Þjóðviljinn - 16.06.1988, Blaðsíða 9

BYGGÐARAÐSTEFNAN A DALVIK
BYGGÐARAÐSTEFNAN A DALVIK
Dalvískt framtak
og svarfdælskur mars
Það var vel til fundið hjá Al-
þýðubandalagsmönnum að halda
ráðstefnu um byggðamál í góð-
viðrinu á Dalvík, og ekki aðeins
vegna þess að þar er varaformað-
ur flokksins búsettur. Dalvík
virðist nefnilega á ýmsan hátt
ánægjuleg undantekning frá regl-
unni í byggðaþróun síðari ára,
þar er uppgangur og bjartsýni,
fólksfjölgun og metnaður.
Umhverfið setti reyndar svip
sinn á ráðstefnuna - þar var fleygt
fram ýmsum ferskum hugmynd-
um og menn voru óhræddir við að
horfa vítt og of vítt eftir lausnum
og leiðum, og gilti þá einu um
heilagar kýr í ýmsum fjósum.
Glæst frammistaða flokksins í
byggðamálum síðustu áratugi
væri vissulega traust undirstaða,
en til að veita sannferðug svör nú
þyrfti að stokka upp, endur-
skoða, hugsa uppá nýtt, - og
raunar var umræðan við ráð-
stefnulok farin að snúast um slík
grundvallarmál að hefði átt við í
stefnuskrárgerð.
Þátttakendur voru ánægðir
með ráðstefnuna. Þar voru ekki
gerðar neinar ályktanir í einstök-
um málum eða um heildarstefnu,
og stóð ekki til, en flestir töldu sig
hafa fengið fyllri sýn til vandans
og betri grunn til frekari starfa,
einsog fram kemur í viðtali við
Svanfríði Jónasdóttur hér í blað
inu.
Það skipti svo ekki minna máli
að það var hreinlega gaman þessa
þrjá ráðstefnudaga á Dalvík.
Menn stálust útí blessað sólskinið
sem er orðin munaðarvara sunn-
an heiða og virtu fyrir sér ein-
stæða fjallasýn; til þess gafst svo
enn betra tækifæri kvöldið sem
farið var útí Hrísey, og gengið um
hana í fylgd Sólveigar Hjálmars-
dóttur áður en menn settust að
holdanautakjöti í veitingastaðn-
um Brekku við góðan fögnuð.
Ráðstefnugestir voru svo að
sjálfsögðu leiddir um Dalvík að
sjá kaupstaðinn, þar gengu menn
um ráðhús mikið og vænt, safna-
hús gott, saltfisk- og skreiðar-
vinnsluna hjá Blika og spútnik-
fyrirtækið Sæplast. Þótti
mönnum nokkuð til um atvinnu-
fyrirtæki og bæjarstofnanir þar
nyrðra og hrifust af dalvísku
framtaki einstaklinga og félags-
heildar .
En ætli Dalvíkurfarar séu ekki
sammála um að hápunktur ferð-
arinnar hafi verið í sjálfum Svarf-
aðardal, í veislu í þinghúsinu á
Grund þarsem heimamenn
skemmtu yfir borðum með sagn-
apistlum og gleðivísum, - og Jó-
hann Daníelsson tók að sér að
stjórna svarfdælskum marsi, -
fjöldadansi í afbrigðum svo
mörgum og fjölbreyttum að ein-
um þátttakanda varð á orði að
svonalagað hefði hann haldið að
bara væri hægt að sjá í bíó og
aldrei að lenda í sjálfur.
Marsinn var stiginn frammeftir
nóttu, og á eftir fór hópurinn
mestallur í rútu útí Ólafsfjarðar-
múla að virða fyrir sér miðnæt-
ursólina í návígi og við hæfilegar
aðstæður, - þar gleymdi þing-
maður kjördæmisins ekki þótt á-
liðið væri að skýra legu væntan-
legra jarðgangna.
