Þjóðviljinn - 12.07.1988, Blaðsíða 14

MINNING
Hólmfríður Benediktsdóttir Petersen
Hólmfríður var fædd í Kirkju-
skógi í Miðdalahreppi, Dala-
sýslu. Þar bjuggu foreldrar henn-
ar, Benidikt Snorrason, fæddur
6. aprfl 1878 og Guðrún Guð-
mundsdóttir, fædd 9. ágúst 1879.
Þau hjón bjuggu fyrst á Kirkju-
skógi, síðan á Erpsstöðum í sömu
sveit og þar ólu þau upp sinn
stóra barnahóp, sjö dætur og einn
son, auk tveggja fósturbarna.
Benidikt og Guðrún bjuggu
þannig á Erpsstöðum að landið
hefir verið nýtt til þess ýtrasta.
Samkvæmt fasteignamati 1942,
fóðraði túnið fjórar kýr og þar
voru þá 120 fjár og 8 hestar, lík-
legt er að við líkan bústofn hafi
þau bjargast af foreldrum Hólm-
fríðar. Helftinni af ánum hefir
verið fært frá fyrstu búskaparárin
og því viðhaldið fram á þriðja tug
þessarar aldar og því hafa
systkinin kynnst af eigin raun bú-
skaparháttum feðra sinna, enda
kunni Hólmfríður frá öllum þeim
vinnubrögðum að segja.
Rúmlega tvítug að aldri hefir
Hólmfríður farið að heiman og
þá til Reykjavíkur, þá var föður-
systir hennar farin suður, Guð-
rún Snorradóttir, síðar ráðskona
hjá Halli Jónassyni bónda á
Bringum í Mosfellssveit.
Sumarið 1926 var Hólmfríður
kaupakona á Bringum, það ár var
Adolf- bróðir minn - þar vinnu-
maður, 21 árs fullhugi, hafði þá
verið vetrarmaður á Arbæ í Ölv-
usi, veturinn þar áður til sjós frá
Straumsvík og eitt sumar í Hafn-
arfirði.
Sumarið sem þau Hólmfríður
og Adolf voru samtíða á Bring-
um, unnu þar að heyskap og
skyldum störfum, felldu þau hugi
saman og bundust þeim tryggða-
böndum sem entust þeim ævi-
langt.
Næsta vetur var Hólmfríður í
Reykjavík, Adolf hirti skepnur
Halls á Bringum. Á vordögum
1927 voru þau bæði laus úr vist-
um, þá tóku þau saman föggur
sínar og fluttu til Akureyrar. Þar
fengu þau inni á Melbrekku í
Glerárþorpi hjá kunningjum
Adolfs.
Þegar Adolf tók sig upp frá Ak-
ureyri haustið 1925 fór hann rak-
leiðis suður í Garðahrepp og réði
sig á bát sem réri frá Straumi, þá
var hann 19 ára, öllu óvanur sem
að sjósókn laut og skyldum störf-
um, vakti það fyrir honum að
leita sér varanlegrar atvinnu, sú
leit bar lítinn árangur, en það að
hann dreif sig suður, varð til þess
að hann kynntist Hólmfríði. Það
var erfitt að fá húsaskjól fyrir
sunnan og því fór hann norður.
Á veturnóttum 1927, þann 29.
október gengu þau Hólmfríður
og Adolf fyrir Akureyrar prest og
létu hann gefa sig saman í hjóna-
band. Um sumarið hafði Ádolf
orðið vel til um vinnu og því litu
þau ungu hjónin björtum augum
til framtíðarinnar. Þau voru kyrr í
Melbrekku, Adolf stundaði
hlaupavinnu og Hólmfríður sá að
mestu um aðdrætti til heimilisins
og henni tókst þá sem ætíð að búa
þeim notalegt og hreinlegt heim-
ili.
Vorið 1928, þann 17. maí
fæddist þeim hjónum sonur, sem
hlaut nafn föður okkar Adolfs,
Emil H. P. Petersen. Hann er nú
byggingameistari í Reykjavík.
Nú verð ég að nefna að vorið
1928 hóf ég búskap í Bakkaseli í
Öxnadal. Allt fór þar vel á stað,
vorverk og heyskapur gekk að
i 9. 2. 1902 - Dáin 30. 6.
óskum. En um haustið síðla
veiktist ég af berklum, fyrst lengi
vel með brjósthimnubólgu og
graftrarkýlum í andliti. Þar með
var mér svo til kippt inn í rúm frá
útiverkum og aðdráttum. Þegar
leið að áramótum náði ég sam-
bandi við Adolf bróður minn
með hjálp farandmanns, sem
varð til þess að hann og Hólm-
fríður tóku sig upp úr Glerár-
þorpinu og lögðu leið sína fram
að Bakkaseli ásamt Emil, sem þá
var enn á brjóstum og höndum.
