Þjóðviljinn - 28.07.1988, Blaðsíða 6

þJÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Jafnrétti
til þroska
Dálítið hefur dregið úr andúð íhaldsmanna á dagvistar-
stofnunum fyrir börn. Langir biðlistar eru þó til vitnis um
að ekki er litið á byggingu og rekstur barnaheimila sem
forgangsverkefni. Og ýmiss konar þrætur um barnaheim-
ili munu enn vera furðanlega algengar í sveitarstjórnum
vítt og breitt um landið.
Skortur á plássi á barnaheimilum er sums staðar svo
mikill að ekki þýðir að sækja um fyrir þau börn sem ekki
tilheyra svokölluðum forgangshópum. Þá er alveg til-
gangslaust að sækja um dagheimilisvist fyrir barn ef
foreldrar þess búa saman og eru hvorki sjúklingar né
námsmenn.
Langur vinnutími foreldra eykur mjög þörfina fyrir barn-
aheimili. Það þarf engar rannsóknir til að segja íslensku
þjóðinni að það er að verða regla að báðir foreldrar séu á
bólakafi í vinnu. Fólk þekkir þetta af eigin raun. Þeir eru
líklega fáir sem ekki þekkja dæmi þess að foreldrar eigi í
basli með að finna samastað fyrir börn sín meðan þeir eru
að afla hins daglega brauðs. Taxtakaup hjá stórum hluta
launamanna byggist á það ævintýralega lágum tölum að
þeir, sem þurfa að verðleggja vinnu sína samkvæmt því,
hljóta að vera stöðugt á höttunum eftir meiri yfirvinnu.
Því mæti halda að áætlanir um fjölgun barnaheimila
væru ofarlega á blaði, en því miður er þar mikill misbrest-
ur á. Borið er við peningaleysi. Umræðan um barna-
heimilisskortinn kemst sjaldan eða aldrei upp úr eymdar-
dal blankheitanna, þar vantar þann hressandi og frjóvg-
andi blæ sem einkennir tal um nýjar ráðhúsbyggingar
eða svifgarða í veitingastofum sem snarsnúast um sjálfar
sig, hvað þá að náð sé því frelsi undan oki peninganna
sem veitist ráðamönnum þegar ræða þeirra víkur að
hraðbrautum og öðrum umferðarmannvirkjum.
Aukið framboð af barnaheimilisplássum getur að sjálf-
sögðu ekki komið í staðinn fyrir eðlilegan vinnutíma, en
það getur gert langan vinnudag foreldra bærilegri fyrir
börnin. Fyrirskömmu birtist í Þjóðviljanum viðtal við Gyðu
Sigvaldadótturfóstru en hún hefur um 40 ára skeið unnið
með börnum. Hún bendir á að mikil vinna foreldra geti
komið niður á uppeldi barna. Barnaheimili geti auðvitað
aldrei svarað þörf barna fyrir öryggiskennd og tilfinninga-
leg tengsl en þau geti aðstoðað fjölskylduna og gert henni
betur kleift að sinna uppeldishlutverki sínu.
Gyða Sigvaldadóttir bendir á að barnaheimili geti
gegnt mikilvægu hlutverki við að jafna aðstöðumun barna
þannig að þau standi jafnar að vígi en ella þegar þau
komast á skólaaldur. Hér er að sjálfsögðu ekki átt við að
reynt sé að draga öll börn niður í þá lágkúru meðal-
mennskunar sem íhaldsmönnum verður stundum tíðrætt
um og virðast álíta að sé tæki félagshyggjumanna til að
gera alla eins. Hér er verið að tala um að fjölga mögu-
leikum barna til að taka út þroska. Mannlegur fjölbreyti-
leiki er það mikill að þjóðfélagið mun ávallt samanstanda
af mjög mismunandi einstaklingum þótt ekki sé svo um
hnútana búið að sumum börnum gefist færri tækifæri til
þroska en vera þyrfti.
