Þjóðviljinn - 30.07.1988, Blaðsíða 6

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Friðvænlegra ástand
en lengi fyvr
Eins og fyrri daginn er meira en nóg um ótíðindi úr ýmsum
heimshornum. Samt eru næstliðnir mánuðir óvenju ríkir að
jákvæðum fréttum - fréttum af því að friður sé að takast í
nokkrum þeim staðbundnum styrjöldum, sem svo eru
nefndar, og hafa hver um sig bætt við hættur á stórstyrjöld.
Sovétmenn hafa samið um að fara með her sinn brott frá
Afganistan. í Djakarta, höfuðborg Indonesíu, verður rætt um
frið í Kampútseu og brottflutning víetnamsks herliðs þaðan.
Suður-Afríka, Kúba og Angóla hafa gengist inn á áætlun um
að kúbanskt herlið verði á brott frá Angólu og Namibía fái
sjálfstæði. Og íran hefur fallist á vopnahlé í Persaflóast-
ríðinu við írak sem er orðin ein hin langvinnasta og manns-
kæðasta af þeim hundrað og tuttugu styrjöldum sem upp
hafa blossað síðan heimsstyrjöldinni síðari lauk.
í þessum dæmum, sumum að minnsta kosti, má finna
skýringu á friðarvilja blátt áfram í því að styrjaldaraðilar eru
þreyttir, ef ekki aðfram komnir. En fleira er þar á ferð. Lang-
vinnar, staðbundnar styrjaldir hafa ekki síst lifað á miklum
fjandskap risaveldanna, Sovétríkjanna og Bandaríkjanna.
Það hefur verið regla með næsta fám undantekningum, að
hvenær sem vopn fara að tala, þá hafa risaveldin komið við
sögu með vopnasölu, hernaðaraðstoð, pólitískum stuðningi
sitt við hvorn aðila - ekki að ófyrirsynju reyndar, að margar
styrjaldir hafa verið kallaðar staðgenglastríð risanna. En nú
er önnur tíð: friðarhorfur hefðu ekki batnað svo mjög ef ekki
kæmi til einskonar samvinna Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna um að setja niður deilur. Sú samvinna er brösótt og
brokkgeng, en hún er þó til í þeim mæli að það verður ekki
eins auðvelt og oft áður fyrir stríðsaðila, að framlengja blóð-
bað í það óendanlega með því að spila á ótta risaveldanna,
annars eða beggja, við það að þau séu að missa spón úr
sínum aski ef „þeirra“ menn tapa.
Þessi þróun hefur margar hliðar jákvæðar. Friðargerð í
staðbundnum stríðum og sýnileg framför í afvopnunarvið-
ræðum styðja og flýta fyrir hvort öðru. Og vonandi venjast
menn nú af því kaldastríðshugarfari sem einna lífseigast
hefur orðið: en það er það, að menn hafa ekki lagt það á sig
að skoða staðbundnar deilur eftir málavöxtum. Heldur tekið
afstöðu til þeirra eftir einfaldri formúlu: er þetta Könum eða
Rússum í hag eða óhag?
Hinu skulum við heldur ekki gleyma, að friður er jafnan
torsóttur- það verður ekki hætt að berjast strax í Afganistan
eða Angólu þótt erlendar hersveitir verði á brott. Og vopna-
hlé það sem stjórn Nicaragua og kontraskæruliðar gerðu
með sér fyrir nokkru er farið út um þúfur. Stjórnin í Managua
á þar nokkra sök, en fyrst og fremst verður sú þróun skrifuð á
reikning Reganstjórnarinnar, sem rekur kontrasveitirnar, og
hefur í rauninni aldrei gefist upp við þann ásetning sinn að
Sandinistastjórninni í Nicaragua skuli steypt. Og við skulum
heldur ekki gleyma því, að ekkert hefur gerst sem til friðar
horfir fyrir botni Miðjarðarhafs - en þar hefur Bandaríkja-
stjórn einmitt lagt sig mjög fram um að útiloka Sovétríkin frá
því að gegna nokkru því hlutverki sem um munar í samning-
aviðleitni.
