Þjóðviljinn - 13.08.1988, Blaðsíða 9

VIÐHORF
Ný vaxtastefna
t 1 i/rri i v U s~i /~r i/t v i _1^1 n n t/i o /rvTr/ii v
Ólafur Ragnar Grímsson skrifar
Ríkisstjórnir Steingríms Her-
mannssonar og Þorsteins Páls-
sonar hafa gert kreddu frjáls-
hyggjunnar um vaxtafrelsið að
hornsteini stefnunnar í pening-
amálum. Afleiðingarnar blasa nú
við. Gjaldþrot atvinnulífs og
heimila, vaxandi verðbólga,
aukið misrétti og margvísleg spil-
ling setja meginsvip á efnahags-
lífið í landinu. Þriðja gengisfel-
ling ársins er á næstu grösum.
Ráðherrarnir rífast daglega í fjöl-
miðlum um hver beri sökina.
Sérstakt herráð stórforstjóra hef-
ur verið kallað saman til að setja
fram tillögur um stærð gengisfell-
ingar og aðferðir til að knyja fram
enn frekari skerðingu á kjörum
launafólks.
Á næstunni verður tekist
harkalega á um það hverjir eigi
að bera kostnaðinn vegna ófar-
anna sem ríkisstjórnin hefur
skapað í efnahagslífi þjóðarinn-
ar. Frjálshyggjuöflin vilja fara
leið kjaraskerðingar hjá launa-
fólki og gjaldþrota í atvinnulífinu
til að skapa „hæfilegt atvinnu-
leysi“. Þau vilja að vaxtafrelsið
verði áfram í fullum blóma og
bannfæra allar breytingar á láns-
kjaravísitölu og skattfríðindum
fjármagnseigenda. Kjarninn í
þessari stefnu er að launafólkið
eigi að borga brúsann á meðan
fjármagnseigendur halda áfram
að stækka sinn hlut. L,aun vegna
vinnu verði skorin niður. Tekjur
vegna eignar á verðbréfum og
stórfelldum bankainnistæðum
verði hins vegar stikkfrí. Fjár-
magnið sé æðra vinnunni. Pen-
ingarnir séu dýrmætari en mann-
eskjan.
Gegn þessari stefnu verða fé-
lagshyggjuöflin í landinu að sam-
einast. Allir þeir sem setja
hagsmuni launafólks ofar drottn-
unarrétti fjármagnsins verða
ásamt þeim sem styðja heilbrigt
atvinnulíf og traustan fjárhag
heimilanna að taka saman hönd-
um og afnema forræði frjáls-
hyggjupostulanna yfir lands-
stjórninni. Kjarninn í því sam-
starfi þarf að vera ný stefna í vax-
tamálum og stjórn peningakerfis-
ins í landinu - stefna sem
grundvallast á því að vöxtum og
lánastarfsemi sé stjórnað.
Það verður að slökkva eyðing-
arbál hinna frjálsu vaxta með
sterkri stjórn. Það er tími til kom-
inn að eyða áhrifum þeirrar vill-
ukenningar að stjórnvöld megi
ekki stjórna vaxtastiginu. Það er
fáránlegt að vextir leiki lausum
hala á meðan öllum öðrum þátt-
um hagkerfisins er stýrt með
margvíslegum aðferðum.
Höfuðþœttir
nýrrar vaxtastefnu
í stað þeirrar kreddukenndu
stjórnleysisstefnu í vaxtamálum
sem ríkisstjórnir Steingríms Her-
mannssonar og Þorsteins Páls-
sonar hafa fylgt og leitt hefur til
verðbólguvítahrings og gjald-
þrotahrinu bæði á vettvangi
atvinnulífs og heimla þá verður
að láta peningamálin lúta aga
samfélagslegrar stýringar.
Höfuðþættirnir í slíkri stefnu-
breytingu þyrftu að vera:
★ Lögbundið hámark á vexti og
vaxtamun
★ Vextir á langtímalánum verði
fastbundnir
★ Hólfun vaxta eftir tegundum
útlána
★ Afnám núgildandi lánskjara-
vísitölu
★ Samræmd lækkun á vöxtum
lífeyrissjóðanna
★ Aðhaldsrammi settur á fjár-
mögnunarfyrirtækin
★ Fjármagnstekjur verði skatt-
lagðar eins og aðrar tekjur
★ Ný stjórn sett á Seðiabankann
í stað núverandi bankastjóra
Framkvæmd slíkrar stefnu yrði
ásamt öðrum aðgerðum sem
tryggðu jafnvægi í ríkisfjármálum
og minnkun erlendrar skulda-
söfnunar mikilvægt framlag til
hjöðnunar verðbólgunnar. Hún
vera. Hvað er eðlilegra en að
miða í þeim efnum við það há-
mark sem Seðlabankinn hefur
sett eigin lífeyrissjóði og telur
fullnægjandi! Enda er 3% há-
markið í samræmi við þau sjón-
armið sem upphaflega ríktu um
eðlilega raunvexti.