Þótt athafnir drægjust nokkuð
frammá nóttina voru þó lítil
þreytumerki á mönnum að sjá
þegar önnur ferð var gerð frammí
dal morguninn eftir til að kanna
sundskála hreppsins, sem Björn
oddviti segir elstu sundhöll lands-
ins, og þótti hinn besti laugar-
staður þótt gestir væru helsti
margir til mikilla sundafreka.
Þannig fóru gestir hver til. síns
heima frá Dalvík með hvort-
tveggja í pússinu, gagnlegar hug-
myndir eftir frjóar byggðamála-
umræður og væn kynni af þeirri
byggðastefnu í raun sem íbúar í
svarfrdælskri byggð og bæ hafa
sjálfir komið upp á heimaslóð-
um.
-m
Stigið í Hríseyjarferjuna í Dalvíkurhöfn.
Fundarstjóri og framsögumenn
einnar ráðstefnulotunnar við pall-
borð: Þuríður Pétursdóttir, Jó-
hann Antonsson, Vilborg Harðar-
dóttir, UnnurG. Kristjánsdóttirog
JónGunnarOttósson.
í nautakjötsáti í Brekku i Hrísey.
(sundskála Svarfdæla: Geir
Kertekið úr móti í Sæplasti. Gunnarsson, Þuríður Pétursdótt-
irog Kristín Á. Ólafsdóttir.
Að auka víðsýnið
Einu sinni, einu sinni enn hef
ég látið ginna mig til að taka að
mér verkefni, sem ég veit naum-
lega hvernig ég ætti að fara að því
að leysa. í munni Svanfríðar
hljómaði verklýsingin einhvern
veginn svona: „Þú átt að halda
erindi um menningarleg viðhorf
til búsetu úti á landsbyggðinni.
Þegar verið er að fjalla um byggð-
amál er venjulega einblínt á at-
vinnumálin. Það vill gleymast að
reikna með að þarna geta menn-
ingarleg viðhorf spilað inn í.“
(Tilvitnun lýkur. Svanfríður
sagði að vísu margt fleira, en ég
rek það ekki hér.) Mér fannst
þetta hljóma ákaflega vel og
skynsamlega. Þegar fólk velur sér
á annað borð að setjast einhvers
staðar að, þá hlýtur fleira að hafa
áhrif á valið en hrein atvinnu-
sjónarmið. Þar gat verið að
menning kæmi eitthvað við sögu.
Mér fannst þetta freistandi um-
hugsunarefni og sagði strax: „Já,
j á“. Ég veit heldur ekki hvort það
er létt að segja nei við Svanfríði.
Þá kom að því að velta fyrir sér
þessum menningarlegu viðhorf-
um og fljótlega byrjaði ég að
svitna. Ég sá að verkefnið var
ekki svo einfalt. Menning er
nefnilega rammflókið fyrirbæri
og misjafnrar náttúru eftir því
hver á hana horfir og reynir að
lýsa henni. Orðabækur segja
menninguna annars vegar stig
mannlegrar þróunar á félagslegu
sviði, hins vegar hástig á þroska
líkama, huga og sálar mannsins,
sem náð sé með þjálfun og til-
raunum og komi fram í þróun
lista og vísinda í mannlegu samfé-
lagi. Flott skal það vera.
Póstnúmer 101
Ég hef rökstuddan grun um
það, að margir, bæði þéttbýlingar
af Faxaflóasvæðinu og dreifbýl-
ingar af ystu nesjum, haldi að
menningin sé bara húsdýr hjá fá-
mennum hópi fólks á svæði með
póstnúmer 101. Menningin er þá
samsett úr Listahátíð, Symfóní-
unni, Óperunni, Þjóðleikhúsinu,
Kjarvalsstöðum, Iðnó og ein-
hverjum fleiri völdum fyrirbær-
um. Ég held þó að Brúðubfllinn
sé ekki inni í myndinni. Þetta er
málað svolítið sterkum litum, en
ég hef lært það af ráðherrum úr
ýmsum flokkum, að maður þarf
að vera kjaftfor og hávær til þess
að eftir orðum manns sé tekið.
