Þjóðviljinn - 09.06.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
KLIPPT OG SKORIÐ
Hver ber
ábyrgðina?
Hinn 14. apríl á síðasta ári var haldin gríðarleg veisla suður
með sjó. Þar voru samankomnir þrjú þúsund gestir og drukku
kampavín undir fíkjutrjám í beinni sjónvarpsútsendingu; pótin-
tátar stigu í prédikunarstól og þjóðin varð glöð í hjarta. Henni
hafði nefnilega verið gefið andlit, sem lengi hafði vantað fram-
aná hana, og nú loksins var hún blessunin orðin boðleg í
alþjóðaveislu nútímasamgangna.
Þá var einmitt tekin í notkun Flugstöð Leifs Eiríkssonar á
Keflavíkurflugvelli, og ekki var betur vitað en að kaninn, utan-
ríkisráðherrar Sjálfstæðisflokksins og hin fjölmenna bygging-
arnefnd hefðu unnnið í sameiningu mikið verk og snjallt, enda
voru þessari heilögu þrenningu flutt mörg þakkarávörp, bæði í
veislunni miklu og með auglýsingum frá Sjálfstæðisflokknum
vikurnar á eftir.
Nú er að hálfu búið að setja byggingarnefndina af með því að
sérstökum starfshópi tveggja ráðuneyta hafa verið falin öll
völd.
Núverandi fjármálaráðherra á heiður skilinn fyrir að hafa
notað þaðtækifæri sem gafst í hjöktandi stjórnarsamstarfi til að
vekja enn einu sinni athygli á ömurleika þeirra Pótemkíntjalda
sem reist voru suðrá Velli þennan apríldag í fyrra. Hann hefur
hingaðtil neitað að borga 120 miljón króna reikning frá utan-
ríkisráðuneytinu umfram fjárlagaheimild og þæfast málin nú í
ráðuneytanefnd. Þessar 120 miljónir eru auðvitað smotterí, og
fyrst og fremst táknrænar fyrir þá tröllauknu dollaraveislu og
það ævintýralega bruðl sem staðið hefur síðustu misserin í
kringum bygginguna.
Og 120 miljónirnar geta einnig gefið mönum litla hugmynd
um þann hagnað sem einstakir verktakar hafa haft af Leifshús-
inu vegna óstjórnar og heimsku þeirra sem um áttu að véla, -
eða kannski slægðar og samábyrgðar?
Þegar fyrstu áætlanir um flugstöðina voru lagðar fram var
gagnrýni á þær einkum tvennskonar. Annarsvegar þótti bæði
óráðlegt og ósmekklegt að íslendingar byggðu sér alþjóðaflug-
stöð sem jafnframt væri eitt af hernaðarmannvirkjum Banda-
ríkjahers. I öðru lagi töldu margir að flugstöðin væri óþarflega
íburðarmikil af umferðarmiðstöð að vera, og kynnu fjármunir
íslenskra skattborgara að vera betur niður komnir annarsstað-
ar.
Þá var um það rætt að úr ríkissjóði kæmu 25 miljónir Banda-
ríkjadala á móti 20 miljónum dollara að vestan, en sú fjársend-
ing var síðan notuð sem ein helsta röksemd fyrir bráðnauðsyn-
legum fjáraustri héðan sem allra fyrst.
Lokaniðurstöður urðu þær eftir kosningar í fyrra að flugstöð-
in kostaði um 70 miljónir dollara. Úr ríkissjóði komu 50 miljónir,
helmingi meira en áætlað var. Og enn er ekki allt talið einsog
deilan um aukareikningana sýnir.
Það bætir ekki úr að sögur berast sífellt um hönnunargalla og
missmíði á byggingunni, að aðstaða flugfélaga og ýmissar
verslunar er keypt svimhárri leigu, að flugfarþegum sjálfum er
gert að greiða sérstakan skatt fyrir herlegheitin, að framtíðarút-
lit í flugrekstri er nú orðið allt annað en skammsýnir áætlendur
gerðu ráð fyrir.
