Þjóðviljinn - 06.07.1988, Page 4

LEIÐARI
KLIPPT OG SKORIÐ
Helmingaskipdn
í Landsbankanum
Sennilega væri klókasta ráöiö fyrir þá stjórnarliöa sem enn vilja
halda Framsóknarflokknum innan stjórnar aö draga sem mest á
langinn skipan nýs bankastjóra í stað Helga Bergs í Landsbankan-
um. Þaö lítur nefnilega þannig út aö bitlingaáhyggjur séu eitt af fáu
sem enn heldur Framsókn inní stjórninni fyrir utan hagsmuni ráöherr-
ans sem heldur að hann sé keisari yfir sjávarútvegsráðuneytinu.
Framsóknarmenn yröu nefnilega ófúsir aö yfirgefa stjórnarsam-
starfiö án þess aö í framkvæmd kæmi hinn óskrifaði hluti stjórnarsátt-
málans um bankastjórastööurnar þrjár. Sjálfstæöisflokkurinn tryggði
sína stöðu þegar Svei rir Hermannsson tók viö af Jónasi Haralz, og nú
er rööin komin aö Framsóknarflokknum þegar Valur Arnþórsson
tekur viö af Helga Bergs, líka í Landsbankanum. Síðast á rööin svo að
koma að Alþýöuflokknum og þá á Kjartan Jóhannsson að fá sæti
Stefáns Hilmarssonar í Búnaöarbankanum. Sögulega séö er síðasta
staðan eina nýmælið því Stefán er einn örfárra bankastjóra sem ekki
er rammtengdur stjórnmálaflokki. Og hafa Alþýöuflokksmenn þá
fengið nokkuö fyrir sinn snúð í stjórninni.
Einsog sagt hefur veriö um rónana aö þeir komi óorði á áfengi þá
koma svona vinnubrögð óoröi á pólitík. Þetta skilja meira að segja
þeir sem sömdu um helmingaskiptin, eöa þriöjungaskiptin, í ríkis-
bönkunum. Alþýðuflokksforingjar hafa aö vísu ekkerttjáð sig ennþá,
en Þorsteinn Pálsson afsakaði sig þannig í síðdegisblaðinu fyrir
tæpum hálfum mánuði að „hvort sem menn vilja viðurkenna það eða
ekki sé áratugahefð fyrir því hjá öllum flokkum, undantekningarlaust,
aö pólitísks jafnvægis sé gætt við ráöningu bankastjóra ríkisbank-
anna“.
Þetta er mjög undarleg staöhæfing. í fyrsta lagi vegna þess aö það
„pólitíska jafnvægi" sem Þorsteinn talar um að hafi verið gætt er
eingöngujafnvægi milli Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarflokksins
ef horft er framhjá einum og einum krata. í öðru lagi er alrangt að hér
sé á ferð einhver áratugahefð hjá öllum flokkum. Það eru tveir
stjórnmálaflokkar sem komu á þessum helmingaskiptum og hafa
viðhaldið þeim með kjafti og klóm, Sjálfstæðisflokkur og Framsókn-
arflokkur, og stundum hefur Alþýðuflokkurinn fengið að vera með.
Helmingaskiptin sem stjórnarflokkarnir sömdu um fyrir ári eru
þeirra eigin pólitík, gamaldags pólitík sem byggir á lénsveldi fyrir-
greiðslunnar og klíkuskaparins, og hefur einnig komið fram í öðrum
stjórnarráðstöfunum, meðal annars nýlegum stöðuveitingum
menntamálaráðherra.
Það er löngu kominn tími á að taka til höndum og uppræta spilling-
una kringum bankakerfið, -og það verk á ekkert skylt við gasprið um
að gefa einkabissnessnum ríkisbankana, sem þjóðin á þótt hún
stjórni þeim ekki.
Það þarf að breyta til í bankaráðunum. Það á að afnema æviráðn-
ingu bankastjóra og setja reglur um endurnýjun bankaráðsmanna.
Einnig er athugunarvert að þar sitji fleiri en þingkjörnir fulltrúar, til
dæmis fulltrúar frá starfsmönnum og viðskiptavinum, og jafnframt
þarf að breyta reglum um bankaleynd þannig að bankaráðsmennirnir
geti sinnt því eftirlits- og upplýsingahlutverki gagnvart eigendum
-þjóðinni- sem á að vera helsta forsendan fyrir setu þeirra í ráðunum.
Einnig er brýnt að skilja bankaeftirlit frá Seðlabanka og gera það að
sjálfstæðri stofnun á borð við Ríkisendurskoðun.
Það þarf þó einkanlega að skera upp bæði bankakerfið og
stjórnkerfið allt til að nema þaðan ýmislegt krabbamein eftir langa
valdatíma Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks, meðal annars og
ekki síst til þess að skapa skýr skii milli faglegra stofnana og póli-
tískra, á milli faglegra stöðuveitinga og pólitískra.