Göngum nú út frá því að
Menningin með stórum staf hafi
póstnúmer 101. Þá verður okkur
Ijóst að: Nr. 1: Menningin á
heima í stofnunum. Nr. 2: Menn-
ingin er dýr. Nr. 3: Menning er
ræktuð, eða framleidd af
atvinnumönnum. Nr. 4: Menn-
inguna verður að sækja suður.
Semsagt: Fyrirbærið er bara til
fyrir fáa. Reyndar minnist ég þess
frá æskuárum mínum, að lista-
menn að sunnan voru með próg-
ram, sem hét LIST UM
LANDIÐ. Það voru smásk-
ammtar af menningu, sem þóttu
hæfilegir til að fara með út á land.
Nú svo var symfóníuhljómsveitin
eitthvað að ferðast um lands-
byggðina hér um árið. Ég man að
þeir byrjuðu í Hafnarfirði og á
þeirra dagskrá var svolítið popp-
uð klassík. Það hefur þótt hæfi-
lega þungt í dreifbýlisvarginn.
Það hafa svosem verið gerðar til-
raunir.
Að fara suður
í þau 8 ár sem liðin eru síðan ég
af sérvisku minni valdi mér það
hlutskipti að búa í sveit, hefur
það æði oft komið fyrir að ég er
spurður: Hvað ætlarðu að hanga
lengi þarna í fásinninu? Ætlarðu
ekki að fara að koma þér suður?
Mér finnst þá stundum að innan
sviga aftan við spurninguna sé (í
menninguna). Þið kannist kann-
ski við lag og texta Bubba Mort-
ens ALDREI FÓR ÉG
SUÐUR. Mér hefur fundist það
lag endurspegla mjög vel afstöðu
allra þeirra sem hugsa á þennan
hátt. Þið sjáið fyrir ykkur ímynd-
ina. Sá sem segir frá hangir í ein-
hverri krummavík, því þorp úti á
landi eru yfirleitt álitnar krum-
mavíkur eða nápleis (á gullaldar-
máli). Hann hefur atvinnu, en að
öðru leyti hefur hann ekkert að
gera, er að koðna niður í klofið á
sér af aumingjaskap og hefur
ekki manndóm til að rífa sig upp
og koma sér í burtu.
Nú er ég kannski að nota
sterku litina aftur, en þessi sjón-
armið eru til. Vissulega byggjast
þau á ókunnugleik. Fordómar
stafa venjulega af fáfræðinni.
Þá er væntanlega tími til kom-
inn að horfa á málið af örlítið
meiri víðsýni. Þar með fylgir að
ekki er hægt að líta á þessi menn-
ingarlegu viðhorf af búsetu úti á
landi sem einangrað fyrirbrigði.
Menning og atvinnumál haldast
órjúfanlega í hendur ásamt ýms-
um fleiri þáttum í samfélaginu.
Nápleisið hans Bubba getur þess
vegna verið eða hafa verið til.
Eitt stórkostlegasta dæmið um
byggðaröskun í sögu síðari ára er
þegar Hornstrandir lögðust í
eyði. Þar var og hafði verið
mannlíf um aldir, fólk bjó þar í
einangrun frá umheiminum, lífs-
baráttan var hörð og köld. En
mér dettur aldrei til hugar að þar
hafi ekki verið til menning. Ef við
rifjum upp orðabókarskilgrein-
inguna, þá hefur fólkið þar
auðvitað þroskað líkama sinn,
huga og sál og notað þann þroska
til að þróa tæki sín og vinnuað-
ferðir og einnig sögur sínar, ljóð
og söngva. En þessu fólki fór eins
og vesturförunum. Það flutti burt
í von um eitthvað betra. Þar leið
því undir lok ein grein af menn-
ingunni og lifir ekkert eftir nema
skrásettar heimildir, sögur þeirra
sem eftir lifa af síðustu íbúunum
og tóttarbrotin í víkunum.
