltof ánægðir
með hann, vegna þess að í honum
sáu þeir traustasta vörn gegn
kommúnisma eða þá SÍS og
Framsókn. Nú þættust menn ekki
lengur þurfa að óttast hina rauðu
byltingu eða þann marghöfða
þurs, SÍS frænda, og því væri
hlaupin í hægriliðið lausung og
önnur óáran.
Petta er vissulega ekki út í hött
sagt. Það er gömul og ný reynsla
að ekkert dugir betur til að fá fólk
til að snúa bökum saman og
gleyma væringum við grannan en
raunverulegur eða ímyndaður
háski að utan. Þjóðareining er
sjaldséð ástand nema þjóð eigi í
stríði við innrásarmenn eða kúg-
ara. Tökum annað dæmi: Fá
samtök hafa jafn lítið skipulag
(og komast reyndar með öllu af
án kjörinna eða sjálfskipaðra
leiðtoga) og AA. Samt munu fá
samtök í rauninni samheldnari og
ríkari að samstöðu þeirra sem að
þeim standa: alkóhólista sem í
þeim hjálpa sér og öðrum til að
lifa án vímugjafa. Og tökum eftir
því, að alkóhólistar eiga innbyrð-
is ekkert sameiginlegt nema
höfuðóvininn sjálfan, alkóhólið.
En það reynist líka alveg nóg.
Nei svo sannarlega er Óvinur-
inn nauðsynlegur hreyfingum -
hvort sem mönnum líkar betur
eða verr. Eða hafa menn það til
dæmis ekki fyrir satt að guðs
kristni hafi stórlega hrakað eftir
að Djöflinum var að mestu eða
öllu kippt út úr umræðunnni og
hinu kristna heimsdrama? Enda
segir þjóðsagan, að Djöfsi hafi
sérstakar mætur á þeim útsend-
ara sínum sem sannfærði lærða
menn um það að Sá Vondi væri
ekki til!
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur
Týndur óvinur
Því er það að Sjálfstæðisflokk-
urinn þarf sinn andskota á vegg-
inn og hann sem ljótastan. Og
ekki bara hann. Framsóknar-
flokkurinn hefur lengi lifað á því
að elsku hjartans kaupfélögin
væru í bráðri hættu stödd vegna
bellibragða íhaldspúkans - en
eftir því sem hið fræga hugsjóna-
leysi verslunarinnar þróast
lengur verður erfiðara að sam-
fylkja mönnum gegn þeim
fjanda. Sósíalistar áttu sér tvo
óvini ágæta: auðvaldið yfirleitt og
bandaríska auðvaldið sérstak-
lega. En strax fyrir fjörtíu árum
hófst nokkur ringulreið í óvina-
málum: sósíalistar fóru að skipta
auðvaldinu í nokkuð svo gott og
þjóðlegt framleiðsluauðvald og
afleitt braskara- og afætu-
auðvald, og þar með fóru línur að
dofna og ekki hafa þær skýrst síð-
an. Og hinn amríski óvinur er
ekki nærri eins spennandi og ugg-
vænlegur og áður - bæði vegna
þess að hann stendur ekki alblóð-
ugur upp að hnjám lengur í jafn
vondum málum og Víetnamstríð-
ið var, og svo vegna þess að lang-
varandi nærvera hans verkar
sljóvgandi („hugurinn dofnaruns
sljóleikinn gerist hans brynja"
segir skáldið). Verst hefur svo
Alþýðuflokkurinn verið settur í
óvinamálum: hann var stofnaður
til að berjast gegn íhaldinu en
hefur lengst af lotið forystu
manna sem áttu erfitt með að
koma auga á aðra óvini en helvít-
is kommana - er ekki nema von
að á fylgi þess flokks hefur verið
meiri sveifla en nokkurs annars
5. júní 1988
Lítil hugleiðing
um nauðsyn
þess að eiga
séróvin
hefðarflokks í íslensku
stjórnmálakerfi.
Heppnar konur
Og svo er það Kvennalistinn.
Velgengni hans á sér ýmsar
ástæður eins og nærri má geta -
en ein veigamikil forsenda þess er
sú, að konurnar hafa Óvininn al-
veg á hreinu. Konur eru náttúr-
lega jafnólíkar innbyrðis að and-
legri innréttingu og hagsmunum
og karlar - en samt geta þær, sé
vel á málum haldið, átt sér Óvin
sameiginlegan, sem skyggir á all-
an meiriháttar ágreining eða
frestar honum amk. rækilega.
Þessi óvinur hefur verið nefnd-
ur karlveldið.
Karlveldið er einstaklega
heppilegur óvinur - vegna þess
að það er í senn afstrakt og
áþreifanlegt, heimssögulegt og
nálægt, skelfilegt en þó óljóst.
Það er tengt við persónur og
framgöngu þeirra í lífinu - án
þess að nauðsynlegt sé að gera
persónur (nema stöku römm
karlkvikindi) að einskonar hold-
tekningu þess. Tökum dæmi.
Hver og ein kona getur hugsað
sem svo: bróðir minn, maki, kær-
asti eða sonur - þeir eru ekki
karlveldið. En það sem er að hjá
þeim, er karlveldinu að kenna.
Þeir væru ágætir ef það ekki
spillti þeim. Konur eru náttúr-
lega allavega, má líka segja, - en
það sem er að hjá þeim - hvort
heldur væri í misheppnuðum
starfsferli eða einkalífsólukku,
það er karlveldinu að kenna.
Mannkynið er ekki rétt upp alið
við aðstæður sem þessar, vitund-
in er skæld og brengluð, verð-
mætamatið í mestu óreiðu - og
það er allt þeim eina óvini að
kenna, sem nefndur var.
Allt er pottþétt
Og þessi málatilbúnaður er
þeim mun sterkari og áhrifaríkari
vegna þess að það er í sjálfu sér
hvorki hægt að sanna hann né af-
sanna. Og Óvinurinn mikli getur
enga formælendur fundið sér.
Það er rétt að margt er að í
heiminum og það er líka rétt að
karlar hafa ráðið miklu meiru en
konur um þróun hans. Þess vegna
hlýtur ótal margt að vera þessu
forræði karla að kenna - en um
leið er hér um bil ómögulegt að
höndla það með vissu, hvað þeim
(eða karlveldinu) er EKKI að
kenna - þrátt fyrir allt.
Hitt er svo annað mál að mann-
lífið væri mun skemmtilegra ef
menn treystu sér til þess að kom-
ast af án Óvinar, sem þeir og þær
gera sér að einskonar allsherjar
skyldufanti, að fljóttekinni út-
skýringu á eigin vandkvæðum og
óláni og um leið að samstöðu-
kveikju í uppákomum lífsins. En
því miður: fáir munu það eftir
leika, síst af öllu fjölmennar
hreyfingar.
Gáum að þessu.