Auðvitað eiga stjórnmálaflokkar í lýðræðisríki að hafa áhrif á út-
lánastefnu í bönkunum einsog aðra peningastjórnun, og þá sérstak-
lega stjórnarflokkar á hverjum tíma. Til þess eru stjórnmálaflokkar.
Auðvitað eiga þeir að geta skipað sína menn í ráðgjafar- og áhrifa-
stöður í efnahags- og peningamálum.
En það er í andstöðu við lýðræði, sama hvað „hefðin“ er löng, að
klíkur úrpólitík og viðskiptum nái að hreiðra um sig einsog kolkrabbar
og teygja armana í alla valdapósta, að tveir stjórnmálaflokkar eigni
sér bankastjórastöður til fyrirgreiðslu og vinargreiða áratugum sam-
an, að það þyki sjálfsagt að þeir sem eiga að gæta hagsmuna
eigenda -þjóðarinnar- í ríkisbönkunum taki við skipunum frá Þor-
steini Pálssyni, Steingrími Hermannssyni og Jóni Baldvini Hanni-
balssyni um það hverja á að ráða þar í mikilvægar stöður.
Lénsveldið á íslandi verður að brjóta á bak aftur. Það er óneitan-
lega eilítið undarlegt að í þeim slag skuli ekki einungis vera hægt að
sækja hugmyndir til stofnenda Bandaríkja Norður-Ameríku heldur
skuli helmingaskiptakerfið íslenska vera komið aftar á merina en
valdakerfið í Sovétríkjunum eftir nýjustu tíðindi eystra.
Þessi uppskurður á stjórnkerfinu er eitt af þeim brýnu verkefnum
sem bíða eftir að hér verði til landstjórnarbandalag af allt öðrum toga
en þá ríkisstjórn sem nú er að nuddast í sundur.
-m
8TOFNAB 1918
—PreotmUM
fy Persaflón
^ s taf
WSkeiflíheimi
-
fl^ánnd,
■u-ft'Dyrt.
“‘•Wl
**otin niður __
v®ríí á nuwri V'?ar t'ún htfí
<*«" htfí verið1tL,0nUUlþotu °*
fx-Ma Ifúnetj RTLz- t*k,ð undir
2LIM tm .„TSÍ "} "»■«
tefih verið m.rA .- L3rrt «« ir&ain
"r kvíðun -

«JÖn, 0o,a-
hygöuUm, * ínurir
L ' _____ST'nimdarverka um
Slysið og
níðingsverkið
Bandarískt herskip skaut
tveim flugskeytum að ír-
anskri farþegaþotu á sunnu-
daginn var og grandaði
henni: tvö hundruð ogníu-
tíu manns týndu lífi.
Það sést á blöðum í gær að
mikið er úr því gert, að hinir
eða þessir málsmetandi
menn í heiminum túlki
þennan atburð sem „hörmu-
leg mistök“ - og einmitt þau
orð valdi Morgunblaðið í
yfirskrift sinni um málið.
Það er vitanlega rétt - þetta
voru „hörmuleg mistök" -
en þar með er reyndar fátt
eitt sagt. Og svo mikið er
víst, að ekki mundu aðrir en
Bandaríkjamenn komast
upp með að vera í tiltölulega
sæmilegum friði með slíka
túlkun á atburði sem þess-
um. Ef einhverjir aðrir ættu
í hlut, þá mundu flestir taka
undir með fjölmiðlum í ýms-
um íslömskum löndum, sem
kalla árásina á flugvélina
níðingsverk, fjöldamorð,
eða þaðan af verra.
Það er nefnilega ekki
sama hver drepur mann.
Oftrú á tækni
En kannski skiptir það
ekki höfuðmáli hvað menn
vilja kalla atburð á borð við
þann sem varð á Persaflóa
um helgina. Við skulum
heldur nema aðeins staðar
við þessar tvær klausur hér
úr fréttaskeytum um málið:
„Flugskeytið, sem grand-
aði írönsku farþegaþotunni,
er hluti af fullkomnasta loft-
varnakerfi fyrir herskip sem
um getur, og segja banda-
rískir sérfræðingar, að mjög
ólíklegt sé að það geti villst á
skotmörkum."
„ Hvorki Reagan né
Crowe (forseti bandaríska
herráðsins) reyndu að svara
spurningunni um það,
hvernig verið gæti að hið
rándýra og fullkomna varn-
arkerfi í beitiskipinu Vinc-
ennes skyldi ruglast á tiltölu-
lega lítilli orustuþotu eins og
F-14og belgmikilli
breiðþotu".