Það var bóndinn í Gloppu, Jón
Ólafsson sem flutti þau á hestum
fram dalinn og léði mér son sinn
til að annast skepnuhirðingu á
meðan. Það var fagnaðarfundur
þegar þau ungu hjónin gengu í
bæinn og Emil lét í sér heyra.
Rúmföt báru þau í baðstofuna og
settust að til vors. Strax tók Adolf
að sér útiverkin og Hólmfríður
lagðist á eitt með Steinunni að
annast bæjarverkin og þá gesti
sem að garði komu. Við Steinunn
vorum bel birg með hey og haust-
mat sem nauðsyn krafði í Bakka-
seli þar sem sú kvöð hvíldi á
heiðarbýlinu að hýsa póstinn sem
þá fór mánaðarlega vestur að
Stað í Hrútafirði oft með marga
hesta, allt að 20, og var kröfu-
harður um úrvals hey og hirð-
ingu. Þá varð að vaka og vinna.
Eins var um aðbúnað og mat í
stofu, allt var gert til þess að
þjóna póstinum sem best og þeim
sem voru með honum, þreyttir
menn og mikils þurfandi. Þá kom
strax fram hve Hólmfríður var
mikil matreiðslukona og varð því
önnur hönd Steinunnar.
Með komu Hólmfríðar og
Adolfs færðist nýtt h'f í tilveruna í
Bakkaseli þar sem mæðgurnar
1988
Steinunn og Fanney þriggja ára,
voru fyrir með bóndann oft fárs-
júkan, áhyggjur vegna skepnu-
hirðingar og gestamóttöku voru
svo til úr sögunni og það var lagst
á eitt með að gera baðstofulífið
eins líflegt og framast var unnt.
Adolf hafði bækur í sínu farteski
sem lesnar voru og ræddar, hann
var frá unga aldri vandur að
bókum og því var það sem hann
bar í bæinn okkur Steinunni nýtt
lesefni.
Þannig leið veturinn að búpen-
ingi varð bjargað fram úr, tíðar-
far var með besta móti. Seínt í
apríl fór Adolf, þar sem fréttir
bárust af allgóðri atvinnu þá á
Akureyri. Hólmfríður og Emil
voru fram í maímánuð og undu
vel hag sínum, en þá barst bréf frá
Adolf þar sem hann fór þess á leit
að ég sæi um að Hólmfríður fengi
flutning inn eftir. Þá var ég all-
hress orðinn og fór strax að finna
Gloppubóndann sem tók að sér
að annast flutninginn. Ég setti
hest undir Hólmfríði og hún
Guðrún Jónsdóttir
frá Kjós
Guðrún Jónsdóttir móðursyst-
ir mín var til moldar borin í gær,
mánudaginn 11. þ. m., en hún lést
eftir langvarandi heilsuleysi 3.
júlí s.l.
Guðrún var fædd að Kjós í
Reykjarfirði á Ströndum 1. sept.
1921. Hún var yngsta dóttir
ömmu minnar, Petrínu Sigrúnar
Guðmundsdóttur og síðari
manns hennar, Jóns Daníels-
sonar, en hann var ættaður úr
Eyjafirði.
Guðrún ólst upp hjá foreldrum
sínum til fjögurra ára aldurs, en
þá var hún tekin til fósturs af
föðurbróður sínum, Sigurgeir
Daníelssyni, sem búsettur var á
Sauðárkróki, og ólst að mestu
upp hjá honum eftir það.
Sennilega hafa uppvaxtarárin á
Sauðárkróki verið bestu ár Guð-
rúnar, því að meiri hluta ævi sinn-
ar, eftir að fullorðinsaldri var
náð, þurfti hún að glíma við fjöl-
þætta erfiðleika og andstreymi.
Innan við tvítugsaldur kynntist
hún ungum manni, Pétri Pét-
urssyni, sem hún varð mjög hrifin
af og hann af henni. Þau munu
hafa ætlaðað eigast en örlögin
höguðu því þó þannig að úr því
varð ekki. Þau áttu saman einn
dreng, Pálma, sem varð henni til
mikillar ánægju, en gerði henni
um leið erfiðara að koma sér
áfram og afla sér menntunar.
Pálmi er nú fyrir löngu orðinn
fulltíða efnismaður.
Á stríðsárunum kynntist Guð-
rún bandarískum hermanni og
felldu þau hugi saman. í stríðslok
gengu þau í hjónaband og hún
fluttist til hans í Bandaríkjunum,
eftir að hann hafði tekið þátt í
innrásinni í Normandí.
