Þjóðviljinn - 12.08.1988, Qupperneq 8

A BEININU
Á hnjánum
útúr
góðærinu
Sigurður Markússon framkvœmdastjóri sjávarafurðadeildar
Sambandsins: Verðbólgan skilur á millifeigs og ófeigs.
Fiskvinnslan kallar á gengisfellingu þegar búið er að kaffœra
hana í verðbólgu. Barátta Grœnfriðunga gegn hvalveiðum
íslendingafarin að hafa áhrifá bandarískafiskkaupendur
Fiskvinnslan á nú um þess-
ar mundir við mikla rekstrar-
erfiðleika að stríða og ef fer
sem horfir að öllu óbreyttu
stefnir allt í fjöldalokanir hjá
fiskvinnslufyrirtækjum með
fjöldaatvinnuleysi fiskvinnslu-
fólks með ófyrirsjáanlegum
afleiðingum fyrir sjávarpláss-
in út um land allt.
Aðalvandamál þessarar undir-
stöðuatvinnugreinar landsmanna
eru verðlækkanir á erlendum
mörkuðum sem ekki sér enn fyrir
endann á, innlendar kostnaðar-
hækkanir og hrikalegur fjár-
magnskostnaður. Á meðan fyrir-
tækin berjast í bökkum dag frá
degi eru vandamálin sett í nefnd á
vegum ríkisstjórnarinnar sem
þessa dagana fundar stíft enda
hefur hún aðeins hálfan mánuð
upp á að hlaupa til að skila til-
lögum til stjórnvalda um úrbæt-
ur.
Það sem af er þessu ári hefur
orðið samdráttur á útflutningi
sjávarafurða til Bandaríkjanna
og vaxandi áróður Grænfriðunga
þar í landi gegn íslenskum sjávar-
afurðum vegna hvalveiða okkar í
vísindaskyni er þegar mikið á-
hyggjuefni framleiðenda sjávar-
afurða hér á landi.
Til að forvitnast nánar um
stöðuna hjá fiskvinnslunni og
hvað forráðamenn hennar eru að
hugsa þessa dagana var Sigurður
Markússon framkvæmdastjóri
sjávarafurðadeildar sambands ís-
lenskra Samvinnufélaga tekinn á,
beinið að þessu sinni. Hann var
fyrst spurður að því hver væri hin
raunverulega staða fiskvinnsl-
unnar í dag.
- Ég held að óhætt sé að segja
að hún sé mjög slæm og hafi ekki
verið svona léleg í langan tíma
Þetta segja mér menn sem gerst
þekkja til reksturs fiskvinnslufyr-
irtækja, en mitt sérsvið eru sölu-
málin fyrst og fremst en ekki
rekstur fiskvinnslunnar og hef
þar af leiðandi ekki tölur um af-
komuna í heild.
Hver er ástæðan fyrir því að
afkoman er svona slæm hjá fisk-
vinnslunni og hvað varð um góð-
ærið frá fyrra ári?
Ástæðan fyrir þessari lélegu af-
komu er að verðbólgan hefur far-
ið með okkur. Verðbólgan hér
hefur verið miklu meiri en hún
hefur verið í okkar aðal
viðskipta- og samkeppnis-
löndum. Við höfum verið með
20-30% verðbólgu á meðan tekj-
ur okkar hafa lítið aukist. Þetta er
vandi fiskvinnslunnar í hnot-
skurn; kostnaður innanlands hef-
ur aukist á meðan ekki hefur ver-
ið samsvarandi aukning í tekjum.
Á síðasta ári töpuðu fram-
leiðendur okkar 300 milljónum
króna á falli dollarans. Hins veg-
ar var hagnaður vegna hækkanna
í öðrum myntum á sama tíma um
200 milljónir króna þannig að
nettótapið vegna gjaldeyris-
sveiflna 1987 var um 100 milljónir
króna. En vegna verðbólgunnar
hér innanlands hefur fram-
leiðslukostnaðurinn hjá okkar
framleiðendum hækkað um 12-
1500 milljónir króna. Þarna sér
maður einmitt hvar hundurinn
liggur grafinn og hvert vandamál-
ið er.