Ég nefndi vesturfarana, sem
flosnuðu upp hér heima og héldu
vestur í von um betra líf. Eymd,
kuldi, hallæri og drepsóttir voru
að buga þjóðina og þá þýddi ekk-
ert að hugsa sér að menningin
gæti fegrað mannlífið. Hins vegar
hafa menn gjarnan velt því fyrir
sér hverjir hafa verið harðari af
sér, þeir sem höfðu manndóm í
sér til að fara, eða þeir sem voru
nógu harðir til að takast á við erf-
iðleikana hérna heima. Ég er að
nefna þetta til sögunnar til að
koma aftur að hugarfóstrinu hans
Bubba. Hugsum okkur að það
hætti að væla yfir eymd sinni og
taki á með sínu fólki. Taki á til að
efla atvinnulíf síns staðar, auki
velferð sína og sinna og stuðli að
betra og menningarlegra mann-
lífi í sinni krummavík. Þá gæti
komið sú tíð að hann syngi nýjan
texta: Hvers vegna í fjandanum
datt mér í hug að fara að flækjast
suður?
Reynsla
túrhestahirðis
Þegar menn heimsækja nýja
staði á vegferð sinni um veröldina
dettur þeim oft í hug spurningin:
Hvers vegna skyldi nú fólk búa
hér? Um skeið starfaði ég á
sumrum sem túrhestahirðir á
austurströnd Grænlands. Þar
heimsóttu túrhestarnir lítið þorp,
þar sem eymdin er að ná yfir-
tökum. Oft var ég þá spurður
þessarar fyrrnefndu spurningar
og mér datt stundum í hug að
segja, að fólkið byggi þarna ein-
ungis vegna þess að það væri fætt
þarna. Auðvitað var það hálfvita-
legt svar og heldur ekki rétt.
Margir höfðu farið í burtu, en
sumir höfðu snúið aftur. Þeir
lifðu þarna við þann lífsstfl, eða
menningararf sem þeir kunnu
best við. Hins vegar hafði maður
oft á tilfinningunni að vestræn
menning og ómenning í bland
sem þetta fólk hafði gegndarlaust
verið matað á hefði eyðilagt
mikið af menningararfi þess
sjálfs. Þeir gömlu siðir, söngvar,
dansar og listform sem enn voru
við lýði, virtist helst vera við
haldið svo. hægt væri að sýna
þetta ferðamönnum og hafa af
þeim aura í staðinn. Ég segi þessa
dæmisgu til að benda á hættuna,
sem stafar af því að láta alla
menningarstarfsemi fara fram
sem mötun. Láti maður enda-
laust mata sig, þá gleymir maður
hvernig á að ganga sjálfur að mat
sínum, hvað þá kúnstinni að elda
sjálfur.
Mikið af því sem kallað er
menning nú til dags fer fram með
mötunaraðferðinni. Atvinnu-
mennska í menningarlífinu fer
vaxandi, sérstaklega á höfuð-
borgarsvæðinu og það verður til
þess að pupullinn bara situr og
horfír og hlustar. Þá er nú hætt
við að þróun andans fari að ein-
skorðast við þá fáu, sem eru að
vinna skapandi starf vegna hinna
sem láta mata sig. Rómverjar til
forna bjuggu til mikið af spak-
mælum, sem gott er að geta grip-
ið til ef maður er ekki nógu spak-
ur sjálfur. Eitt þeirra segir, að
það sé betra að vera fyrsti maður í
skattlandi en annar maður í
Róm. Nú ætla ég að nota mér
þetta spakmæli. Ég er ekki að
hugsa um völd eða áhrif. Mér
dettur ekki í hug að bera það
saman að sitja í hreppsnefnd í
Svarfaðardal og borgarstjórn í
Reykjavík. Ég er enn að hugsa
um eflingu andans.
