Þjóðviljinn - 26.06.1988, Blaðsíða 6

fræðum, en sá áhugi væri einatt
yfirborðskenndur. Aftur á móti
líkaði honum vel það samstarf
sem tekist hefur í nýstofnuðum
„Félögum miskunnseminnar“,
þar sem trúaðir og aðrir vinna
saman að því að hlynna að öldr-
uðum einstæðingum. - Á þeim
grundvelli skapast einatt traustur
áhugi á kirkjunni, sagði hann.
Barnafrœðsla
og fleira
Enn er ósvarað þeirri spurn-
ingu hvort ríkið slaki verulega á
takmörkunum sem hafa í raun
verið í gildi á því, að kristin fræði
væru kennd börnum í hópum
(það hefur verið leyft á einstakl-
ingsgrundvelli). Og enn vantar
kver og fleira þesslegt til slíkrar
kennslu. Stojkov vonaði hið
besta: Við breyttum engu í okkar
reglugerðum um þetta mál á
kirkjuþinginu, sagði hann - en
við verðum reiðubúnir með til-
tekin viðbrögð þegar lögum ríkis-
ins verður breytt.
Vel á minnst, Stojkov: hann
minnti á það, að svör kristinna
manna við lífsvandanum nytu nú
meiri virðingar í bókmenntum en
áður (Raspútín. Bykov ofl).
Hann ræddi líka um þau vand-
kvæði, að yngra fólk er slitið frá
hefð kirkjunnar og á t.d. erfitt
með að skilja lítúrgíuna vegna
þess að hún er á fornri slavnesku.
Hann sagði að það ætti að koma
til móts við þarfir fólks til að
skilja messusönginn - án þess að
fórnað yrði fornri fegurð hans.
Gegn tísku,
með einlœgni
Við vitum ekki hvað verður -
en ærnar ástæður eru til að ætla
að rússnesk kirkja muni eiga
betri daga í vændum en hún hefur
lengi átt. Hún getur meira að
segja komist i tísku eins og það
heitir. Um þá hluti ræddi sovésk-
ur sagnfræoingur á dögunum við
Dmítri Líkhatsjov, sem hefur
meira og betur skrifað um fornan
rússneskan, kristinn menningar-
arf en aðrir menn. Sagnfræðing-
urinn minnti á að ýmsir jafnaldr-
ar hans hefðu leitað til kirkjunnar
til að mótmæla falsi og lygi í opin-
beru lífi. Svar Líkhatsjovs er á
þessa leið:
„Fegar einhver fer í kirkju bara
vegna tísku eða af því hann ætlar
að skipta um heimsskoðun - þá er
það líka lygi. Kirkjan er ekki ein-
ungis breytt lífsskoðun, heldur og
breyting á lífsháttum og siðum.
Sá sem trúir á einnig að færa
trúna inn í sinn hvunndagsleika,
fasta, halda hátíðir og svo fram-
vegis. En margir fóru í kirkju til
að mótmæla opinberri lygi. Og í
því var einnig vottur af lygi fólg-
inn. Kristnin krefst ekki aðeins
kristinna viðhorfa heldur og at-
hafna. Án verka er trúin dauð.
Og um verk var ekki að ræða“.
ÁB
Danílovklaustrið í Moskvu var nýlega afhent kirkjunni og opnað á ný: þar verða aðalbækistöðvar patríarkans.
Þegar Rússar létu skírast
Kirkjur risu fljótt í Novgorod, Kíjev og öðrum helstu borgum Rússlands hins forna.
Það hefur orðið samkomulag
um það meðal fróðra manna,
að Rússland hafi tekið kristni
árið988 og hafi mestu um það
ráðið Valdimar knjas í Kænu-
garði.
f annálum segir margt merki-
legt um Valdimar þenna, meðal
annars það að hann hafi verið
hórkarl mikill í heiðni og átt 300
konur sem Salómon. Þar segir og
frá því, að hann hafi mjög velt því
fýrir sér hvaða trú hann ætti að
taka og hans menn. Ein sagan
segir frá því, að hann hafi hafnað
gyðingdómi vegna þess að Jahve
var reiður sínu fólki og hafði
dreift þvt um allan heim - gat sú
trú ekki verið upp á marga fiska.
Önnur segir, að hann hafi hafnað
múhameðstrú vegna þess að hún
bannar áfenga drykki - Valdimar
kvað hafa sagt er hann heyrði þau
ósköp:
„Drykkur er Rússum kæti, eigi
getum vér án hans verið.“
Að velja fegurðina
Önnur saga segir frá því að
Valdimar hafi gert út sendimenn
til að skoða guðsdýrkun hjá ná-
grönnunum. Fannst þeim að
áhangendur Múhameðs hefðu
fúla siði og gleðisnauða, en Þjóð-
verjar (sem heyrðu undir Róm-
arkirkjuna) hefðu engri fegurð af
að státa í sínum messum. Aftur á
móti þótti sendimönnum Valdi-
mars sem þeir hefðu himin hönd-
um tekið þegar þeir heyrðu
gríska messu í Soffíukirkjunni í
Konstantínópel og gætu þeir ekki
með neinu móti gleymt þeirri feg-
urð og væri trú Grikkja allra trúa
best.