UManfíiJr*. 't*”ð
SSalg'Wp
enBand™kJ*tor,
“•^kiamann
segirReajj
I ryrtrn,,m
■“p*,"* hÆ a»j 1
Af þessum klausum tveirn
verður það fyrst fyrir að
draga þá ályktun, að hinir
ýmsu áfangar vígbúnaðar-
kapphlaupsins séu einkum
og sér í lagi hættulegir vegna
oftrúar á tækni. í þeim segir,
að loftvarnabúnaður skips-
ins hafi verið sá fullkomnasti
sem til er - og samt hafi
græjurnar ruglað saman lít-
illi orrustuþotu og digurri
farþegaþotu. Annaðhvort
er þá, að hinn besti búnaður
er stórhættulega viðkvæmur
- eða þá að þegar allt kemur
til alls reynist hann gagns-
laus í því að leiðrétta þá
heimsku, sem sýnist beinlín-
is innifalin í hernaðarlegu
uppeldi svonefndu.
Heimsku sem stundum er
lýst á þennan hátt: skjóttu
fyrst, spurðu svo, það er ör-
uggast.
Háskaleg
uppsöfnun
í annan stað er rétt að
minna á það sem áður hefur
verið sagt um Persaflóa-
stríðiðm.a. héríblaðinu:
Bandaríkjamenn sendu her-
skipaflota á vettvang nokk-
uð svo í anda gamallar fall-
byssubátapólitíkur: Flotinn
átti að tryggja það, að
olíuhagsmunir Bandaríkj-
anna og nánustu banda-
manna þeirra yrðu ekki fyrir
borð bornir í Persaflóa-
stríðinu. En herskip þessi
hafa ekki orðið að gagni
neinu - siglingar um Persafl-
óa eru brösóttar sem fyrr.
Aftur á móti hefur háskaleg
uppsöfnun vígbúnaðar á
svæðinu aukið líkur á því að
æ fleiri vopn tali - eins og nú
hefurgerst. Meðófyrir-
sjáanlegum afleiðingum: ír-
anir hafa hótað hefndum
geypilegum, verði af þeim
þurfa Bandaríkjamenn
„skiljanlega“ að svara í
sömu mynt - og svo áfram
allar þær greiðu götur sem til
helvítis liggja.
Að etja
fólki saman
í ritstjórnapistli íTíman-
um í gær er vitnað til um-
mæla Viglundar Þorsteins-
sonar, formanns Félags ís-
lenskra iðnrekenda í nýlegri
blaðagrein. Þarsegir Víg-
lundur:
„Það er einfaldlega svo að
verstu óvinir íslenska lág-
launamannsins eru þeir
stóru hópar launþega sem
betur eru settir. Þeir hópar
koma einfaldlega í veg fyrir
að þeir lægst launuðu fái sér-
stakar leiðréttingar á sínum
kjörum.“
Tímamaður vill ekki leyfa
Víglundi að sitja í friði með
þessa „einfaldlegu" kenn-
ingu. Hann skýtur því á for-
manninn að hann sé líkast til
sjálfur í hópi þeirra atvinnu-
rekenda sem láti það við-
gangast að „hálaunaaðall-
inn“ klifri upp eftir bakinu á
öðrum, auk þess að atvinnu-
rekendur stundi það óspart
að semja eftir kjarasamn-
inga við menn prívat og per-
sónulega um „20-40-60 eða
jafnvel 100% yfirborganir.“
Þetta er ekki nema satt og
rétt og engin ástæða til að
láta atvinnurekendur í friði
með þá eftirlitsiðju sína að
halda því að launafólki að
höfuðóvinir þess séu aðrir
launamenn. Við vitum að
því miður eru ekki allir
launamenn samstíga í kjara-
baráttu og að um vissa
hagsmunaárekstra er að
ræða milli þeirra. En sú
staðreynd má aldrei skyggja
á það sem mestu máli skiptir
fyrir þróun launamisréttis.
En það er þetta: það er, eðli
málsins samkvæmt, mjög í
hag atvinnurekendum
(hvernig sem þeir eru inni
við beinið sem persónur) að
semja um sem lægst lág-
markskaup í kjara-
samningum. Til að geta svo
haft þá launastefnu sem í
raun er fylgt í þeirra fyrir-
tækjum sem allra mest í
hendi sinni. Ekki síst með
laumuspili með yfirborgan-
ir, sem leiðir til þess, að það
verður feimnismál hvað
hver og einn hefur í laun - og
allirtortryggjaalla.
ÁB.
þlÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Óttar Proppá! X
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson, TómasTómasson, ÞorfinnurÓmarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, Margrót Magnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð: 70kr.
Askriftarverð á mánuði: 700 kr.
4 SfÐA - ÞJÓÐVIUINN