Söltunarfélagið
og sagnahefð
í fámenninu (takið eftir að ég
kalla það ekki fásinnið) er mér
tekið fagnandi ef ég vil fara að
starfa með kirkjukór. í borg er
ekki víst að fögnuðurinn yrði eins
mikill. Ég kann ekki að lesa nót-
ur, ég hef ekki verið raddþjálfað-
ur o.s.frv. Mér yrði þó sjálfsagt
boðið að fá kennslu og þjálfun til
að aga rödd mína og listrænar fín-
essur, en þá er hætt við að ég
missi kjarkinn og láti bara at-
vinnumennina um þetta. Ég gæti
kannski átt þess kost hér að fá að
starfa með leikfélagi. Ég fengi
jafnvel að stíga á sviðið, kanna
listrænar víddir leikbókmennt-
anna innan frá og kafa niður í
dýptir þeirra. í borg fengi ég það
varla. Kannski með áhuga-
leikhóp, sem ekki er metinn á
réttum forsendum. Hér get ég
hitt vini mína úr Söltunarfélagi
Svarfdæla og við Ijóðum á hvern
annan í kerskni og gríni, og
reynum ekkert að þykjast vera
skáld. Ég er hræddur um að slfk-
ur félagsskapur sé ekki til annars
staðar. Og ég þyrði varla að nálg-
ast þá sem kalla sig bestu vini
ljóðsins eða eitthvað slíkt og gera
grín að sveitamennsku og ung-
mennafélagsanda þeirra sem
hafa gaman af að hnoða sinn
eigin leir.
Fljótlega eftir að ég settist að í
sveitinni, tók ég eftir einu menn-
ingaratriði, sem ég hafði lítið
kynnst á mölinni. Það var sagna-
hefðin og sagnagleðin. Menn
Um landsbyggð, menningu
og viðhorf- erindi Björns
Þórleifssonar skólastjóra og
oddvita í Svarfaðardal á
byggðaráðstefnu
Alþýðubandalagsins á
Dalvík
voru hér endalaust að segja ein-
hverjar sögur, mikið gamansögur
en sjaldnast beinar kjaftasögur.
Oft var um að ræða sagnir af sér-
kennilegu fólki eða skringilegum
uppátækjum. Þarna var um að
ræða eins konar nútíma þjóð-
sögur, sem sjálfsagt væri að skrá-
setja. Einkennið á frásögnunum
var undantekningarlítið að þær
voru sagðar á kjarngóðu og ó-
menguðu máli, auðugu af orðum
og orðtökum. Um þetta verð ég
að segja eins og sumir Svarfdæl-
ingar orða það: Þetta þótti mér
dásamlegt helvíti. Vissulega þríf-
ast kjaftasögur líka úti um byggð-
ir landsins. Þeim er bara annar
stakkur skorinn en gerist í stærri
bæjum. Þar er gjarnan verið að
fjalla um bresti og yfirsjónir mjög
áberandi fólks í þjóðlífinu. I
smærri samfélögum verður að
grípa til nærtækari umræðuefna.
Þar þekkja líka allir alla og vita
gjarnan hvað náunginn er að að-
hafast.
Gjarnan ber það á góma er
menn bera saman þéttbýli og
dreifbýli, hver munur sé á mennt-
unarmöguleikum. Þar er vissu-
lega eitt svið þar sem dreifbýlið
hefur orðið verulega undir. Sér-
staklega þegar að framhalds-
skólagöngu kemur. Á grunn-
skólastiginu kemur fram munur
ef litið er á niðurstöður samræm-
dra prófa. Þéttbýlisbörnin eru
með betri útkomu í þeim og því
smærri sem skólarnir eru, því
verri verður útkoman. Það sem
einkum veldur er mikil hreyfing á
kennaraliði í litlum skólum á
landsbyggðinni. Þar eru líka oft
fleiri réttindalausir kennarar, eða
leiðbeinendur, en þeir geta vel
staðið fyrir sínu, ef þeir hafa hæfi-
leika til kennslu. Annars flokks
kennarar eru ekki til nema fyrir
guðs náð. Ég kem inn á skólamál-
in, vegna þess að menntun og
skóli hljóta að vera hlutar af
menningarhugtakinu í heild, í
skólunum er a.m.k. unnið að því
að þroska líkama, huga og sál,
hvað sem um árangurinn má
segja. Nú er ég að nálgast umræð-
uefni, sem er hættulegt fyrir mig,
því ég gæti æst mig of mikið upp
og haft af ykkur síðdegisdag-
skrána. En ég skal reyna að koma
því á framfæri í stuttu máli, sem
mig langar til að komi fram.
