Þjóðviljinn - 16.07.1988, Blaðsíða 5

i INNSÝN
spilling, uppgjöf
Þreföld afrekavika hjá samstjórn Sjálfstœðisflokks,
Alþýðuflokks og Framsóknarflokks. Súrsun fjölmiðlagúrkna bíður betri tíma enþað er ekki víst að ríkisstjórn
Þorsteins Pálssonar geri slíkt hið sama
Það eru komnir hundadagar og
hallar í verslunarmannahelgi, -
samkvæmt almanakinu ætti að
vera kominn sú árstíð á fjölmiðl-
um sem kennd er við agúrkur, og
á víst nafn að sækja til þess að
þýskum bændum þykir ráð að
fara að súrsa smágúrkur þegar
sumarannir eru frá en veturinn
ekki riðinn í hlað, - sumsé upp-
haflega haft um haustið og mundi
í íslenskri sveit samsvara tíman-
um milli töðugjalda og rétta, -
fyrir daga votheysins á bæjum án
engjasláttu.
En gúrkutíð er engin runnin
upp í sumar, og þar er að þakka
biessaðri ríkisstjórninni okkar.
Vikan sem nú er að syngja út
markast til dæmis af þrennskonar
pólitískum stóratburðum sem
hver um sig snýr fyrst og fremst
að ráðherrunum í ráðuneytun-
um, og hver þessara atburða fyrir
sig er nægilegur til að fresta
gúrkusúrsun.
Háskóli gegn
menntamálaráðherra
Hinn fyrsti þessara atburða er
auðvitað framhald Hannesar-
málsins í Háskólanum: yfirlýsing
háskólaráðs, blaðamannafundur
dómnefndarinnar, „einvígi" há-
skólarektors og menntamálaráð-
herra á Stöð tvö.
Viðbrögð háskólamanna hafa
verið öll á einn veg, að fordæma
menntamálaráðherra fyrir það
einsdæmi í sögu íslenska lýðveld-
isins að skipa í háskólastöðu
mann sem eftir yfirlegu
dómnefndar telst ekki hæfur til
að gegna henni. Það er mjög
ánægjulegt að sjá að í háskólan-
um hafa menn ekki látið eigin
pólitískar skoðanir villa sér sýn í
þessu, - samstaðan þar hefur
einnig verið einsdæmi. Enda er
aðalatriðið augljóst: af þröngum
flokkspólitískum ástæðum ryðst
menntamálaráðherra einsog
jarðýta yfir grundvallarkröfur
akademíunnar um faglega hæfni,
og gerir sjálfan sig þarmeð að við-
undri sem yfirmaður háskólans.
Það bjargar ekki menntamála-
ráðherra þótt ýmislegt megi finna
að vinnubrögðum og stöðu-
veitingarreglum í skólanum, -
ekki heldur þótt það hafi komist
upp í leiðinni að rektor skólans
var tilbúinn að versla með há-
skólastöður til að bjarga háskól-
anum, ráðherranum og umsækj-
andanum úr klípunni.
Pólitískt sjálfsmorð?
Margt bendir til þess að með
skipan Hannesar - beint ofaní
Ölduselsmálið - hafi Birgir ís-
leifur Gunnarsson framið pólit-
ískt sjálfsmorð. Birgir ísleifur
hefur raunar aldrei verið þéttur á
hinum pólitíska velli. Hann
komst til forystu í Flokknum með
hefðbundnum hætti, - hætti silf-
urskeiðarinnar: af rótgrónum
íhaldsættum, nám í MR, lögfræði
í HÍ, formaður Vöku og
Stúdentaráðs, formaður
Heimdallar og SUS, borgarfullt-
rúi, borgarstjóri. Næst hefði átt
að koma flokksformaður og for-
sætisráðherra, ef hann hefði ekki
lent í því - næstum óvart - að tapa
borginni og lenda í nokkurra ára
útskúfun.
Birgir naut þess við að komast
úr útskúfuninni að flokkurinn var
þverklofinn og í basli. Birgir
hafði ekki haft neinn sérstakan
pólitískan prófíl frammað þessu
nema helst prófíl kamelljónsins,
- margir segja til dæmis að borg-
arstjórn hans hafi á ýmsan hátt
verið sósíaldemókratísk í nor-
rænum stíl, vegna framsóknar
róttækra hugmynda á áttunda
áratugnum og vegna þrýstings frá
andstöðunni í borgarstjórn. Við
upprisu sína eftir áfallið ‘78 sá
hann hinsvegar þann kost vænst-
an að tengjast sem best boðber-
um nýfrjálshyggjunnar í flokkn-
um þannig að sú rísandi alda bæri
Birgi líka. Þetta tókst, Birgir varð
einn af herforingjum Þorsteins
Pálssonar og hlaut úr hans hendi
ráðherrastól sem hann hefði
sennilega aldrei fengið með
gamla laginu þegar þingflokkur-
inn kaus.
