Þjóðviljinn - 03.08.1988, Blaðsíða 6

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Sjávarpláss
í hættu
Stærsti atvinnurekandinn í Þorlákshöfn, Meitillinn hf.,
hefur sagt upp starfsfólki sínu. Taliö er aö fleiri frystihús
víös vegar um landiö þurfi aö feta þessa sömu slóö.
Rekstrartap er þaö mikið að viö blasir hrun hjá fjölmörg-
um fiskvinnslufyrirtækjum. Vegna þess að mörg þeirra
eru buröarásinn í atvinnulífi hvert í sínu plássi, er hætt viö
aö framundan sé staðbundið atvinnuleysi.
Það er einkum fjármagnskostnaðurinn sem fariö hefur
úr böndum. Hjá mörgum fyrirtækjum eru vaxtagreiðslur
miklu hærri en vinnulaun. Þaö kostar fyrirtækin meira aö
leigja fé til aö greiöa atvinnutæki heldur en að hafa fólk á
launum viö aö stjórna þessum tækjum. Samkvæmt þess-
ari verðlagningu er fjármagniö mikilvægara en vinnan.
Hávaxtastefnan, sem hér ræöur ríkjum, hefur í för meö
sér gífurlega eignatilfærslu. Fyrirtæki, sem gætu staðið
undir fjármagnskostnaöi upp á 2 til 3% umfram verö-
bólgu, geta fæst hver skilaö þaö miklum aröi aö hann
standi undir vöxtum sem eru um og yfir 10% umfram
verðbætur. Raunvextir upp á 10% tvöfalda verögildi
höfuöstóls á rúmum 7 árum ef ekkert er greitt niöur. Þaö
eru tæpast margar atvinnugreinar sem geta afskrifað
eignir sínar svo hratt?
Þeir, sem eiga fé, hagnast vel. Eignir þeirra aukast
hrööum skrefum en atvinnurekstur og einstaklingar, sem
þurfa að taka lán, missa eigur sínar. Ríkjandi ástand getur
leitt til mikillar uppstokkunar á eignastétt samfélagsins.
Þrátt fyrir upphlaup einstakra ráöherra, sem sumir
hverjir tala eins og harðir stjórnarandstæðingar, er Ijóst
aö það eru sjónarmið frjálshyggjunnar sem ráöaferðinni í
ríkisstjórninni. Það eru því litlar líkur til að reynt verði með
opinberum aðgerðum eða tilskipunum að hafa áhrif á
vextina. Trúaöir frjálshyggjumenn telja það ganga guð-
lasti næst aö hafa afskipti af því verði sem myndast á
hinum frjálsa markaði. Þaö er framboöiö og eftirspurnin
sem á aö ráöa verðinu. Sé framboö á lánsfé of lítið þá
hækki verðið og vextirnir fari upp úr öllu valdi. Þeir ein-
staklingarog þau fyrirtæki, sem ekki geta staðið undirsvo
háum vaxtagreiöslum, hætti þá sjálfkrafa aö taka lán, t.d.
meö því að leggja einfaldlega niöur reksturinn. Með tím-
anum muni slíkur samdráttur leiða til þess aö þeir, sem
bjóða fé á leigu, neyðist til aö lækka vextina. Þannig muni
hin ósýnilega hönd markaðarins stýra öllu á hinn besta
veg.
Þegar upp er dregin glansmynd frjálshyggjunnar af
blessun markaðslögmálanna, vill oft gleymast að þar
ganga hlutirnir fyrir sig meö miklum skrykkjum. í lýsingu
hagfræðinga á þróun miljónaþjóðfélaga hafa skrykkirnir
jafnast mikiö út og allt viröist slétt og fellt á yfirborðinu. í
litlu samfélagi geta dyntir óhefts markaöskerfis leitt til
harmleikja sem þjóðfélagsþegnarnir vilja ekki viö una.