Það fer ekki milli mála að foreldrar, sem neyðast til að
vinna myrkranna á milli, hafa að loknum vinnudegi oft litla
orku til að veita þá örvun sem nauðsynleg er þroskaferli
barnsins. En þeir, sem hafa meira en nóg að bíta og
brenna, geta einfaldlega skammtað sér tíma til að sinna
börnum sínum.
Barnaheimili, sem er rekið á þann veg að í leik og starfi
er markvisst reynt að örva börnin bæði til huga og handar,
slíkt barnaheimili getur komið öllum til nokkurs þroska.
ÓP
ivjLirr i wvjr ðjvwmn
Hí á framleiðendur
Kapítalisminn hefur verið að
breytast mikið á undanförnum
árum. Engu líkara reyndar en
virðulegustu höfðingjar hans,
iðjuhöldarnir svonefndu, séu
fyrir bí, rétt eins og barúnar og
greifar lénsveldisins. Þeirra í stað
koma útsmognir og galvaskir
uppar sem hafa vit á því að koma
hvergi nálægt framleiðslu af
neinu tagi en raka saman fé og
áhrifum með því að versla með
peninga.
Mörgum gömlum og góðum
íhaldsmanni blöskrar þessi þróun
sem vonlegt er. Klippari sá fyrir
nokkru raunatölur í virðulegu
bresku íhaldsblaði, sem furðaði
sig á því og hneykslaðist um leið,
að uppar í City, sem pranga með
verðbréf, hefðu tífalt meiri tekjur
en þeir sem veljast til þess skelfi-
lega hlutverks að stjórna fram-
leiðslu. Þeirra er mátturinn og
dýrðin, meðan hver sá sem fram-
leiðir bfla eða kjöt eða skyrtur má
draga þann djöful, að enginn
spyrji eftir hans vamingi, að allir
markaðir séu yfirfullir og að aðrir
hafi þegar gert miklu betur.
Verðbréfa-
spekúlantar,
hin nýja stétt
Þessi umræða er að sjálfsögðu
komin til íslands eftir að sú bylt-
ing varð á peningamarkaði sem
öðru hverju er verið að lofa í
Reykjavíkurbréfum Morgun-
blaðsins. En það lof er nokkrum
ugg blandið stundum, því sú bylt-
ing líkist að því leyti ýmsum þeim
byltingum sem áður voru gerðar í
sögunni, að hún étur börnin sín,
eða kannski öllu heldur foreldra
sína. Um þetta fjallar Ragnar
Tómasson fasteignasali í grein í
Morgunblaðinu í gær sem heitir
„Af bláeygum bjartsýnis-
mönnum“. Og segir hann einmitt
frá því hvemig aðstæður á pen-
ingamarkaði reka menn á flótta
frá þeim atvinnurekstri sem hefð-
ir eru fyrir á fslandi, vegna þess
margvíslegs vaxta- og lífsháska
sem honum fylgir, og yfir í spegl-
asjónir með verðbréf. Ragnar
nær sér stundum í anga af spá-
mannlegri reiði í þessum lestri
sínum eins og í þessari klausu
hér:
„Meðal okkar er risin upp ný
stétt, verðbréfaspekúlantar. Þar
er lífið ekki saltfiskur, heldur
verðbréf. Þar er lífssýnin afföll og
vextir, skattfrjáls arður, tvöföld-
un á raungildi höfuðstóls á 5 ára
fresti. Lífsgleðin er þar mæld
með lánskjaravísitölu. Hamingj-
an felst í vaxandi höfuðstól.
Hefðbundin uppbygging at-
vinnulífs telst hégóminn einn.“
Þetta er merkileg lesning. Það
er eins og í henni eimi eftir af
fomri kristinni kenningu sem
bannar að taka rentu af dauðu fé
en lítur með nokkurri velþóknun
til þess athafnamanns sem hjálp-
ar almættinu til að gera táradal
mannlífsins byggilegan með því
að reisa hús og sá í aukur
Miklar
eignatilfærslur
Manni kemur það líka í hug um
leið, að furðu lítið er um það rætt
í þjóðfélaginu hvað gerist þegar
framleiðslufyrirtækin tapa eins
og þau leggja sig, eða svo gott
sem, en þeir sem hafa forðað sér
inn í verðbréfahallir tvöfalda
höfuðstól sinn á fimm árum með
skattfrjálsum hætti, eins og
Ragnar Tómasson talar um.