Þessa liðveislu er Birgir ísleifur
nú að launa, - en hvílíku verði!
Með því að lýsa yfir styrjöld við
Háskólann, brjóta gegn grund-
vallarreglum hans og vanvirða
sjálfstæði hans er Birgir ísleifur
nefnilega að styggja frá flokknum
einn af traustustu fylgishópun-
um. Einmitt stjórnmálafræðingar
í félagsvísindadeild fundu það út í
rannsóknum kringum síðustu
kosningar að 41 prósent háskóla-
menntaðra hefði kosið Sjálf-
stæðisflokkinn (sem fékk 27%
allra kjósenda), - og í þessum
menntunarhópi var flóttinn sýni-
lega minnstur yfir til Borgaranna,
aðeins um 2 prósent háskóla-
menntaðra fylgdi Júlíusi Sólnes
yfrum. Það er einsog mennta-
málaráðherra vilji sérstaklega
ögra þessum fylgjendum flokks
síns.
Trúnaðarbrestur
Fyrsta niðurstaða: Birgir er bú-
inn að vera. Flokkurinn hefur
ekki efni á að missa þetta fyigi og
gerir Birgi að sökudólgnum, -
hann fær að hanga sem
menntamálaráðherra við illan
leik meðan stjómin situr, en svo
er allt búið. Þetta sést best á því
að enginn þungaviktarmaður í
Sjálfstæðisflokknum hefur kom-
ið Birgi til aðstoðar í málinu, og
Moggi þegir afar þunnu hljóði.
Önnur niðurstaða: Jafnvel pól-
itísk aftaka Birgis ísleifs dugir
ekki til. Lektorsmálið hefur vald-
ið meiriháttar trúnaðarbresti
milli forystu Sjálfstæðisflokksins
og háskólamenntaðra fylgis-
manna, að ekki sé minnst á þá
mynd sem aðrir þjóðfélagsþegn-
ar hafa af málinu. Þetta er ósköp
einfaldlega spilling í sinni nötur-
legustu mynd, og Sjálfstæðis-
flokknum á eftir að reynast erfitt
að bæta fyrir það heimskulega
strandhögg á sjálfstæðar háskóla-
lendur sem Birgi ísleifi var þrýst
til að ráðast í.
Þriðja niðurstaða: Sinn hluta
af ábyrgð í þessu máli bera þeir
flokkar - Framsókn og kratar -
sem hafa stutt Sjálfstæðismenn til
valda í menntamálaráðuneytinu í
fimm ár. Á síðasta áratug vom
það einmitt nýfrjálshyggjumenn
á borð við Hannes Hólmstein
sem heimtuðu af Sjálfstæðis-
flokknum að hann krækti í
menntamálaráðuneytið til að
nota það sem verkfæri í hug-
myndafræðilegri baráttu. Þetta
gerðist með þeim afleiðingum
sem menn sjá til dæmis á Ríkisút-
varpinu, í Lánasjóði náms-
manna, uppí Ölduselsskóla - og
nú í félagsvísindadeild háskólans.
Valur í bankann
Pólitísk stórtíðindi voru það
líka, - þótt vitað væri fyrir -, að
Valur Arnþórsson var ráðinn
bankastjóri Landsbankans sam-
kvæmt sérstöku samkomulagi
stjórnarflokkanna, og gegn sér-
stökum mótmælum starfsmanna
bankans. Það efast enginn um
hæfni Vals, þótt mörgum þyki
skrítið að ráða til bankans yfir-
mann jafn nákominn einu allra
stærsta viðskiptafyrirtækinu.
Landsmenn efast hinsvegar um
rétt kerfisflokkanna þriggja til að
deila á milli sín bankastjóra-
stöðunum í ríkisbönkunum eins-
og bankarnir séu persónuleg eign
flokksformannanna.
Flestir sjá að auðvitað á ríkis-
stjórn og þarmeð stjórnmála-
flokkar að hafa áhrif á megin-
stefnu ríkisbankanna og peninga-
pólitík þeirra í stærstu dráttum.