Það er auðvitað neyðarlegt fyrir Steingrím Hermannsson
núverandi utanríkisráðherra að eiga nú hlut að því að taka
loksins völdin af byggingarnefndinni, eftir að hafa hvítþvegið
bæði hana og fyrirrennara sína, þá Matthías Á. Mathiesen og
Geir Hallgrímsson þegar málið kom upp í þinginu í vetur.
Og eiga menn nú eftir að sjá hvort ráðherrarnir Jón Baldvin
Hannibalsson og Steingrímur Hermannsson þora að segja bé
eftir hikandi a; hvort þeir þora að svara spurningunni um pólit-
íska ábyrgð.
-m
Kjarabaráttan
í nýútkominni Veru er
mikið fjallað um kjaramál
og kemur ekki á óvart að
áherslan er þar einkum lögð
á kaup og kjör kvenna. Mar-
grét Guðmundsdóttir hefur
komist í gamlar dagbækur á
handritadeild Landsbókas-
afnsins. Höfundurinn er
Elka Björnsdóttir sem fædd-
ist að Reykjum í Lundar-
reykjadal 1881 og vann
lengst af ýmiss konar verka-
mannavinnu, aðallegaí
Reykjavík.
Imaí 1915 vann Elka við
að vaska fisk hjá Kveldúlfi
og fékk 25 aura á tímann.
Vinnutíminn var frá 7 á
morgnana til 6 á kvöldin.
Þann 20. maí kaupir hún sér
ódýra skó hj á Lárusi, lága
og þýða, og kostuðu þeir
6,90 eða tæplega 28 tíma
vinnulaun.
En í júní þetta ár lendir
Elka í törn. Það er verið að
landa úr Skalla-Grími, ein-
um af Kveldúlfstogurunum.
Flestir hafnarverkamenn
við Reykjavíkurhöfn voru
þá konur eins og sj á má af
frægri mynd Muggs af kola-
kerlingum. En gefum Elku
orðið:
Ekki ber hesturinn
það sem eg ber
„Ég hefi verið að vinna
núna í 3 daga samfleytt, vor-
um að bera upp úr Skalla-
grfmi... Ekki ber hesturinn
það sem ég ber, fiskurinn
var samt heldur góður. Við
byrjuðum kl. rúmlega 3 í
gær og enduðum kl. hálf átta
í morgún, veðrið var unaðs-
legt... Ég var alltaf að stafla
inni, á svo bágt með að bera,
handleggir og fætur lélegir.
Við fengum að skreppa
heim í gærkveldi á víxl, sem
vildumí hálftíma ki. 6; ég
varnál. 15mínúturfrá,
gleypti í mig skyrhræring...
Eg hefi ekkert verið syfjuð.
Ég fór heim í morgun og var
frá í einn og hálfan tíma, hefi
svo unnið í aílan dag. “ En
það var ekki alltaf næg
atvinna. Níu síðustu æviárin
var Elka heilsulaus og gekk
þá oft illa að fá launavinnu. í
ágúst 1916 skrifar hún í dag-
bók sína:
„Ég fór á mánudaginn til
Kveldúlfsmanna og hitti
Árna (Jónsson) verkstjóra (í
Melshúsum). Mérvarstrax
vísað frá, ekkert handa mér
að gera fyrst ég gat ekki
þvegið. Eg hafði þó ekki
skap til að kvarta og kveina
og fór orðalaust þótt nærri
lægi að út í ry nni fy rir mér. “
Töluðu hver
upp í aðra
Elka hefur tekið virkan
þátt í félagsstörfum á vegum
verkalýðshreyfingarinnar
og í febrúar 1916 segir hún
fráfundi íBárubúð.
„í fyrradag kom Jónína
(Jónatansdóttir, formaður
Verkakvennafélagsins
Framsóknar) og bað mig að
mæta ásamt þeim hinum úr
stjórn Framsóknar á fundi
sem stjórnir nokkurra
kvenfélaga héldu með sér í
Bárubúð kl. 5 til aðræðaum
mjólkurmálið. Ég fór; voru
þar komnar konur margar,
og fáar af alþýðustétt. Hvað
ætli verði um mig innan um
allar þessar frúr, sagði ég við
sjálfa mig. Samt sem áður
var ég ekkert feimin. Mér
fannst ekki heldur hátíð-
leikablær yfir fundinum ...
og ekki hefði það þótt veg-
legt ef hj á ómenntuðum
verkakonum hefði verið.