Allt um það: þótt friður sé torsóttur, þótt kjarnorkuháskinn
sé yfir höfðum okkar sem fyrr, þá hafa orðið meiri umskipti á
alþjóðavettvangi en dæmi eru til lengi, meiri umskipti en
menn áttu von á. í þá átt að vopnavald hopar fyrir alþjóðlegri
samningaviðleitni. Meira að segja Sameinuðu þjóðirnar,
sem stórveldin hafa svo lengi lamað með því að sniðganga
þau samtök eða stilla þeim frammi fyrir orðnum hlutum, eru
að fá aukið vægi í þeirri friðarsókn sem allir vona að vari sem
lengst og nái sem lengst.
ÁB
-----HALLGRÍMUR-
ÍFANGEVRÓPU
Heiðin er blaut. Það er blautt
undir hverjum steini. Blautt
hvert lítið blóm og lambagras.
Það sjáum við sem höfum svind-
lað okkur inn á setustofu þeirra
sem ferðast á Saga-class, út um!
skásettar rúðurnar á Leifi
Eiríkssyni. Og rollurnar ráfa um í
rigningunni, sumarúðanum, en
létta manni drykkjuna um leið,
því maður veit að maður þarf
ekkert að smala, maður þarf ekk-
ert að smala þessa heiði, löngu
búinn að ná saman öllu sínu til
ferðar í fremmede lander. Og
ekki létta manni síður þjðina,
glóðvolg morgunblöðin,- með
öllum sínum leiðindum. Maður
prísar sig sælan að þurfa ekki
næstu vikurnar að velta sér upp
úr hannesarmálum og öðrum tó-
mötum á gúrkutíð. Aðeins þrig-
gja tíma svefn og maður er laus
við landsteinana. Frá Kef til Lúx
og maður stígur frjáls og léttur,
óbundinn á báðum fótum, á er-
lenda grund. Evrópu.
Og hún tekur manni fagnandi
örmum, eftir sex ára hlé og
skartar sínu fegursta með blóm-
askrúði og tuttugu og þremur
gráðum. Og hún er söm við sig,
sú gamla. Vegirnir liggja troðn-
ingslega um port og húsagarða og
landamærin hlykkjast sérvi-
skulega og sögulega um skógars-
tíga, skipaskurði og jafnvel alla
leið inn í eldhúskróka sumra
þessara þjóða sem sínum megin
við þau búa og burðast enn við að
tala sín eigin tungumál og hampa
sinni eigin menningu, borga í sín-
um eigin gjaldmiðli, frönkum,
schillingum og lírum. Ameríkan-
íseríngin á hér engan séns og hinir
einmanalegu hamborgarastaðir
hennar eru auðveldlega kæfðir af
óteljandi stórmerkilegum stöð-
um, styttum og byggingum.
„Places of interest". Enskan er
hér fljótlega rekin aftur ofan í sitt
upprunalega og hrausta kok af
hraflandi rútubílstjórum og lest-
arsveinum. Fátt er hér jafn sorrý-
vert og ameríkanar á fíækingi og
evrópubúarnir glotta langþreyttir
framan í slík pokadýr á rifnum
gallabuxum klifjaðir bókum sem
fjalla um það hvernig komast eigi
af einn dag í Evrópu með tíu doll-
ara í vasanum. Maður er því fljót-
ur að rifja upp rústum líka þýsk-
ukunnáttu sína í röðinni við mið-
asöluna á lestarstöðinni í Frank-
furt. „Fur zwei nach Italien uber
Basel und Chiasso im Schlafwag-
en, bitte“.
Og þýsku þulirnir fylgja manni
suður eftir Rínar-bökkum með
sínum eindrucksvoll anmerkung-
en og veðurspánni sem líkist
þeirri íslensku í öllu nema stærð-
arhlutföllum. Vestfirðir verða að
„Vestur-Evrópu“, Norð-
Austurland að Skandinavíu allri
„með Finnlandi og Lapplandi"
en Austurland að glettingi allt
heila Varsjárbandalagið. Suður-
land er síðan einfaldlega Miðj-
arðarhafið eins og það leggur sig
með löndunum í kring. Á móts
við Freiburg rifjast allt í einu upp
fyrir manni gamall stúfur sem
Jónas Hallgrímsson orti á náms-
árum sínum í Svartaskógi:
Ich kenne nicht den Namen sein;
möcht’ihn so gerne haben
in meinem zimmerlein.
