Þjóðviljinn - 10.07.1988, Blaðsíða 4

„Rétt formað setníngarbrot..."
Saga af bróðurYlfing effir FriðríkÁ. Brekkan gefin úf á
nýí aldarminningu skáldsins
„Einmitt nú - þegar sagnalist-
in á í vök að verjast - er lofs-
vert að draga fram í sviðsljós
höfunda sem lengi hafa leynst
að tjaldabaki. Vonandi tekst
að draga gleymskutraf af
j menningarstjörnum sem
í skært skinu fyrir hálfri öld.“ Á
1 þessa leið lýkur Jón Böðv-
arsson formála sínum að
nýrri útgáfu að Sögu af bróður
Ylfingi eftir Friðrik Ás-
mundsson Brekkan. Hinn
28. júlí næstkomandi eru
hundrað ár liðin fráfæðingu
skáldsins, og erskáldverkið
gefið út á ný í tilefni af aldaraf-
mælinu.
Á þriðja tug aldarinnar samdi
Friðrik og gaf út verk sín á
dönsku eins og þá var nokkuð
iðkað, og má nefna Guðmund
Kamban og Gunnar Gunnarsson
til þeirrar sögu. Frá þessum tíma
er Saga af bróður Ylfing, en hana
þýddi höfundurinn sjálfur á ís-
Iensku. Skáldverkið vakti mikla
athygli sem framhaldssaga í út-
varpi fyrir nokkrum árum í
upplestri séra Bolla Gústavs-
sonar.
Svið sögunnar er fengið úr
Njálssögu. „Brekkan hefur ritað
á dönsku snildarverkið Ulveung-
ernes Broder og rís á ódauðlegu
vísuorði úr Njálu: Brjánn féll og
hélt velli,“ segir Halldór Laxness
um bókina í fyrsta kafla Grikk-
landsársins. Og heldur áfram:
Friðrik var ekki norrænn mað-
ur yfirlitum, heldur einhver teg-
und af kelta að okkar hugmynd-
um, og mjög var það honum líkt
að búa til leingri sögu en Njálu
sjálfa útaf þessu eina orðtaki sem
í þeirri bók vísar til Brjánsbar-
daga.
Grikklandsárið má öðrum
þræði skoða sem endurminningar
þótt alit lúti þar rökum skáld-
skaparins, en þar segir höfundur-
inn að Friðrik Brekkan hafi lum-
að á skemmtilegri gamansemi, þó
aldrei gætti alvöruleysis í textum
hans, „og skopsögur sagði hann í
hálfum hljóðum; en það skríkti í
honum undirniðri.“ Síðan rekur
Halldór fróðlegt samtal þeirra fé-
laga um verk og vandvirkni:
Þú kvartar yfir því að síðan í
fyrrasumar hafirðu mátt hafa þig
allan við að fljúgast á við þennan
Þórð í Kálfakoti, sagði Friðrik.
En ég ætla samt að segja þér það
að tíminn skiftir ekki máíi þegar
verið er að semja skáldverk, og
ekki held ég nein sú innri orusta
sé of laung sem leynist bakvið rétt
formað setníngarbrot í skrifuðum
texta. Einginn spyr þegar hann
les pródúktið: hvað ætli hann hafi
verið leingi að koma þessu sam-
an, eða hvurnin datt honum það í
hug, og hvað varð hann að kaupa
það dýrt; og hvað misti hann af
mörgum sporvögnum meðan
hann var að þessu? Sannleikur-
inn er sá, að ekki má hætta við
setníngu fyren víst er að hún gæti
ekki orðið betri þó sjálfur Tagore
væri kominn og reyndi að bæta
um hana.
Hvenær er frásögn fullkomin,
spyr ég.
Aldrei, sagði Brekkan.
Þýðir nokkuð að vera að þessu,
spyr ég.
Nei, sagði Brekkan.
Á þetta þá ekki við um lífið alt,
spyr ég áfram.
Jú, sagði Brekkan; en það
breytir aungvu.
Engin furða að höfundur sem
þvílíkar kröfur gerði hafi sett
saman vönduð skáldverk sem
nutu vinsælda á sinni tíð, þótt
fyrnst hafi yfir síðan. Því ber að
fagna framtaki útgáfustjórnar
þeirrar sem nú gefur skáldsöguna
um bróður Ylfing út á nýjan leik í
aldarminningu skáldsins. HS
Þetta málverk af Friðriki Ásmundssyni Brekkan málaði Ásgeir Bjarnþórsson, en Ijósmyndina af því tók
Björgvin Pálsson.
Þœftir
eftir
Stefán Snœvarr
Lagið
Þegar ég var tíu ára var ég í sveit norður í Svarfaðardal. Eitt
kvöldið fór ég í bíó á Dalvík, og sá makalausa austuríska vellu
um lítinn, munaðarlausan ungverskan flóttadreng sem var tek-
inn í fóstur af góðum, gömlum, lírukassaleikara í Vínarborg.