Ætli sé t.d. þjóðfélagslegur vilji fyrir því aö leggja í rúst
tilveru manna í fjölmörgum sjávarplássum? Þegar lokað
er frystihúsi, er á mörgum stöðum verið aö segja upp
meirihluta af landverkafólki. Það fólk hefur að engu aö
hverfa. Geri þaö sér engar vonir um aö frystihúsiö opni á
ný, liggur ekki annað fyrir því en aö flytjast á brott. Fast-
eignir þess verða að sjálfsögðu verðlausar en skuldirnar
halda áfram að hlaða á sig vöxtum og verðbótum.
Óhætt mun að fullyrða að meirihluti Islendinga vill ekki
að slíkar hremmingar séu daglegt brauð hjá hluta af
þjóðinni. Fólk vill að landinu sé stjórnað, m.a. til að komið
verði í veg fyrir slíkar uppákomur.
ÓP
rvivii i i wvj oivvjmu
Af andláti
Helgarpostsins
D V skrifaði á dögunum leiðara
um samkeppni blaða og útvarps-
stöðva. Tiiefnið var einkum það
að Helgarpósturinn hvarf úr tölu
fjölmiðla. Leiðarinn segir m.a.
að Helgarpósturinn hafi verið
heldur hressandi blað og telur
honum það til gildis að hafa af-
hjúpað Hafskipsmenn. Um leið
hafi það mál orðið banabiti blaðs-
ins:
„Hafskip fór á höfuðið. Helg-
arpósturinn fór einnig á höfuðið,
líklega eins og hann hefði einblínt
einum of lengi á Hafskip, svo
lengi að blaðið hætti að vera
ferskt.“
Þessi fréttaskýring DV nær
heldur skammt. Það er að vísu
freistandi að ætla, að blað eins og
Helgarpósturinn lifi eða deýi á
því hvort menn séu að skandalis-
era svo bragð sé að í þjóðfé-
laginu. Með öðrum orðum; ekk-
ert Hafskipsmál, ekkert blað.En
þetta er ekki nema partur af veru-
ieikanum - rétt eins og Haf-
skipsmál og önnur þeim lík voru
ekki nema partur af lesefni Helg-
arpósts.
Draumur um
óháð blað
Helgarpósturinn var meðal
annars draumur fjölmiðlamanna
um óháð blað sem lýtur aðeins
lögmálum spennandi frétta-
mennsku og keppir að þeim efn-
istökum að hverjum steini sé velt
við. Þeir sem í blaðið skrifuðu
voru oftar en ekki að skjóta með
nokkru yfirlæti á aumingjana á
hinum pólitísku dagblöðum sem
þeir töldu sitja í spennitreyju
beinnar eða óbeinnar pólitískrar
ritskoðunar. En þeir góðu Helg-
arpóstmenn máttu bíta í það súra
epli veruleikans, að rétt eins og
allir hlutir eru gerðir úr nokkru
efni, þáeru blöð einhverjum háð:
pólitískum hreyfingum vissulega,
auglýsendum ekki síður, eigend-
um sínum. Og manni skilst að
það hafi verið stríð milli þeirra
fjármagnseigenda sem töldu sér
slæg í því að fara með meirihluta-
vald á Helgarpóstinum sem hafi
endanlega gengið af blaðinu
dauðu - miklu fremur en að Haf-
skipsþráhyggja einhverskonar
hafi stuggað lesendum út í busk-
ann.
Nú er ekki ástæða til að gera
lítið úr gömlum og nýjum draumi
fjölmiðlamanna um óháð blað.
En ef menn ætla að lifa sig inn í
þann draum í alvöru þá er varla
um annað að ræða en að sjálfir
starfsmenn blaðsins leggi saman
hag sinn og hugsjón. Með öðrum
orðum: reki sitt málgagn sem
einskonar framleiðslusamvinnu-
félag með fullri ábyrgð starfs-
manna. Sem þýðir bæði að menn
deili með sér velgengni og taki á
sig fjárhagsleg skakkaföll.