Það er hinsvegar óþolandi að í
æðstu stöðum skuli sitja menn
sem ekki verða hafnir yfir grun
um flokkspólitíska fyrirgreiðslu
og vinargreiða í frímúrarastíl.
Þeir sem eiga ísland
Það bjargar engu þótt fleiri
stjórnmálasamtök fengju aðild
að þessari stöðusamtryggingar-
klíku, - Alþýðubandalagið fengi
„sinn“ banícastjóra í Útvegs-
bankann, Kvennalistinn sinn í
Búnaðarbankann... Svarið við
spillingunni sem seinast birtist í
ráðningu kaupfélagsstjórans í
Framsóknarsætið er víðtæk
stjórnkerfisbreyting þarsem
skilið er á milli faglegs vettvangs
og pólitísks einsog gerlegt er, - og
þarsem tryggð eru umskipti í
valdamiklum pólitískum stöðum
eftir því sem vindur blæs.
Það er svo einna athyglisverð-
ast við Valsmálið og Sverrismálið
að ef stjómin lifir nógu lengi fylg-
ir Kjartansmálið í kjölfarið. Al-
þýðuflokkurinn sem fóstraði Vil-
mund Gylfason og sameinaðist í
orði kveðnu samtökum hans í
fyrravor hefur tekið fullan þátt í
þessu frímúraríi samtryggingar,
helmingaskipta og spillingar
gömlu kerfisflokkanna, - hann
fær í bankastjóramenúettinum
endumýjaða fulla formlega aðild
sína að fámennisklúbbnum sem á
ísland.
Jón, ó Jón
Þriðji pólitíski stóratburðurinn
í vikunni var síðan birting þjóð-
hagsspár.
I spánni var hver síða merk, -
en menn vissu áður að viðskipta-
hallinn var gríðarlegur og verð-
bólgan miklum mun meiri en ráð-
herrarnir höfðu sjálfir talað um.
Það kom á óvart hversu iítt hinir
þjóðhögu tóku undir kvein for-
sætisráðherrans um vond ytri
skilyrði. Samkvæmt Þjóðhagss-
pánni eru þau dágóð: aflaverð-
mæti eykst, viðskiptakjör standa
nánast í stað, efnahagsþróun er
hagstæð í grannlöndunum. Þann-
ig að það sem er að hérna er
vegna þess að eitthvað er að
hérna og ekki annarstaðar.
Stórtíðindi spárinnar voru
hinsvegar þau að ríkisbúskapur-
inn sjálfur er í hassi.
Einn af kjarnaþáttunum í
stefnu stjórnarinnar var að ná
ríkissjóði hallalausum, - og það
var sérstakt baráttumál fjármála-
■ráðherrans. Ríkissjóður halla-
laus er slagorðið sem átti að rétt-
læta matarskattinn fræga og aðr-
ar skattaálögur, í nafni hallalauss
ríkissjóðs voru sett bráðabirgða-
lög um að banna kjarabaráttu, til
að rétta ríkissjóð við er búið að
innheimta 4,4 milljörðum króna
meira í skatt en jafnvel fjárlög
gerðu ráð fyrir.
Og nú stendur keisari hins
hallalausa ríkissjóðs uppi í ekki
neinu, - og það er soldið hlálegt
að fræðingar þjóðhagsstofnunar
skuli taka að sér hlutverk litla
barnsins úr ævintýrinu. Kannski
það þurfi að fá þangað einhvern
Hannesinn?
Verðbólga, skattar,
vextir með...
„Kláravín, feiti og mergur
með“ var boðskaður
Alþýðuflokksins fyrir þingkosn-
ingarnar síðustu: Jónarnir áttu að
redda málunum, í stað úreltra
sósíaldemókrata voru komnir
klárir teknókratar, sérlærðir til
að verða forsætisráðherrar og
fjármálastjórar í samfélagi þar-
sem allir yrðu glaðir ef í stólana
kæmust þeir sem kynnu réttu fiff-
in.
Staðreyndin eftir eitt ár kemur
best fram í þjóðhagsspánni: Upp-
gjöf. Hallinn eftir fyrstu fimm
mánuðina eru 3,7 miljarðar, 1,3
miljörðum meira en í fyrra þegar
Jón Baldvin gekk framfyrir
skjöldu við að gagnrýna halla-
ráðherrann Þorstein Pálsson.
