Þjóðviljinn - 26.07.1988, Blaðsíða 2

_______________________FRÉTTlK _______________________
Sparifjárbruni
Vesturlandamet í vaxtamun
s
Nafnvextir útlána hœkka um 1% á viku. Olafur Ragnar Grímsson: Miljarðar af
sparifétekniríreksturóhagstœðsbankakerfis. Neikvœðir allt að 16% á innlánum
Mikil hækkun vaxta á undan-
förnum vikum og mánuðum
og sú staðreynd að óhagkvæmt
bankakerfi heldur áfram að
moka miljörðum í eigin rekstur í
gegnum gífurlegan vaxtamun,
sýnir að stefna ríkisstjórnarinnar
í vaxta- og peningamálum hefur
beðið skipbrot, segir Ólafur
Ragnar Grímsson formaður Al-
þýðubandalagsins. Nýleg skýrsla
Seðlabankans um þróun vaxta
sýni að meðalvextir útlána hafí
hækkað úr 25% í 43% á einu ári
og nafnvextir útlána hækki nú um
1% á viku og nafnvextir skipti-
kjarareikninga um 1,5%
„Á sama tíma og þetta gerist á
ísland enn metið á Vesturlöndum
hvað varðar vaxtamun,“ sagði
Ólafur í samtali við Þjóðviljann.
Vaxtamunurinn sé sú stærð sem
endurspegli hve dýrt og óhag-
kvæmt bankakerfið sé í hverju
landi. Hér á landi sé vaxtamunur-
inn 6-8% en annarstaðar í Evr-
ópu 2-3%.
Ólafur sagði vaxtamuninn
koma fram í því að bankarnir létu
stóran hluta sparireikninga
standa á neikvæðum vöxtum og
tæki þannig miljarða af sparifjár-
eigendum. Pá væru útlánsvextir
hafðir mjög háir. Þetta tvennt
stæði undir rekstri óhagstæðs
bankakerfis. En í skýrslu Seðla-
bankans kemur fram að nei-
kvæðir raunvextir innlánsreikn-
inga eru allt að 15,9% á meðan
raunvextir útlána eru allt að
14%.
„í febrúar á þessu ári vakti ég
athygli á því að þessi vaxtarúl-
letta hefði gert bönkunum kleift
að hafa 3 miljarða af sparifjár-
eigendum árið 1987 og að allt
benti til að sú þróun héldi
áfram,“ sagði Ólafur. Jón Sig-
urðsson og aðrir ráðherrar ríkis-
stjórnarinnar hefðu hvað eftir
annað sagt að ríkisstjórnin ætlaði
að beita sér fyrir breytingum á
bankakerfinu sem myndu gera
það hagkvæmara og að vaxta-
munur inn- og útlána yrði
minnkaður. Nú væri svo komið
að jafnvel Seðlabankanum of-
byði og hann benti á að ekkert
hefði verið gert í þessu máli í eitt
ár. Ólafur sagði þetta sýna að Jón
Víkingafrœði
Veröld
víkinganna
Gwyn Jones, einkar fróður
prófessor frá Wales, heldur í Nor-
ræna húsinu í dag klukkan 17.00
fyrirlestur sem hann hefur kosið
að kalla „Veröld víkinganna" eða
einsog segir á hans englamáli
„The Viking World“.
Prófessorinn er þekktur fræði-
maður um víkingatíma en eink-
um er hann sérfróður um sögu
Grænlendinga og sögu landa-
funda víkinga í Vesturheimi, en
hann er sagður sérlega skemmti-
legur fyrirlesari.
Fyrirlesturinn verður fluttur á
ensku og segir í fréttatilkynningu
frá Norræna húsinu að allir séu
þangað velkomnir á prófessorinn
að hlýða seinnipartinn í dag.
Gestagangur
Ólafur V Noregskonungur er
væntanlegur hingað til lands í
haust í opinbera heimsókn.
Ólafur hefur þegið boð Vigdís-
ar Finnbogadóttur að koma til
landsins í september nk.
Sigurðsson hefði einfaldlega haft
rangt fyrir sér með stefnu sinni í
peningamálum.