Hrellingar stríðsins höfðu þó
sett á hann óafmáanlegt mark.
Hann var sá eini úr sínum her-
flokki sem lifði stríðið af. Allir
hinir féllu. Þegar heim kom tókst
honum ekki að afmá úr huga sér
þær minningar og þjáðist það sem
eftir var ævinnar af ólæknandi
sinnisveiki.
Guðrún treysti sér ekki til að
dvelja vestanhafs þegar svo var
komið og þau slitu samvistum
eftir fremur skamma sambúð.
Hún kom svo aftur heim til ís-
lands með dreng sem þau eignuð-
ust, Gunnar Mosty.
Guðrún hafði þó áfram sam-
band við tengdafólk sitt í Amer-
íku og fékk m.a. oft bréf frá
tengdamóður sinni, sem henni
var mjög hlýtt til. Hún er nú látin
og einnig fyrrverandi eiginmaður
Guðrúnar.
Gunnar sonur hennar óx upp
með móður sinni og varð mesti
efnispiltur. Hann kvæntist og þau
hjón eignuðust börn. En þá
dundi ógæfan yfir. Gunnar var
við köfunaræfingar í Straumsvfk,
þegar eitthvað fór úrskeiðis og
hann drukknaði. Þetta gerðist 26.
apríl 1980 og er sennilega ein-
hverjum enn í fersku minni.
Gunnar var augasteinn móður
sinnar og því má geta sér til, hví-
líkt reiðarslag þetta var fyrir
hana.
Guðrún starfaði lengstaf við
Landssíma íslands, bæði úti á
landi og í Reykjavík. Fyrir nálægt
aldarfjórðungi kynntist hún
ekkjumanni, nokkru eldri en hún
sjálf. Hann var einnig starfsmað-
ur Landssímans og hét Jóhannes
Sigurðsson.
Þau hófu búskap saman, sem
entist meðan bæði lifðu, en hann
lést á síðasta ári. Jóhannes var
vænn og traustur maður. Guðrún
annaðist hann í ellinni og þau
veittu hvort öðru þann félagsskap
sem allir þarfnast.
Oft var heilsa Guðrúnar þó svo
slæm að vafasamt var hvort
þeirra þurfti meira á hjúkrun að
halda, hún eða Jóhannes.
Á yngri árum, og reyndar alla
tíð, bjó Guðrún yfir sérstökum
persónutöfrum. Hún var óvenju-
lega fjölhæfum gáfum gædd, m.a.
var hún vel hagorð og hefði
sennilega getað þroskað þann
hæfileika sinn ef annir
brauðstrrtsins hefðu leyft það.
Sem dæmi um það álit sem á
henni var á unga aldri má geta
þess, að hún fékk inngöngu í
Húsmæðraskólann á Blönduósi,
enda þótt hún væri með barn á
fyrsta ári á arminuiji, Þetta mun
hafa verið algert einsdæmi á þeim
tímum þegar litið var niður á ó-
giftar mæður og þeim voru flest
sund lokuð í námi.
Guðrún var einnig búin fjöl-
þættum dulrænum hæfileikum og
hefði sennilega getað orðið miðill
ef hún hefði fengið rétta þjálfun.
Sumir töldu að hún sæi inn í fram-
tíðina við vissar aðstæður.
Á góðum stundum var gaman
að sitja og rabba við hana um hin
ýmsu málefni sem hún hafði
áhuga á. Þá komu best í ljós hinar
leiftrandi gáfur hennar.
Enda þótt hún hefði ekki nein
teljandi afskipti af pólitík, hafði
hún þó mjög ákveðnar skoðanir í
þeim efnum. Hún var það sem
kallað er „vinstri sinnuð“ í orð-
anna bestu merkingu. Vildi
þjóðfélag þar sem hinir sterkari
styðja hina veikari, svo að allir
geti komist til þess þroska sem
þeir hafa gáfur og hæfileika til.
Ég segi þetta hér, vegna þess ég
veit að hún vill að þetta komi
fram. Hún þekkti Þórberg Þórð-
arson, rithöfund og ég held að
hún hafi haldið meira upp á rit-
verk hans en annarra, enda boð-
skapur þeirra í ætt við lífsskoðun
hennar.
Ég veit að Guðrún hafði bjarg-
fasta trú á lífi eftir dauðann og
taldi sig hafa ótal sannanir fyrir
því úr eigin lífi.
Fyrir fáeinum vikum var ég
staddur hjá henni og þá sagði hún
við mig: „Nú fer ég bráðum að
fara frá ykkur og það fara að
fækka stundirnar sem við getum
rætt saman." Ég sá hana aðeins
einu sinni eftir það.