Hann víkur reyndar að þessu
sjálfur með nokkmm orðum:
„Nú er svo komið að íslenskir
verðbréfasjóðir eiga nánast
hundmð fyrirtækja með húð og
hári. Þar koma til bæði
kaupleigusamningar vegna tækj-
akosts fyrirtækjanna og fast-
eignatryggð skuldabréf seld sjóð-
unum til að afla rekstrarfjár. Þá
er nú farið að kárna gamanið og
eins gott að fyrirtækin fari ekki
öll á hausinn, Hvað verður þá um
ávöxtunina?"
Já, hvað skyldi verða um hana?
Kenningar
og veruleiki
Þessi spurning leiðir hugann að
þeim boðskap, sem oft hefur
heyrst, að það eigi að efla sparn-
að (með hávaxtastefnu) sem síð-
an muni skila sér til framfara
góðra með því að þeir sem pen-
inga eiga muni fjárfesta í fýrir-
tækjum. En þetta gengur barasta
ekki eftir. Þið munið hvernig fór
fyrir Reaganhagfræðunum í
Bandaríkjunum? Ein helsta for-
sendan sem sú stjórnsýsla gaf sér
var einmitt þessi: Léttum
sköttum af þeim sem betur mega
sín, og þeir munu fjárfesta meira í
fyrirtækjum, sem síðan munu
skila okkur meira í sameiginlegan
sjóð þegar upp er staðið en áður.
Þetta þótti fagur sálmur í hægri-
byggðum - en einhvernveginn
gufaði hann upp í heimssinfóní-
unni. Þeir ríku fengu að greiða
lægri skatta - en við það hljóp
ekki líf í annan atvinnurekstur en
þann sem tengist mjög dýrri lúx-
usneyslu: skemmtisnekkjur, við-
hafnarbflar, rekstur lítilla íburð-
arhótela og þar fram eftir götum.
Þeir sem stússa í félagsfræðum
hafa sankað að sér mörgum fróð-
leik að undanförnu um tóm-
stundavenjur og vinnutíma og
sjónvarpsnotkun og sveiflur á
kjörfylgi flokka í landinu. Mikið
væri gaman ef einhverjir þeirra
reyndu að skoða hinn merkilega
feril peninganna frá lífshættu-
legum atvinnurekstri og til hinna
grunnmúruðu virkja verðbréf-
amarkaðarins og efldu með sér
dirfsku til að spá í það hvað gerist
svo „ef öll fyrirtækin fara á haus-
inn“. Úr nógu efni er að moða:
Var ekki birt í Morgunblaðinu
eindálka frétt á laugardaginn þar
sem segir: „Gjaldþrotin eru kom-
in langt yfir eðlileg takmörk“.
Og megum við spyrja í
leiðinni: Hver er mælistikan á
það hve mörg gjaldþrot megi
vera til að „eðlilegt“ teljist?
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 * 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Utgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Óttar Proppé.
Frótta8tjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, Kristófer Svavarsson, MagnfríðurJúlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: EinarÓlason, Sigurður MarHalldórsson.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ. Pétursson
Framkvæmdastjór I: Hallur Páll Jónsson.
Skrlf8tofustjórl: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýslnga8tjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Agústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Sfmavarsia: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílatjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Utbrelðslu-og afgreiðslustjórl: Bjöm Ingi Rafnsson.
Afgrelðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumonn: Katrín Bárðardóttir, ÓlafurBjömsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar. 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setnlng: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Helgarblöð: 80 kr.
Áskrlftarverð á mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 28. júlí 1988