Fljótlega kom í Ijós að stráksi hafði engilfagra rödd og eftirýmis
ævintýri komst hann í Vínardrengjakórinn. í lokasenunni söng
hann undurfagurt lag, svo fagurt að ég, sem ekkert þekkti nema
bítlalög, táraðist.
Ég mundi laglínuna löngu eftir að ég var komin til vits og ára
og flautaði hana fyrir tónlistarmenntað fólk og spurði hvort það
kannaðist við lagið. En árangurslaust, engin kannaðist við
þetta fallega lag.
Meira en tuttugu árum eftir að ég sá myndina var ég staddur í
húsi þar sem leikin var sígild tónlist af plötum. Og allt í einu
heyrði ég lagið! Ég lyftist upp í sætinu, þreif plötuumslagið og
las. Töfralagið hét „Exultate Jubiltate" eftir Wolfgang Amadeus
Mozart, sjálfan verndardýrling síbernskunnar.
Krúsjoff
Snemma árs 1964, skömmu áður en Nikita Krúsjoff var vikið
frá völdum, eignuðumst við krakkarnir skjaldböku sem við
skírðum í höfuðið á ráðamanninum sovéska. Skjaldbakan var
hin kátasta um nokkurt skeið, en þegar líða tók að hausti lagðist
doði yfir kvikindið, það svaf öllum stundum og bærði vart á sér.
Að lokum var svo komið að engin hreyfing sást undir skildinum.
Við vorum sannfærð um að Krúsi væri allur og grófum hann í
garðinum við hátíðlega athöfn.
Löngu seinna datt mér í hug að skjaldbakan hefði einfaldlega
lagst í vetrardvala, kannski grófum við Krúsjoff lifandi. Næst
þegar ég eignast skjaldböku ætla ég að kalla hana Gorbasjoff
og gæta þess vandlega að hún hljóti ekki sömu örlög og sú fyrri.
Maðurinn
með gullhjálminn
Þegar ég var barn kom móðir mín eitt sinn frá útlöndum og
sagði mérfrástórbrotnu listaverki sem hún hafði séð í einhverju
listasafni. Málverkið hét „Maðurinn með gullhjálminn" eftir
Rembrandt van Rijn. „Og hefði ég verið klessumálari hefði ég
strax hætt að mála abstrakt", sagði móðir mín.
Sextán ára gamall var ég staddur í Amsterdam og fór þar á
mikla Rembrandtsýningu, en nennti ekki að skoða hana alla,
brá mér í dýragarðinn. Seinna frétti ég mér til sárrar gremju að
ég hafði misst af manninum með gullna hjálminn, fórnað hon-
um á altari Ijónsins og fílsins.
Mörgum árum seinna var ég á þvælingi í Vestur-Berlín og
skellti mér á listasafn. Tíu mínútum fyrir lokun velti ég því fyrir
mér hvort ég ætti að fara upp á efri hæðina en hætti við,
hugsaði að tæpast myndi sá með gullna hjálminn hanga þar.
„Hann er sjáífsagt á einhverju stóru safni í henni Ameríku'1
sagði ég við sjálfan mig. Seinna var mér sagt að þetta mikla
listaverk væri stolt Dahlemsafnsins í Berlín.
Og þar hangir hann enn, óséður af mér, en býr í huga mínum
sem tákn þeirrar fegurðar sem engum er gefið að þekkja.
Afsökunarbeiðni
í síðasta Sunnudags-
blaði var getið um félags-
skap sem í bígerð er að
stofna til höfuðs umferðar-
ógninni í borginni og þeim
hörmulegu dauðaslysum
sem yfir hafa dunið að und-
anförnu. Af þessu tilefni
var rætt við einn af hvata-
mönnunum, en sama dag
og það viðtal var tekið varð
enn eitt dauðaslysið í um-
ferðinni er gamall maður
lést eftir að hafa orðið fyrir
bíl.
Þessi kaldranalega tilviljun
varð blaðamanni tilefni þeirra
orða að „einhver veslings bjálf-
inn í stórsvigi á Miklubrautinni"
hefði orðið manninum að bana,
en hafði ekki traustari heimild
fyrir þeim orðum en einhverja út-
varpsstöðina sem í gangi var af
tilviljun, en þar var talað um
„hraða og stress“ í umferðinni í
tengslum við slys þetta.
Að sögn lögreglu var umferðin
með eðlilegum hætti þarna er
banaslysið átti sér stað. Því skal
ökumaðurinn beðinn afsökunar á
ummælunum; nóg er nú víst að
rata í þá ógæfu sem þarna varð
þótt ekki bætist við svigurmæli á
borð við þessi, og eru þau hér
með dregin til baka.
HS
4 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 7. júlí 1988