Fólk á bakvið Esjuna
Ástæðurnar fyrir því að litlir
dreifbýlisskólar hafa lélegri út-
komu eru auðvitað miklu fleiri en
ég nefndi hér að framan, en ég
ætla ekki að rekja allt sem nefnt
hefur verið sem hugsanlegar
skýringar, aðeins örfá atriði.
Skólinn sem ég starfa við er
heimavistarskóli með 40-50 nem-
endur. Allir nemendur 1.-8. bek-
kjar dvelja í heimavist. Við
skólann eru 3 kennaraíbúðir og
mötuneyti auk venjulegs
kennslurýmis. Þetta þýðir að
húsnæðisþörf skólans er þreföld á
við þéttbýlisskóla. Af tekjum
hreppsins fara 30-50% í rekstur
skólans. Ríkið á 75% af húsnæð-
inu, en sveitarfélaginu er ætlað
að sjá um allt viðhald lögum sam-
kvæmt. Þið sjáið að allt þetta
býður bara upp á hrörnun og hall-
æri og hvaða kennarar ætli séu
svo vitlausir að búa við slíkt.
í öllum þeim deilum sem þetta
fræðsluumdæmi hefur átt við
æðstu yfirvöld menntamála í
landinu, finnst mér hafa skinið í
gegn að þau hin sömu yfirvöld
hafa sýnt lítinn skilning á þörfum
og sérstöðu dreifbýlisins. Þó svo
að menn séu fæddir í litlum
kaupstað fyrir vestan, séu þing-
menn fyrir sveitirnar fyrir austan,
þá er eins og þeir séu undra fljótir
að gleyma að þar býr fólk bak við
Esiuna.
I skólann til mín hef ég sem
betur fer fengið heimsóknir „að
sunnarí* eins og það er kallað, og
haldið að þær heimsóknir ættu að
geta aukið gagnkvæman skilning
og víðsýni. Því miður hefur gest-
unum oft gengið illa að skilja, að
við byggjum skólastarf á annars
konar menningu. Við erum að
stefna að því að mennta fólk. en
ekki endilega gegnum eintóma
skólun. Við viljum nýta kosti
þess að samfélagið hér er ekki
eins ógegnsætt og í borgum. Við
búum við styttri skólatíma, vegna
þess að nemendur geta tekið út
þroska og öðlast fræðslu á öðrum
vettvangi meðfram skólastarfi.
Við höfum nemendur hjá okkur
allan sólarhringinn yfir skólavik-
una og tíminn verður drjúgur til
náms. Þetta og ýmislegt fleira
verður til þess að gera skólastarf-
ið frábrugðið. En ég get ekki séð
að litlir skóiar þurfi að vera verri
fyrir það. Ef við byggjum við
meiri skilning og velvilja og yfir-
völd áttuðu sig betur á að það er
dýrara að bjóða upp á sömu tæki-
færin í fræðslu úti um hinar
dreifðu byggðir og svo framvegis
og svo framvegis. En nú er senni-
lega kominn vælutónn í mig og
því best að snúa sér að öðru.
Osló afskekkt
Ég nefndi aðeins víðsýni hér
áðan. Þegar danskur kóngur kom
til Akureyrar 1907 fór einn bóndi
úr Svarfaðardal með syni sína ríð-
andi inneftir til að sjá kóngsa.
Fólk var að spyrja hann til hvers
hann væri að þessum þvælingi.
Það eykur víðsýnið, sagði hann.
Þessi hugsunarháttur hjá honum
og fleirum á þeim tíma hefur
sjálfsagt orðið til þess að margir
menn urðu menntaðir þrátt fyrir
litla skólagöngu. Ég hef stundum
verið að velta því fyrir mér hvort
okkur vantaði orðið vilja til að
öðlast víðsýni. Eg verð oft var við
það hjá fólki bæði í sveit og borg,
að það veit lítið um lifnaðarhætti,
hugsunarhátt og þá menningu
hvors annars, og hefur jafnvel
ekki neinn sérstakan áhuga á að
kynna sér málið. Einn karl á
Finnmörk í Noregi sagði reyndar
um Osló, að hann hefði svosem
ekkert á móti henni. Hún væri
bara svo bölvanlega afskekkt.