Þetta er að sönnu ekki auðvelt
fyrirkomulag eins og þeir hafa
reynt sem starfa á danska blaðinu
Information. Það ágæta blað
hékk á hrorriminni en komst þá í
eigu starfsmanna sem hafa rekið
það með talsverðum myndar-
brag. En þó hefur starfsmanna-
lýðræðið stundum reynst þeim
feikilega erfitt, tímafrekt og
óhagsýnt, eins og vonlegt er.
Mestu skiptir þó að þeir vita hvað
það kostar að standa á eigin fót-
um, kannast við það, reyna að
snúast við þeim vanda eins og
hann blasir við á hverjum tíma.
Útvarpsmálin
frjálsu
Leiðarinn í DV fjallar reyndar
um fleira. Hann ítrekar þau
frjálshyggjuviðhorf að „einstakl-
ingar“ taki við Ríkisútvarpinu
svo að það sé „rekið í raunveru-
legri samkeppni við aðrar stöðv-
ar“. Hann ítrekar og að það sé
mesta hneisa að Þjóðviljinn,
Tíminn og Alþýðublaðið njóti
vissrar fyrirgreiðslu af hálfu ríkis-
ins. Og allt er þetta náttúrlega í
nafni réttlætis og frelsis.
Skelfing verður maður
þreyttur á þessu masi. Niður-
skurðurinn hjá Bylgjunni, sem
einnig er vikið að í leiðaranum,
ætti þó að minna menn rækilega á
það, að samkeppni í ljósvaka-
miðlum (einkum og sérí lagi í Iitlu
málsamfélagi eins og því ís-
lenska) leiðir ekki til annars en
þess að sífellt er leitað ódýrari og
metnaðarminni lausna á dag-
skrármálum. Ríkisútvarpið býr
við gallað fyrirkomulag eins og
best sést undanfarin misseri þeg-
ar íhaldið gengur hart fram með
sinni pólitísku frekju að spilla
fyrir því fyrirtæki á sem hug-
vitssamlegastan hátt. En við
skulum ekki velkjast í neinum
vafa um það, að Ríkisútvarpið
eitt hefur amk MÖGULEIKA á
því að sinna þeim fjölbreyttu
verkefnum sem vinna verður í
einu samfélagi, vilji það heita
sjálfstætt menningarríki. Lítill
fengur að kasta því fyrirtæki í
kjaftinn á „einstaklingum" sem
vel gætu lagt það endanlega í rúst
í hlutabréfaskærum sínum: Helg-
arpósturinn þarf ekki að vera
einsdæmi í fjölmiðlaheimi.
Markaðsfrelsi,
skoðanaeinokun
Og svo eru það hin smærri pól-
itísku blöð. Það má vel vera að
Þjóðviljinn, Tíminn og Alþýðu-
blaðið liðu undir lok, eins og DV
segir, ef markaðslögmálin fengju
öllu að ráða. En þá kemur líka á
daginn að markaðslögmálin eru
hápólitísk og þjóna óvart einum
flokki: Sjálfstæðisflokknum.
Eftir stæðu þá ein Morgunblaðið
og DV, bæði hægrisinnuð blöð
sem í meðferð mála eru innan
þess hrings sem Sjálf-
stæðsiflokkurinn dregur með til-
veru sinni. Réttlæti markaðarins
er um leið skoðanaeinokun af því
tagi, að í ýmsum öðrum löndum
mundu menn krossa sig í bak og
fyrir og kalla á lög gegn
auðhringamyndun sér til vern-
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 -108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandl: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason, Óttar Proppé.
Fróttaatjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hiörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ÓlafurGíslason, Ragnar
Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjömsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrtta-og prófarfcaieatur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Utlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ. Pótursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglysingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Utbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Katrín Bárðardóttir, ÓlafurBjörnsson.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Helgarblöð:80 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Mlðvlkudagur 3. ágúst 1988