Þjóðviljinn - 12.08.1988, Qupperneq 15

alkóhólisma. Það sem hinsvegar
er ekki fullvíst, en virðist vera að
aukast, er að yngra fólk virðist
vera í ríkari mæli að velja þá leið
að fremja sjálfsmorð. Fólki á
aldrinum 20-29 ára sem fremur
sjálfsmorð virðist vera að fjölga
en það hlýtur að vera merki um
að fólk sem er að koma á fót fjöl-
skyldum og að byrja að taka á sig
þá ábyrgð og þær byrðar sem
samfélagið ætlast til að einstak-
lingurinn axli sjái ekki fram úr
kófinu og leggi árar í bát. Einnig
er hugsanleg skýring á þessu sú
að tímamótin sem verða í lífi ung-
menna á þessum árum séu þeim
ofviða. Sumir eru svo einrænir að
þeir hafa ekki kjark til að stofna
til sambands við aðra og svipta sig
því lífi í þeirri trú að það leysi þá
undan einsemdinni og þjáning-
unni. Einnig er fólk að hefja
starfsferil sinn á þessum árum og
það í sjálfu sér getur verið ein-
hverjum of mikil raun.
Tíðni sjálfsmorða virðist ekki
hafa breyst áberandi mikið á
þessari öld þó aukningar virðist
vera að gæta nú á síðustu árun-
um. Þannig er einsog alltaf fari
einhver ákveðinn hluti þjóðanna
á ári hverju fyrr úr samfélagi
hinna lifandi yfir í hitt, hvaða lög-
málum sem það nú lýtur. Tíðnin
hefur aldrei verið meiri en árið
1966, þegar 18,9 frömdu sjálfs-
morð af hverjum 100 þúsund íbú-
um. Síðan hefur tíðnin sveiflast
nokkuð mikið og komst næst 66
sveiflunni 1984, þegar 18,4
frömdu sjálfsmorð af hverjum
100 þúsund íbúúm landsins.
Tölur sem þessar eru kaldar og
ekki hægt að ætlast til þess að
TT HELGARBLAÐ - ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15
hægt sé að draga neinn beinan
lærdóm af þeim hvernig fyrir-
byggja megi örvinglan og ráðþrot
einstaklinganna í samfélaginu.
Sennilega er réttast að álykta sem
svo að lausn sem þessi hljóti
alltaf, og í alla staði, að teljast
vond, en samt er ekki hægt að
staldra einvörðungu við þá niður-
stöðu heldur reyna að stuðla að
því sem hugsanlega gæti fætt af
sér fleiri lausnir fyrir þá sem eng-
ar eiga, eða stuðlað að auknum
félagslegum þroska og frekari
sátt við lífið.
Einnig er rétt að velta fyrir sér
muninum á því hvort fólk geri til-
raun eða fremji endanlegt sjálfs-
morð. Kannski álíta sumir að
sjálfsmorðstilraun sé ekki mikið
til að hafa áhyggjur af, en ef þeim
sem gerir tilraunina finnst sér
ekki verða svarað eða komið til
móts við sig, gæti svo farið að
næsta skipti verði ekki „bara“ til-
raun heldur full og staðföst al-
vara. Því virðist alltaf þurfa að
bregðast við öllum sjálfsmorðstil-
raunum af alvöru því þær eru í
langflestum tilfellum hjálpar-
beiðni. f verknaðinum sjálfum
felst hjálparbeiðni og ef henni er
Mynd: Ari.
ekki sinnt er líklegt að vandinn
knýi aftur dyra.
Því er rétt að láta ekki kyrrt
liggja heldur reyna að vinna að
farsælli endalokum mannlegs lífs
en eymd og þjáningar leiða af sér,
og koma til móts við einstakling-
inn. Það getur því hugsanlega
verið rétt að velta því fyrir sér
hvort ekki sé rétt að líffræðilega
sérhæfðir læknar ættu að leita í æ
ríkari mæli til heimspekinnar og
hugsuða í bókmenntum og listum
eftir leiðum útúr þeim ógöngum
og firringu sem menn virðast oft
rata í.
Sisyphos
og „lausnin“
Margir af mestu hugsuðum
sögunnar hafa velt fyrir sér
spurningunni um það hvort lífið
sé þess virði að lifa því og komist
að því að svo sé. Að þrátt fyrir að
svo virðist sem innri tilgang vanti
á stundum sé það réttara af kann-
ski tvennu misvondu að velja lífið
fremur en dauðann.
Einn af þessum mönnum var
franski rithöfundurinn og
heimspekingurinn Albert Cam-
us. Hann lagði út frá gömlu
grísku goðsögninni um Sisyphos í
einni af bókum sínum, en guðirn-
ir lögðu það á hann að þurfa sí-
fellt að velta stóru bjargi upp
fjallshlíð. Þegar upp var komið
valt bjargið alltaf niður aftur svo
Sisyphos þurfti aftur og aftur að
ýta bjarginu upp hlíðina, sem
samt valt alltaf aftur niður. Svona
átti líf Sisyphosar að ganga fyrir
sig. Allir hans lífdagar skyldu
hafa það eitt sammerkt að þá alla
skyldi hann ýta bjarginu á undan
sér upp hlíðina og aldrei svíkjast
undan því. Niðurstaða Alberts
Camus, sem hann byggði á þess-
ari gömlu grísku goðsögn, gekk
útfrá því að heimspekilega hefði
það verið rétt af Sisyphosi að gef-
ast aldrei upp við það sem fyrir
hann hafði verið lagt því uppgjöf
gagnvart því sem lífið leggi manni
á herðar geti aldrei leitt af sér
neina lausn. Lífið hér á þessari
jörð sé svolítið líkt hlutskipti Sis-
yphosar en samt sé rétt að lifa
því. Camus svarar spurningunni
sem hann spyr sjálfan sig, um það
hvort lífið sé þess virði að lifa því,
ótvírætt og virðist ekki vera í
nokkrum vafa um að þó ekki sé
hægt að færa öll hin hinstu rök
fyrir því þá sé svarið örugglega að
lífið sé einmitt þess virði að lifa
því. Það sé hugsanlega eini til-
gangurinn að bara að lifa og því
hafi allt líf tilgang.
Það eru mjög víðtækar og
áleitnar spurningar sem vakna
við það þegar kannaðar eru
ástæður sjálfsmorða og því er
hugsanlega rétt að hugsuðir á
sviði bókmennta og lista og einn-
ig sérfræðingar á sviði geðlækn-
inga reyni að samhæfa krafta
sína, svo fremi að það sé unnt, til
að komast að því í sameiningu
hver hjálpin við einstaklingana
þurfi að vera. Listir og menning
geta einmitt verið „tæki“ til að
koma fræðandi upplýsingum til
skila og kennt einstaklingunum
meira um mannlegt eðli og skiln-
ing á því.
TT
LAUGAVEG 74
OG
KRINGIXJNNI