Þessi staka breytir því þo ekki
að lestin bruni hraðar og hraðar, í
tilhlaupi sínu áður en hún stendur
undir sig hausinn og borar sig inn
í gegnum Alpafjöllin, auðveld-
lega og án þess að maður vakni
eða veiti því aðra eftirtekt. Hins-
vegar dreymir mann undarlega á
þessum ljósmikla hraða,
draumarnir hrannast upp og
myndirnar flækjast svo hvor fyrir
annarri á tjaldinu að loks verður
allt að einni hugarhönk og maður
vaknar upp með andfælingi.
Reyndar nákvæmlega á þeim
stað sem tvö hundruð árum áður
hinn ítalski meðreiðarsveinn Go-
ethes á suðurferð þess síðar-
nefnda ráðlagði honum við svefn-
leysinu að maður ætti aldrei að
hugsa aðeins um eitthvað eitt,
heldur alltaf að hafa þúsund hluti
í hausnum í einu. Nokkuð sem
maður hefur allar sínar götur síð-
an haft að leiðarljósi.
Það var og er í Tosvana-fylki á
Ítalíu, þar sem morgunn hefur
þegar hafist, áður en lestin
brunar sem fyrr niður í Amó-dal,
umkringd af skóguðum hæðum
og húsaklettum þar sem þvottur-
inn hangir daglangt undir eldhús-
gluggunum, þó hann sé auðvitað
þornaður fyrir hádegi í sólinni
sem sífellt prýðir hinn azurri-bláa
himin yfir Ítalíu, og einmitt er
notaður í landsliðsbúning þjóðar-
innar. Lestarstösðvarnar em hér
í allt öðmm stíl en norðan heiða,
þar sem þær em flestar í þessum
nítjándualdar geimskutlustíl.
Hér eru þær stabilli og ferkant-
aðri, hlaðnar úr steini. Það er ró-
legra bragð yfir þeim, enda aldrei
neinn asi á ítölskum lestarteinum
og tímaáætlanirnar innan rýmri
marka. Hitinn er enda orðinn á
suðrænan mælikvarða og svitinn
brýst úr í Keflavíkurklæðnaðinn.
Því er hún manni þyngri en
ella, farangursbyrðin sem bíður
drösls á brautarpalli í áfangastað
og þyngist enn þegar herbergis-
leitin margmædda hefst. Með
þrjú orð að vopni æðir maður
hæða á milli og hefur símtól á
loft, en árangurslaust, svo að lok-
um er húsaskjólsins leitað þar
sem alltaf er yl að finna í borgum
latínuþjóðarinnar, hjá gömlu
góðu pens-jónunum sem af ást og
hlýju reka sín heimili af risni og
raunsn, gangandi og óparlandi
gestum til gistingar. Upp lýkst
portið á pensjónatinu í allri sinni
loftháu dýrð og í forstofunni
stendur örsmá og eidgömul grá-
hærð „mamma“ með hýjung í
vöngum, höfuð herðum neðar og
brjóstin um sig miðja. Hávær,
glaðvær og baðandi út höndum
sínum sem að lokum lykja mann í
mittishæð. Loksins er maður,
langur af ferðum, kominn í hið
eina og sanna „fang Evrópu“.
Siena í Toscana
22. júlí 1988
Hallgrímur.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Út06fandi: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Rltatjórar: Ámi Bergmann, MöröurÁmason, óttar Proppé.
Fréttastjórl: Lúðvík Geirsson.
Blaöamenn: Guömundur Rúnar Heiöarsson, Hjörleifur
Sveinbjömsson, KristóferSvavarsson, Magnfríöur Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karisson, Siguröur Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sœvar
Guöbjömsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrtta- og prófartcalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitsteiknaftr: Kristján Kristjánsson, Kristberguró. Pétursson
Fram k v® mdast jór I: Hallur Páll Jónsson.
Skrtfstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrtfatofa: Guörún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigriöur Kristjánsdóttir, ÞorgeröurSiguröardóttir.
Bilstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiöslu- og afgraiöslustjórl: Bjöm Ingi Rafnsson.
Afgrelösla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innhalmtumenn: Katrín Báröardóttir, ólafurBjömsson.
Útkeyrsla, afgreiösla, rltstjórn:
Síöumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síöumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og aetning: Prentsmiöja Þjóöviljans hf.
Prentun: Blaöaprent hf.
Verö í lausasölu: 70 kr.
Helgarblöö:80kr.
Áskrtftarverö á mánuöi: 800 kr.
6 SlÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 30. Júlí 1988