Þessi halli veldur verulegri
verðbólgu vegna þess að honum
er mætt með yfirdrætti í Seðla-
bankanum sem þýðir innistæðu-
lausa seðlaprentun og eftirspurn-
arspennu í hagkerfinu. Á sama
hátt á hallinn á ríkissjóði mikinn
þátt í því að vextirnir halda áfram
að hækka þráttfyrir að allir séu í
orði kveðnu sammála um að þeir
eigi að lækka. Viðskiptahallinn,
sem að hluta má rekja til ríkis-
sjóðshallans, heldur áfram að
aukast, og erlendar skuldir eru á
leiðinni yfir 100 milljarða mark-
ið.
Samsæri?
Fjármálaráðherrann brást við
hart. Hann reyndi að læða putt-
unum í plaggið frá Þjóðhags-
stofnun áður en það komst fyrir
almannasjónir, en forsætisráð-
herrann hélt hlífiskildi yfir hinum
þjóðhögu í þetta skiptið og þeir
fengu að koma sínu fram. Það
vakti reyndar athygli blaða-
manna að aldrei hafa jafnmargir
séríræðingar Þjóðhagsstofnunar
komið á blaðamannafund til að
kynna spána sína, og þótti engu
líkara en staðinn væri vörður
gegn árásarliði úr Arnarhváln-
um.
Fór nú örvæntingin að grípa
fjármálaráðherrann sem dúndr-
aði út til fjölmiðla þeirri leiðrétt-
ingu við yfirlit hinna þjóðhögu að
í það vantaði þau afrek sem
ráðherrann hugðist vinna síðar á
árinu en hefur enn ekki komið í
verk. Þetta komst alla leið á for-
síðuna á Alþýðublaðinu og það
með að Þórður Friðjónsson og fé-
lagar hefðu í frammi rangfærslur
að yfirlögðu ráði.
Sumsé: Samsæri gegn Jóni
Baldvini.
Tvöfalt gjaldþrot
Þjóðhagsspáin nýja er auðvit-
að fyrst og fremst til vitnis um
tvöfalt gjaldþrot Jóns Baldvins
sem fjármálaráðherra. í fyrsta
lagi það peningalega gjaldþrot
sem stefna hans í ríkisfjármálum
er að leiða okkur til, og í öðru lagi
hin pólitíska sjóðþurrð sem hall-
atölurnar hafa sett ráðherrann í.
Enda sýnir Alþýðuflokkurinn
og forysta hans innan stjórnar og
utan alvarleg þreytumerki, merki
um slíkan lífsleiða að dauðinn og
djöfullinn óskast taki við öllu
saman, - að minnsta kosti ís-
Iensku krónunni.
Það má síðan spyrja af hverju
Þorsteini Pálssyni er alltíeinu
orðið svona annt um sjálfstæði og
óhæði Þjóðhagsstofnunar eftir að
hafa sjálfur staðið í því fyrir
skömmu að fresta birtingu þjóð-
hagsspár og ritskoða hana.
Svarið er tiltölulega einfalt.
Þorsteinn var fjármálaráðherra í
síðustu stjórn og bar sem slíkur
ábyrgð á voldugum hallarekstri
hjá ríkissjóði. Fyrir þetta var
hann mjög gagnrýndur, meðal
annars af formanni
Alþýðuflokksins, og er nú ekkert
á móti skapi að landslýður sjái að
Jóni Baldvini tekst engu betur
upp. Það gerir svo útslagið hjá
Þorsteini að það er afar erfitt fyrir
Alþýðuflokkinn og Jón Baldvin
að vera með derring eftir svona
skýrslu um afrek fjármálaráð-
herrans.
Þorsteinn stendur eftir nýju
þjóðhagsspána miklu betur að
vígi gagnvart krötum ef alltíeinu
kæmi til'kosninga, - og spáin
tryggir líka að kratar verða enn
síður spenntir fyrir að hitta kjós-
endur en áður. Þessvegna kallar
Jón Baldvin nýju spána samsæri.
Það er rangt hjá Jóni að á ferð séu
rangfærslur, - en rétt hjá honum
að allt er þetta gert að yfirlögðu
ráði.
Gúrkan og stjórnin
Ríkisstjórnin sér fjölmiðlum
og almenningi þannig stöðugt
fyrir glóðvolgum fréttum af spill-
ingu, óstjórn og uppgjöf, þannig
að súrsun gúrkna bíður betri
tíma. Það er hinsvegar ekki víst
að ríkisstjómin bíði betri tíma,
þótt hún verði smámsaman súrari
og súrari. Plaggið frá Þjóðhags-
stofnun kynni að reynast fyrs^ta
versið í útfararsálminum.
Mörður Árnason
Laugardag 16. júlí 1988 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5