Sumu landsbyggðafólki kann að
fínnast það um höfuðborgina að
hún sé óaðgengileg og jafnvel
dýrt að nálgast hana. Svo hafa
menn nú blöðin og sjónvarpið og
allar útvarpsrásirnar og geta
fylgst nokkuð grannt með því
sem gerist í Reykjavík. En geta
þá íbúar þéttbýlisins fylgst með
mannlífi og menningu úti á landi?
Tja, það er nú það. Veltið nú
fyrir ykkur hvað þið hafið séð og
heyrt í fjölmiðlum um lands-
byggðina undanfarið. Hefur það
verið eitthvað til að byggja upp
jákvæða ímynd af landsbyggð-
inni? Því miður finnst mér mest
vera talað um væl. Er það að
verða aðalinntakið í menningu
okkar í dreifbýlinu?
Þegar ég var við nám í Noregi
fyrir u.þ.b. 15 árum síðan var
mikið í tísku að tala um livskunst-
nere. Blöð og tímarit voru mikið
að velta sér upp úr því hvort hinn
eða þessi væri livskunstner. Einn
rithöfundur, sem bjó í smábæ á
Suðurlandinu var spurður hvað
hann áliti að livskunstner væri.
Ég þýði Svar hans þannig: Lífs-
listamaður er sá sem af fúsum og
frjálsum vilja býr ekki í Kvosinni.
Þetta þótti mér afspyrnu gott svar
lengi vel, en svo fór ég að velta
vöngum. Geta menn ekki af sér-
visku sinni valið sér bústaði næst-
um hvar sem er? Voru ekki
jafnvel fordómar í annars
skemmtilega orðuðu svari?
Gerum það sjálf
Niðurstaðan af þessum vanga-
veltum varð þessi: Hvar sem
menn velja sér bústað og hvaða
ástæður sem liggja að baki, þá er
nauðsynlegt að líta á sína eigin
búsetu með jákvæðu hugarfari.
Ef við höfum lent í því að búa úti
á landi, hvort sem það er eigin
ákvörðun eða einhver önnur or-
sök að baki, þá verðum við að
snúa okkur að því að gera bústað
okkar og samfélag betri á allan
hátt. Þar á ég við bæði atvinnu-
lega og menningarlega, því hvort
tveggja er okkur nauðsynlegt.
Það er einfalt að snúa andlitum
sínum suður og væla, en kannski
áhrifaríkara að snúa orkunni að
því að gera eitthvað jákvætt sjálf-
ur. Hvað það snertir, þá er ekki
minna mikilvægt að hlúa að þeim
menningarþáttum sem gera
byggðarlagið að betra og æski-
legra aðsetri. Auðvitað kostar
það alltaf eitthvað af peningum
að halda uppi menningarstarf-
semi og við eigum ekki að slaka á
kröfunni um að allir eigi sama
rétt til að njóta menningar. En
því meira sem við gerum sjálf, því
betra.
Við þurfum líka að auka skiln-
ing okkar á aðstæðum annarra.
Með auknum skilningi hverfa
fordómarnir og hugarfar verður
jákvæðara. Þótt menningin sé
ofin úr mismunandi þáttum eftir
landshlutum og byggðarlögum,
þá verðum við að halda áfram að
vera ein þjóð í sama litla landinu.
Nú er ég farinn að tala eins og ég
sé í forsetaframboði og þá er ör-
ugglega mál að hætta.
Eg veit ekki svo gjörla hvort
hægt er að draga saman einhverj-
ar niðurstöður úr þessum vanga-
veltum. Helst væri það að menn-
ing þrífst bæði norðan og sunnan
við Kjós. Spurningin er bara hvar
maður nýtur hennar best.
(Fyrirsagnir og millifyrir-
sagnir eru Þjóðviljans)
8 S(ÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 16. júní 1988
Fimmtudagur 16. júní 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9