Ég þakka Guðrúnu fyrir langa
og ánægjuríka viðkynningu og
árna henni velfarnaðar á nýjum
leiðum.
„Þat bíða vinir í varpa
sem von er á gesti“.
Pálma syni hennar, barnabörn-
um og systkinum votta ég og fjöl-
skylda mín dýpstu samúð.
Ævar Jóhannesson
reiddi soninn á hnakknefinu,
nema hvað Jón bóndi tók hann á
sitt hnakknef við og við.
Við Steinunn og Fanney
kvöddum Hólmfríði með kær-
leikum og þökkum fyrir vel unnin
störf og góða framkomu svo af
bar, hún kvartaði aldrei og var
alla daga sama prúðmennið í allri
framkomu.
Enn munu þau hafa búið í Mel-
brekku um skeið og á Akureyri
voru þau fram á vor 1931 að þau
kvöddu Norðurland og fluttu
suður til Reykjavíkur. Að sjálf-
sögðu urðu þau að sætta sig við
leiguíbúðir næstu árin.
Árin 1934 voru þau á Braga-
götunni, þann 3. febrúar það ár
fæddist þeim annar sonur, Gunn-
ar Benidikt Adolfsson. Báðir
þessir drengir, Emil og Gunnar,
ólust upp með foreldrum sínum,
voru hraustir og hugþekkir og
auðguðu líf foreldra sinna. Sem
fyrr er nefnt lærði Emil húsas-
míði, og Gunnarlærði rennismíði
og bifvélavirkjun og er nú starfs-
maður Bifreiðaeftirlits ríkisins.
Á þeim kreppuárum sem
gengu yfir fjórða áratuginn, var
við sífellt atvinnuleysi að etja og
því engum verkamanni fært að
koma yfir sig þaki. Krafa verka-
manna um vinnu, atvinnubóta-
vinnu, varð til þess meðal annars,
að stofnað var til Flóaáveitunnar,
þar fékk Adolf vinnu, í fyrstu
viku í senn en þar varð hann fljót-
lega flokksstjóri sem leiddi til
þess að þar með lauk atvinnuleys-
isgöngu Adolfs. Hann gerðist að-
stoðarverkstjóri hjá Vegagerð-
inni og aðalverkstjóri 1941.
Við Flóaáveituna sáu konur
um matareldun og þar var Hólm-
fríður eitt sumar, alla aðra daga
þessi ár þegar Adolf var fyrir
austan fjall var hún heima með
drengina sína, sem þó voru oft í
sveit á sumrin.
Á árinu 1937 byggði Adolf sér
sumarbústað við Nýbýlaveg í
Kópavogi, þar áttu þau sama stað
um árabil, grófu brunn í holtinu
fyrir ofan skúrinn og sprengdu sig
niður í klöpp sem varð til þess að
þar spratt fram vatn sem Adolf
leiddi í pípum heim í hús. Þá reisti
hann trönur fyrir vindrafstöð sem
tókst vel og því höfðu þau vatn og
ljós í sumarbústaðnum sínum
sem þessvegna var notalegur og
sem varð til þess að þegar frá leið
bjuggu þau stundum árlangt í
þessum bústað.
Þegar ég skrapp til Reykjavík-
ur á árinu 1944, bjuggu þau Adolf
og Hólmfríður á Kjartansgöt-
unni, höfðu þá fest kaup þar á
góðri íbúð. Þar var mér veltekið,
og þar sat ég að veisluborði hvern
dag. Þá átti Adolf bfl og á honum
fórum við til Þingvalla, það var
ánægjuleg ferð. Þá voru þau hjón
orðin kunnug landslagi og sögu
þess. Skömmu þar á eftir munu
þau hafa eignast fólksbíl og þá
keyrðu þau flestar helgar vítt um
landið, þá höfðu þau þann hátt-
inn á að Hólmfríður sat með
landakortið og því urðu þau
þaulkunnug á því landsvæði, þau
lögðu á minnið nöfn á ám og fljót-
um, vötnum og landinu, fjöllum
þess og hæðum, túnum og eng-
jum og bæjum. Þannig var
skemmtilegt að ferðast og njóta
landsins. Þegar við ræddum um
öll þessi landsvæði fslands, laut
ég höfði og undraðist þá þekk-
ingu. Bæði höfðu þau gott minni
og bættu hvort annað upp.
Nokkur síðustu árin bjuggu
þau Hólmfríður og Adolf á
Hrauntungu 15, í einbýlishúsi
sem þau byggðu frá grunni, hlúðu
að trjágróðri kringum húsið og
ekki síður að öllu innanstokks og
þá sérstaklega að menntunar- og
menningarþörfum. Með tíman-
um varð húsið að bókasafni,
14 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 12. júlí 1988