Ólafur sagði það koma fram í
skýrslu Seðlabankans að vextir á
almennum sparisjóðsbókum
hefðu verið 20% á fyrra helmingi
þessa árs sem þýddi um 5% í
neikvæða vexti. Á sama tíma
hefðu almennir útlánsvíxlar og
Matvöruverð verslana er ærið
mismunandi hvort heldur er
milli þéttbýlisstaða innan sama
landsfjórðungs eða í samanburði
við Reykjavík og næsta nágrenni.
Þannig skera ísafjörður og Vest-
mannaeyjar sig úr hvað verðlag
snerti \ maí sl., en matvara versl-
ana á ísafírði reyndist 7,6% dýr-
ari en á höfuðborgarsvæðinu og í
Vestmannaeyjum var matvöru-
verðið að jafnaði 6% hærra.
Þetta kemur m.a. fram í frétta-
bréfi Verðlagsstofnunar, en
stofnunin hefur nú unnið frekar
úr niðurstöðun umfangsmikillar
athugunar á verðlagi í matvöru-
versalunum sem gerð var síðari
hluta maímánaðar.
Athygli vekur að verðlag mat-
vöru reyndist mjög mismunandi
milli þéttbýlisstaða innan sama
landsfjórðungs og það þótt að-
einssteinsnarséámilli. Áísafirði
reyndist vöruverð 3,4% hærra en
skuldabréf borið 37-40% ávöxt-
un sem gæfi bönkunum 8-10% í
raunávöxtun. „Það er því brýnt
að taka upp algerlega nýja stefnu
í vaxta- og peningamálum,“ sagði
Ólafur.
Ólafur telur að það beri að lög-
binda 3-4% vaxtamun og knýja
þannig knúin fram hagræðingu á
bankakerfinu og lækka eigi al-
í Bolungarvík. Verðlag í Borgar-
nesi var 3,4% hærra en á Akra-
nesi, en þar reyndist verðlag svip-
að og á höfuðborgarsvæðinu.
Matvara á Sauðárkróki var 5%
dýrari en á Akureyri.
Á Austurlandi reyndist mat-
vara 3,4% dýrari í Neskaupstað
en á höfuðborgarsvæðinu, og á
Höfn var matvaran 4,3% dýrari.
Aftur á móti var matvöruverð
1,5% til 3,5% hærra á þeim þétt-
býlisstöðum í landsfjórðungnum
sem könnunin náði til, heldur en í
Neskaupstað.
Samkvæmt könnuninni reynd-
ist lítill verömunur á matvælum í
kaupstöðum næst Reykjavík og á
höfuðborgarsvæðinu, sem rekja
má að öllum líkindum til harðari
samkeppni milli verslana. Á
Akranesi og í Keflavík og Njarð-
vík var verðlag til að mynda svip-
að og á höfuðborgarsvæðinu.
Matvöruverð í hverfaverslun-
menna vexti með því að taka upp
breytilegt vaxtastig eftir tegund-
um útlána. Þeim yrði skipt upp í
hólf, þannig að húsnæðislán og
langtíma fjárfestingalán bæru
lægri vexti en til dæmis
skammtíma neyslulán. Vaxta-
stigið tæki þannig mið af nýtingu
fjármagnsins, sagði Ólafur.
-hmp
um á höfuðborgarsvæðinu
reyndist hins vegar vera 2,9%
hærra en í stórmörkuðunum.
Nordalsstofnun
Braubyðjandinn
Snoni
Eru Islendingasögur
yngri en áður var talið?
Heiðarvíga saga hefur löngum
verið talin ein allra elsta ís-
lendingasagan, rituð um 1200 og
e.t.v. upphaf þessarar bók-
menntagreinar, en á Málþingi um
kennslu og rannsóknir í íslensk-
um fræðum sem Stofnun Sigurð-
ar Nordals gengst fyrir og hófst
nú um helgina hélt Bjarni Guðna-
son athyglisverðan fyrirlestur þar
sem hann leiddi rök að því að
þessi saga væri mun yngri og ekki
samin fyrr en um miðja þrett-
ándu öld. Setti hann fram þá
kenningu, að Heiðarvíga saga
væri yngri en Laxdæla saga og
skrifuð sem andmæli gegn þeirri
hefndarhugsjón sem þar væri
ríkjandi.
