Þjóðviljinn - 25.06.1988, Blaðsíða 9
Herinn fér fyrir aldamót
Hin alþjóðlega þróun er í okkar merki, friðarsinna og herstöðvarandstœðinga
Það hefur væntanlega ekki far-
ið fram hjá neinum að vindar
blása nú í friðarátt í alþjóða-
stjórnmálum.. Leiðtogar í austri
og vestri, í Asíu, Afríku og Mið-
Ameríku setjast nú hvað eftir
annað að samningaborði í stað
þess að berja á hver öðrum. So-
véski herinn er á leið út úr Afg-
hanistan, her Víetnam út úr
Kambútseu, samningar að hefj-
ast um Namibíu og ennþá ríkir
vopnahlé í Nicaragua.
En þrátt fyrir þetta er nú víða
vopnaskak í heiminum, styrjald-
arátök og minniháttar erjur. Þær
verða áfram fylgifiskur mann-
anna þegar þeir takast á um yfir-
ráð, auðæfi og völd. Misrétti af
hvers konar tagi mun alltaf leiða
af sér átök og erjur, það er sög-
unnar dómur.
Það er hins vegar skýr staðr-
eynd að afvopnun er hafin.
Fyrsta skrefið hefur verið stigið í
þá átt. Þetta hefur í raun gerst á
stuttum tíma því að það eru að-
eins þrjú ár síðan Gorbatsjov
gekk fram á sjónarsviðið og sagði
að hann vildi stefna að því að
eyða öllum kjarnorkuvopnum
fyrir árið 2000. Nýtt tímabil af-
vopnunar og friðar var hafið í al-
þjóðamálum.
En gefum Svavari orðið.
Nú sast þú allsherjarþing S.Þ.
um afvopnunarmál 1982. And-
rúmsloftið á þinginu nú hlýtur að
vera ólíkt því sem þá var ríkjandi
Já, þá voru allt önnur sjónar-
mið ríkjandi. Reagan var þá ný-
kominn til valda og hernaðarút-
gjöld fóru stigvaxandi um allan
heim. Eftir að Gorbatsjov gaf út
sína frægu yfirlýsingu sem mörg-
um málsmetandi mönnum fannst
reyndar hreint bull þá, hafa hjól-
in snúist með miklu meiri hraða
held ég en menn áttu von á. Þjóð-
ir heimsins kalla á afvopnun og
minni hernaðarútgjöld og af
þeirri braut verður ekki snúið.
Nú eru stríðsáætlanir eins og t.d.
stjörnustríðsáætlun Reagans
hreinlega komnar í ruslafötuna.
Því verður vart með orðum lýst
hvað andrúmsloftið hefur breyst
friðaröflum í hag.
Mikilvœgara hlutverk
S.Þ. sem eftirlitsaðila
En hvað erþað athyglisverðasta
í umrœðunni nú á þinginu að þínu
mati?
Aðalumræðuefnin hér eru af-
vopnun á flestum sviðum. Fyrst
er rætt um kjarnorkuafvopnun.
Þá eru í undirbúningi viðræður
um hefðbundin vopn. Samningur
er í smíðum um að banna með
öllu efna- og eiturvopn. Hafnar
eru umræður um vígbúnaðinn í
hafinu og þær munu örugglega
skila einhverjum jákvæðum nið-
urstöðum en þar þurfum við ís-
lendingar að þrýsta mikið fastar
á.
En til þess að unnt verði að
ganga til afvopnunar og um leið
að tryggja að vígvæðingin hefjist
ekki á ný verður að vera til sterk-
ur eftirlitsaðili. Sá aðili getur að-
eins verið á vegum Sameinuðu
þjóðanna. Þess vegan fer hlut-
verk S.Þ. vaxandi á næstu árum.
Á því er ekki nokkur vafi.
íslendingur
í Líbanon
Eru Islendingar einungis
áheyrendur og áhorfendur í þessu
starfi? Komum við eitthvað nálœgt
því sem S.Þ. eru að gera á vett-
vangi út í heimi?
Við tökum náttúrlega ekki þátt
í starfi friðargæslu- og eftirlitss-
veita eins og t.d. hinar Norður-
landaþjóðirnar gera. En það er
ánægjulegt að einmitt um þessar
mundir skuli það gerast í fyrsta
sinn að íslendingar senda sér-
stakan sendiherra til Sameinuðu
þjóðanna til að fjalla um afvopn-
unarmál. Einnig að það skuli ger-
ast einmitt nú að íslendingur
gegnir nú „hærri“ stöðu innan
Sameinuðu þjóðanna en nokkru
sinni fyrr: Ragnar Guðmundsson
sem starfaði í Afghanistan á veg-
um Þróunarstofnunnar S.Þ. þar
til nú í vetur verður sérlegur full-
trúi aðalritara S.Þ. í suðupottin-
um Líbanon. Ég hitti Ragnar og
konu hans á dögunum hér í New
York óg það var spennandi að
fræðast um þessi mikilvægu verk-
efni sem Ragnari hafa verið falin.