í þessu sambandi er fróðlegt að
bera saman kanadíska fiskverk-
endur og íslenska á síðustu miss-
erum. Báðir áttu sinn þýðingar-
mesta markað í Bandaríkjunum,
báðir nutu mikilla verðhækkana
á þeim markaði, heimamynt
beggja hækkaði nokkuð gagnvart
bandaríkjadollar. Kanadísk fisk-
vinnslufyrirtæki blómstruðu,
flest þeirra réttu vel úr kútnum
eftir margra ára erfiðan rekstur,
sum þeirra eru talin hafa bjargað
sér frá gjaldþroti. Við komum
aftur á móti á hnjánum út úr
þessu góðæri. Og hvað skilur svo
hér á milli feigs og ófeigs. Svarið
er verðbólgan. í Kanada var hún
4,2% árið 1986 og 4,2% frá nóv-
ember 1986 til nóvember 1987
sem er svipað verðbólgustig og í
Bandaríkjunum sjálfum á þess-
um tíma. Á sama tíma var verð-
bólgan á íslandi á milli 20-25%.
Fyrst þetta er spurning um
verðbólgustigið hefur þá ríkis-
stjórnin ekki brugðist útflutn-
ingsatvinnuvegunum með því að
ráða ekkert við hana?
Ég vil nú ekki orða það þannig
því nú skyldi enginn kenna öðr-
um um verðbólguna á íslandi.
Hún er summan af ákvörðunum
og aðgerðum ótalmargra aðila í
öllum greinum þjóðlífsins. Þar
eru fiskverkendur ekki undan-
skildir. Ekki heldur stjórnmála-
menn. Og allra síst fjölmiðlar.
Þeir gætu gert mikið gagn með
því að hjálpa þjóðinni okkar að
skilja, að þeirri „umframverð-
bólgu“, sem einu sinni er orðin að
veruleika, verður aðeins eytt
með gengisbreytingu.
Hvaða einkunn viltu þá gefa
ríkisstjórn sem ekki heldur betur
utan um verðbólguna en raun ber
vitni?
Ég vil ekki gefa ríkisstjórninni
neina einkunn í þessu sambandi.
En það er staðreynd að það hefur
engri ríkisstjórn tekist að kveða
verðbólguna niður enn sem kom-
ið er því miður. Afhverju, hef ég
ekki aðra skýringu en þá að til
þess að svo megi gerast verða allir
að vera samtaka í því að kveða
hana niður og það hefur okkur
ekki tekist til þessa.
Fiskvinnslan hrópar ætíð á geng-
isfellingu þegar illa árar hjá
henni. Er hún eina lausnin í þess-
um vanda hennar í dag?
Fiskvinnslan hrópar á gengis-
fellingu þegar búið er að kaffæra
hana í verðbólgu sem er langt
umfram það sem er í okkar helstu
viðskipta- og samkeppnis-
löndum. Verðbólgustigið er farið
að nálgast það að vera hér
stöðugt, allt að sjö-áttfalt meira
en í þessum löndum sem er mun
hrikalegra en ég hafði búist við.
Verðbólgan er búin að fara svo
illa með útflutningsfyrirtækin að
ég tel ekki annað hægt til bjargar
en að leiðrétta gengið.
Veistu hver fjármagnskostnað-
ur fískvinnslufyrirtækja er í dag?
Það er misjafnt eftir fyrirtækj-
um, en dæmi eru um að hann sé
1/4 orðinn af framleiðslukostnaði
fyrirtækjanna. Nafnvextir hér
eru til að mynda miklu hærri en í
þeim löndum sem við erum að
keppa við á erlendum mörkuðum
og það kemur mjög þungt niður á
útflutningsfyrirtækjunum hér-
lendis og það má segja að hann sé
orðinn jafn hár og launa-
kostnaðurinn. Og það segir sig
sjálft að þegar fjármagns-
kostnaðurinn er orðinn svo hár
eru fyrirtækin síður í stakk búinn
til að greiða hærri laun.