Jónas Kristjánsson forstöðu-
maður Stofnunar Árna Magnús-
sonar tók undir þessa kenningu,
og taldi hann líklegt að bók-
menntagreinin „íslendinga-
sögur“ kynni að vera nokkru
yngri en menn hafa yfirleitt talið
til þessa, og hefði ritun þeirra
ekki hafist fyrr en á árunum 1220-
1230. E.t.v. væri Egils saga, sem
Jónas kvaðst vera sannfærður um
að væri eftir Snorra Sturluson,
elsta íslendingasagan og hefði
Snorri þá skapað þessa bók-
menntagrein um leið og hann
festi Eglu á bókfell. Sló Jónas
jafnframt fram þeirri hugmynd,
að ritun konungasagna hefði haf-
ist um 1170 og væru þær elstar,
ritun samtímasagna, sem væru
næstar í röðinni hvað snerti ritun-
artíma, hefði hafist um 1200 og
loks hefði ritun íslendingasagna
hafist upp úr 1220.
Málþingi Stofnunar Sigurðar
Nordals lýkur í dag. e.m.j.
Vestfirsk œska
Styrkir til
náms
Eins og undanfarin ár verða í
ágúst veittir styrkir úr „Menning-
arsjóði vestfirskrar æsku“ til
vestfirskra ungmenna til fram-
haldsnáms sem þau geta ekki
stundað í heimabyggð sinni. For-
gang um styrk úr sjóðnum, að
öðru jöfnu, hafa:
1. Ungmenni sem misst hafa
fyrirvinnu sína (föður eða móð-
ur) og einstæðar mæður.
2. Konur meðan ekki er fullt
jafnrétti launa.
Umsóknir þarf að senda fyrir
lok júlí, og þurfa meðmæli að
fylgja umsókn frá skólastjóra eða
öðrum, sem þekkja umsækjand-
ann, efni hans og aðstæður.
Umsóknir skal senda til
„Menningarsjóðs vestfirskrar
æsku“, c/o Sigríður Valdemars-
dóttir, Njálsgötu 20 jarðh. 101
Reykjavík.
Á síðasta ári voru veittar 125
þúsund krónur til fimm ung-
menna.
-rk
Fríhöfnin
Vföskipti gætu stóraukist
Arið 1992 verður Evrópa gerð
að einu markaðssvæði og þá
mun fríhafnarverslun leggjast
niður, að minnsta kosti í öllum
löndum sem eru innan Evrópu-
bandalagsins.
„Við erum vissulega farnir að
hugsa til ársins 1992,“ sagði Guð-
mundur Karl Jónsson, forstjóri
Fríhafnarinnar á Keflavíkurflug-
velli.
„Viðskipti okkar gætu stór-
aukist ef íslendingar væru fyrir
utan þessi ákvæði og héldu áfram
fríverslun í Keflavík. Það gæti
farið svo að stór hluti af Norður-
Atlantshafsfluginu færi um hér.
Hinsvegar hef ég heyrt að Norð-
urlöndin séu eitthvað að krunka
sig saman og ætli sér að samræma
reglur hjá sér og íslendingar
myndu sennilega falla undir það.
Það gæti því allt eins farið svo að
fríverslun yrði lögð niður hér
einsog annarsstaðar f Evrópu,"
sagði Guðmundur Karl.
Þetta er meðaltalsávöxtun helstu inn- og útlána banka og sparisjóöa 1. janúar til 30. júní 1988, miöaö viö
26,8% verðbólgu. Á töflunni sést að almenningur stórtapar á að lána bönkunum peninga. En bankarnir
taka um og yfir 10% í raunvexti af því fé sem hann lánar almenningi. Ljósmynd: E.ÓI.
Matvara
Misjöfhu verði keypt
Matvöruverð œrið mismunandi innan landsfjórðunga.
Innkaupakarfan dýrust á ísafirði og í Vestmannaeyjum. Verðlag lœgst
þar sem samkeppnin er mest. Hverfabúðir dýrari en markaðirnir
2 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þrlðjudagur 26. júlí 1988