Þessar göfugu frúr töluðu
hver upp í aðra svo ekki
heyrðist nema orð og orð af
því sem ræðukonur voru að
segja og hver af annarri ruku
af fundi án þess nokkur úr-
slit yrðu og var með naum-
indum hægt að halda sumum
eftir meðan valin var nefnd
til aðíhuga málið.“
Tilgangslausir
taxtar
í þessari sömu Veru er
viðtal við Guðrúnu E. Ól-
afsdótturformann Verka-
kvennafélags Keflavíkur.
Hjá því félagi hefur það
helst borið til tíðinda að
ákveðið hefur verið að sam-
einast Verkalýðs- og sjó-
mannafélaginu. Á síðasta
aðalfundi verkakvennafé-
lagsins var samþykkt að taka
upp viðræður við karlana og
telur Guðrún að kveikjan að
hugmyndinni sé sú umræða
sem farið hefur fram um
breytt skipulag verkalýðs-
hreyfingarinnar, skipulag
sem tæki einkum mið af
atvinnugreinum.
í viðtalinu er nokkuð tal-
að um lægstu laun og vöng-
um velt yfir því fólki sem
verður að láta sér lynda lág-
taxtalaunin og fær ekkert
ofan á þau laun, hvorki upp-
bót, premíu, bónus né yfir-
borgun. Guðrún E. Ólafs-
dóttir hefur eftirfarandfi
söguað segja:
„Ég get nefnt ykkur dæmi
um það. Sjöstjarnan, sem
var stærsta fiskvinnslustöðin
hér, fórá hausinn íhaust.
Þar var unnið í bónus. Kon-
urnar, sem hafa unnið þar,
hafa farið í bónuslaus hús og
þær segja að þetta sé allt
annað líf. Þær munu aldrei
fara í bónus aftur. “
Þegar Guðrún er spurð
hvort þær verði þá ekki að
láta sér lynda laun sam-
kvæmt lágum töxtum, segir
hún:
„Nei, þær sem ekki eru í
bónus fá greitt álag ofan á
taxtakaupið ... Við skulum
bara gera okkur grein fyrir
því að það vinnur enginn á
þessum lágu töxtum. Fólk er
yfirleitt með um 60-70 þús-
und á mánuði fyrri 8 tíma
vinnudag.“
Því miður kemur ekki
fram í þessu viðtali hvers
vegna verið er að eyða orku í
að semj a um launataxta sem
ekki eru notaðir.
Jóhanna
mæðist í mörgu
Síðar í viðtalinu segir
Guðrún:
„Já, það ætti að setja allt
sem heitir álag inn í sjálft
kaupið því þá kæmi í ljós
hverjir eru raunverulega á
lágmarkslaunum. Égert.d.
alveg sannfærð um að þá sæ-
ist að það eru saumakonur
sem eru lægstlaunaði hópur-
inn í samfélaginu. f dag tala
margir karlar um að þeir séu
á lágmarkslaunum þó þeir
séu kannski með 100 þúsund
í útborguð laun. Ég held við
værum mun betur sett í
launamálum ef það hefði
verið samþykkt árið 1978 að
gera launakönnun í landinu
eins og Jóhanna Sigurðar-
dóttir og Karl Steinar
Guðnason lögðu til á al-
þingi.“
Spyrillinn getur ekki stillt
sig um að láta í ljós undrun á
því að þau skuli þá ekki láta
gera þetta núna þegar Al-
þýðuflokkurinn á aðild að
ríkisstjórn. En Guðrún
kann skýringar á því.
„Jóhanna hefur nú haft
svo mikið að gera í sínu
ráðuneyti.“
ÓP
þlÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýöshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Óttar Proppé.
Fróttastjóri: LúðvíkGeirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.).Sævar
Guðbjörnsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Eiías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, MargrótMagnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: HallurPáll Jónsson.
SkrifstofustjórhJóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður HannaSigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiöslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð: 70 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 700 kr.
'4 SlÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 9. júní 1988