Herinnfer og Nató
breytist og hverfur
líka
Steingímur Hermannsson hefur
reynt að koma með nýjar áherslur
inn í utanríkismálin í ráðherratíð
sinni en er bundinn í báða skó við
fyrri samninga og þœr hernaðar-
framkvœmdir sem nú eiga sérstað í
landinu. Geta herstöðvarandstœð-
ingar og friðarsinnar á íslandi ekki
vœnst þess að frekari breytingar
verði á utanríkisstefnu okkar á
nœstunni?
Já, það hefur gengið hægt að
koma okkar stefnumálum fram á
undanförnum árum. En þó að við
höfum ekki staðið okkur nógu vel
á íslandi er hin alþjóðlega þróun
að breytast okkur í vil. Atburðir
afvopnunarmálanna birta árang-
ur friðarhreyfinganna. Utanríkis-
ráherra Sovétríkjanna talar um
að ríki eigi að leggja niður allar
herstöðvar utan eigin landamæra
fyrir aldamót. Utanríkisráðherra
Bandaríkjanna hótar nú að loka
tveimur stærstu herstöðvum
Bandaríkjanna utan bandaríska
landssvæðisins þ.e. herstöðvun-
um á Filippseyjum. Og vertu viss:
Áður en langur tími líður munu
hefjast alþjóðlegar viðræður um
að leggja niður herstöðvar er-
lendis - líka herstöð Bandaríkja-
manna á íslandi. Þá verða hern-
aðarbandalögin bersýnilega úr-
elt, en ve.rða kannski notuð sem
útibú frá Sameinuðu þjóðunum
til þess að fylgjast með afvopnun.
Við munum þá búa við nýtt al-
þjóðlegt öryggiskerfi undir stjórn
Sameinuðu þjóðanna.
í þessu sambandi er líka vert að
hafa í huga það sem er að gerast í
Bandaríkjunum sjálfum. Þar eru
menn í vaxandi mæli að krefjast
samdráttar í útgjöldum til her-
mála. Dukakis sem vel gæti orðið
næsti forseti Bandaríkjanna boð-
ar samdrátt í útgjöldum til hern-
aðar. Hann krefst þess að hinar
Nató-þjóðirnar beri stærri hluta
kostnaðar en verið hefur til
þessa. Það verða þær aftur tregar
til þess að gera. Allt þetta mun
því hafa það í för með sér að dreg-
ið verður úr hernaðarkostnaði
Bandaríkjanna erlendis. Þetta
þýðir einnig aukinn áhuga þeirra
á því að eftirlitsstofnanir og allt
þetta samanlagt og margt fleira
mun hafa það í för með sér að
bandaríski herinn fer frá íslandi
og Nató hverfur í núverandi
mynd.
Vert er að vekja sérstaklega at-
hygii á því sem er að gerast í Afg-
hanistan. Sovétríkin eru að draga
þaðan her sinn. Hvað tekur þá
við? Sameinuðu þjóðirnar! Þetta
er enn ein staðfestingin á því að
hlutverk S.Þ. mun fara vaxandi
ekki aðeins við að koma í veg
fyrir vígvæðingu á ný og treysta
afvopnun heldur líka til þess að
tryggja smáþjóðirnar svo að stór-
veldin láti þær í friði.
Hvenœr megum við þá búast við
því að herinn fari héðan?
Miðað við hraðann sem hefur
verið á málum að undanförnu:
legu starfi herstöðvarandstæð-
inga hérlendis. Samdrátturinn í
hernaðarþenslu nú á rætur að
rekja til friðarhreyfinganna. Á
sama hátt þarf hið nýja öryggis-
kerfi sem tekur við að vera verk
friðarhreyfinganna. Við verðum
að skapa sem allra víðtækasta
samstöðu um það sem á að taka
við þegar herinn fer og þegar ís-
lendingar hverfa úr Atlantshafs-
bandalaginu.
Okkar stefna
er á dagskrá
Það erþá styttra íþað en margur
heldur að þeir sem barist hafa fyrir
friði og gegn heraðarhyggju verði
ofan á?
Já, en þrátt fyrir hagstæðar ytri
kringumstæður verðum við að
gæta réttar okkar og stöðu sem
þjóðríkis
En munum það umfram allt að
hin alþjóðlega þróun er í okkar
merki, friðarsinna, herstöðvar-
andstæðinga. Við höfum til dæm-
is í áratugi barist fyrir því að her-
inn færi og að ísland færi úr Nató
en að um leið tæki við alþjóðlegt
eftirlitskerfi. Okkar stefna er á
dagskrá af því að æ fleiri viður-
kenna að hún er eina lausnin á
vandamálum samtímans - víg-
búnaðarbrjálæðið leysir engan
vanda en magnar öll vandamál í
óviðráðanlegar stærðir.
-GSv.
GÓÐIR
AÐGRÍPAÍ
Gríptu smurostana í nýju
20 gramma dósunum í hádeginu,
þeir eru‘handhægir fyrir
fólk á hlaupum.
Og þú klárar þá í einni lotu!
Fyrir aldamót. En um leið er á Við verðum að fylgja eftir hinni
dagskrá okkar hlutur hér heima: alþjóðlegu þróun með myndar-
Svavar Gestsson sat þriðja
allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna um
afvopnunarmál. Þingið hófstfyrir tveim
vikum og lýkur í New York íþessari
viku. Þjóðviljinn lagðiþví nokkrar
spurningar jyrir hann á dögunum
v
*MjÖw°
Laugardagur 25. júní 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9