Telurðu að vaxtafrelsið hér eigi
sinn þátt í því hvernig komið er?
Ég er nú ekki klókur á þetta
vaxtafrelsi en ég tel að vöxtunum
hafi verið leyft að hækka hér
alltof mikið.
Hefur orðið samdráttur á sölu
sjávarafurða hjá ykkur á Banda-
ríkjamarkaði á fyrri hluta þessa
árs. Ef svo er þá afhverju?
í krónum talið hefur orðið
samdráttur í sölu fiskafurða hjá
okkur uppá 650 milljónir króna á
Bandaríkjamarkaði sem svarar
til 16% af heildarveltu Iceland
Seafood Corporation á fyrri hluta
þessa árs. Aðalskýringamar á
honum eru einkum tvær. f fyrsta
lagi að verðin hafa lækkað á
markaðnum og í öðru lagi hafa
flök sveiflast frá Bandaríkjunum
og yfir til Evrópu vegna þess hve
Evrópa hefur verið vel sam-
keppnisfær.
Á barátta Grænfriðunga í
Bandaríkjunum gegn hvalveiðum
okkar einhvern þátt í þessum
samdrætti að þínu mati?
Þeir eru þegar greinilega farnir
að hafa áhrif á viðskiptavini okk-
ar þar og kannski bara tíma-
spursmál hvenær þess fer að gæta
í viðskiptunum. En ég tel þá ekki
hafa haft áhrif á þennan sam-
drátt.
Hefur barátta Grænfriðunga
gegn okkur verið vanmetin hér á
landi að þínu mati?
Því er erfitt að svara. En ég hef
sagt það fyrr að mér finnst að á-
hrifa þeirra gæti mun meira nú en
oftast áður og ég er satt að segja
ekki alveg rólegur út af þróun
þessara mála.
Finnst þér að við eigum að
halda fast við hvalveiðistefnu
okkar og eiga kannski á hættu að
fórna hagsmunum okkar í stað-
inn á Bandaríkjamarkaði?
Ef sú staða kemur upp að við
verðum að velja á milli tvenns-
konar hagsmuna hljótum við
náttúrlega að velja þá
hagsmunina sem meiri eru. Hitt
er svo annað mál að ég tel það
mjög mikilvægt fyrir okkur sem
fiskveiðiþjóð að fylgjast vel með
hvölunum.
Hafíð þið orðið varir við að
barátta Grænfriðunga gegn hval-
veiðum okkar hafi orðið hags-
munum okkar til skaða í Evrópu?
Við vitum af þeim þar og einnig
að þeir hafa verið að tala við okk-
ar stóru kaupendur þar. En ég tel
þó að áhrifa þeirra þar gæti
minna en í Bandaríkjunum.
Stefnir í fjöldalokanir hjá físk-
vinnslufyrirtækjum á næstunni?
Það veltur ákaflega mikið á því
hver framvindan verður á næstu
dögum og vikum. Það eru margir
sem segja okkur að það sé bara
dagaspursmál hversu lengi þeir
geta haldið áfram rekstri sinna
fyrirtækja. Þannig að ástandið er
grafalvarlegt.
Nú þegar hefur eitt Sambands-
frystihúsanna, Meitillinn hf. í
Þorlákshöfn, sagt upp öllu sinu
starfsfólki 190 manns. Liggur
fyrir á borðinu áætlun um frekari
uppsagnir starfsfólks hjá fisk-
vinnslufyrirtækjum innan Sam-
bandsfrystihúsanna?
Það er engin slík áætlun til hjá
okkur og það eru stjórnir fyrir-
tækjanna sem taka ákvarðanir
um uppsagnir hver í sínu fyrir-
tæki. Én það reynir hver að
bjarga sér eins lengi og hann get-
ur.
Veist þú um önnur Sambands-
frystihús sem ákveðið hafa að
segja upp öllu sínu starfsfólki á
næstunni?
Nei mér er ekki kunnugt um
það, en þetta getur gerst með ör-
stuttum fyrirvara. _tirh
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN - NÝTT HELGARBLAÐ