Sá góði fræðimaður, Dmítrí
Líkhatsjov, segir á þessa leið um
þessa sögu úr Nestorkrónikunni:
„Við getum efast um að sendi-
menn hafi verið gerðir út, en við
þurfum ekki að efast um valið
sjálft. Aðalröksemdin (fyrir
rétttrúnaðinum) er kirkjurnar
sjálfar, sem heilla menn með lif-
andi ogsannri fegurð... Rétttrún-
aðurinn er eiginlega gleðilegasti
kristindómurinn. Skáldið Tjút-
sjev dáðist að guðsþjónustu
lútherskra, en honum fannst hún
samt myrk og skuggaleg. Tökum
og eftir því að kaþólskar kirkjur
eru strangar í mikilleik sínum. En
rússneska kirkjan er blátt áfram
fögur, - svo er fyrir að þakka hin-
um bjarta, litríka og skínandi
helgimyndavegg, svo er og hinu
mennska skipulagi rýmisins fyrir
að þakka. Fögur Og björt.“
En hvað sem því líður: Valdi-
mar knjas, sem var af blönduðu
kyni rússnesku og norrænu eins
og svo margir höfðingjar og
kaupmenn á hinni frægu leið „frá
Væringjum til Grikkja“, hann
hafði vitanlega fleira í huga en
fegurð messusöngs. Hann ætlaði
að koma ár sinni fyrir borð með
því að taka kristni, hann vildi
ekki lengur vera heiðinn smá-
kóngur. Og keisarar í Býsans
höfðu vitanlega ekkert á móti því
að kristna barbarana í þeirri von
að þeir yrðu þeim mun spakari
lénsmenn.
Aðstæður voru hagstæðar fyrir
Valdimar. Árið 986 beið Basil
keisari annar mikinn ósigur í
stríði og á næsta ári gerði Bardas
Fokas hershöfðingi uppreisn og
hélt til Konstantínópel með her
manns og Iýsti sjálfan sig keisara.
Basil bað Valdimar um hjálp.
Vaidimar sendi á vettvang 6000
manna úrvalslið Rússa og Vær-
ingja og bjargaði veldi Basils. En
hann gerði það með því skilyrði,
að kristnitaka í Rússlandi færi
eftir hans höfði. Þar í fólst og það
að Valdimar fengi Önnu, systur
keisarans, fyrir konu. Basil vildi
svo svíkja það loforð, en Valdi-
mar settist þá um grísku borgina
Korsún á Krímskaga og tók hana
- og nú sá Basil sitt óvænna og
sendi systur sína til Kænugarðs.
Valdimar hafði lyft ríki sínu til
mikils vegs - hann hafði tengst
sjálfum keisurunum í Býsans.
Hann hafði og tengst kristinni
heimsmenningu þess tíma og
reyndist mjög iðinn við að byggja
kirkjur: fyrst voru það Grikkir
frá Býsans sem reistu þær og
prýddu íkonum, en í annarri kyn-
slóð höfðu þeir komið sér upp
rússneskum lærisveinum, sem
fóru um margt sínar eigin leiðir.
Það var mjög heppilegt fyrir
rússneska kristni, að Búlgarir
höfðu um öld fyrr tekið kristni og
trúboðarnir, Kyrill og Mífódí,
höfðu í leiðinni búið til slavneskt
ritmál og þýtt á það bækur helg-
ar. (Það var reyndar litið horn-
auga á þeirri tíð: páfi sendi Mífó-
dí ávítunarbréf og kvaðst hafa
heyrt að hann léti syngja messur á
slavnesku „barbaramáli" en ekki
á latínu eða grísku eins og alls-
staðar annarsstaðar væri siður í
guðs kristni.) Á þessum öldum
var næsta lítill munur á þeim
slavneskum mállýskum sem síðar
urðu búlgarska, rússneska eða
tékkneska, og því mátti nota
helgar bækur búlgarskar í nýjum
rússneskum kirkjum. Þessi forn-
slavneska eða kirkjuslavneska er
reyndar enn í dag notuð við tíða-
söng í rússneskum kirkjum. Mál-
ið gerir messuna forneskjulega
og eykur á fegurð hennar, en um
leið stendur notkun þess skilningi
safnaðarbarna fyrir þrifum - og
er nú nokkuð rætt um hugsan-
legar málamiðlanir, sem komi til
móts við samtímafólk.
Valdimar konungur lét steypa
líkneskjum af Perún og öðrum
heiðnum guðum í Dnépr eftir að
hann hafði tekið skírn. Kristni-
takan virðist hafa verið blóðsút-
hellingalítil og kirkjur og
klaustur og bókasöfn risu í helstu
borgum Rússlands á furðulega
skömmum tíma.
ÁB
6 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 26. júní 1988