Síðan þarf einnig að lögbinda
hámark á vaxtamun og knýja
Á sama tíma verður að afnema
með pennastriki hið hrikalega
misrétti sem ríkir í útlánakjörum
lífeyrisjóðanna. Það er ekki líð-
andi að lífeyrissjóðir bankanna
taki 3% vexti en venjulegt launa-
fólk verði að greiða þrefallt meira
fyrir útlánin úr sínum lífeyris-
sjóðum. Stjórnvöld eiga því með
lagasetningu og nauðsynlegum
Síðari grein um vexti og peningamál
Það er hinsvegar athyglisvert að þótt Seðla-
bankinn hafi blessað þessa vitleysu í bak og
fyrir þá hafa stjórnendur bankans haldið sér
við 3% raunvexti í útlánum lífeyrissjóðs bank-
ans sjálfs og segja staffírugir að slík ávöxtun sé
bœði nœgileg og eðlileg.
myndi einnig hamla gegn því
þjóðfélagslega misrétti sem
vaxtastéfna Steingríms Her-
mannssonar, Þorsteins Pálssonar
og Jóns Baldvins Hannibalssonar
hefur haft í för með sér.
Lögbinding á
vaxtahámark
og vaxtamun
í umræðunni um raunvexti
fyrir rúmum áratug var það
niðurstaða flestra að 1-3% raun-
vextir væri fyllilega nægileg
ávöxtunarkrafa. Ef raunvextir
færu upp fyrir það mark, yrðu til
dæmis tvöfalt hærri, eða um 6%,
þá myndi slíkt vaxtakerfi á
skömmum tíma setja atvinnulífið
og efnahagskerfið úr skorðum.
Stjórnleysiskreddan í vaxtamál-
um sem ríkisstjórnir Steingríms
Hermannssonar og Þorsteins
Pálssonar hafa fylgt hefur hins
vegar sett raunvextina langt upp
fyrir þessi mörk. Nú er algengt að
raunvextir séu á bilinu 9-12%.
Það er hins vegar athyglisvert
að þótt Seðlabankinn hafi bless-
að þessa vitleysu í bak og fyrir þá
hafa stjórnendur bankans haldið
sér við 3% raunvexti í útlánum
lífeyrissjóðs bankans sjálfs og
segja staffírugir að slík ávöxtun
sé bæði nægileg og eðlileg! Það er
greinilegt að það gildir ekki það
sama um Jón og séra Jón hjá
stjórunum í Seðlabankanum.
Atvinnulífíð og almenningur á að
borga 3—4 sinnum hærri raun-
vexti en þeir sjálfír!!
Eina leiðin til að taka pening-
amálin út úr þessu vitlausa kerfi
er að beita „handafli" eins og
stundum er sagt eða lögbinda há-
mark á vextina. Nota lagahei-
mildir til að skylda ríkisstjórn og
Seðlabanka til að banna vexti yfir
tilteknu marki. Þá er eðlilegt að
spurt sé hvert hámarkið eigi að
þannig fram hina nauðsynlegu
hagræðingu og uppstokkun í
bankakerfinu sjálfu. í samræmi
við þau hlutföll sem gilda í
löndum þar sem bankakerfið
starfar með eðlilegum hætti ætti
að lögbinda hámark vaxtamunar-
ins við 2-3%. Með slíkri skipan
væri komið í veg fyrir að banka-
kerfið gæti haldið áfram að ræna
stórum hluta sparifjárins til nota í
eigin rekstri og þjónusta við lán-
takendur yrði á hagkvæmum
kjörum.
Afnám láns-
kjaravísitölu og lœkk-
un
lífeyrissjóðavaxta
Eins ög rakið var í fyrri grein
minni um vexti og peningamál
hefur núgildandi lánskjaravísi-
tala orðið eitt af þeim tannhjól-
um sem knýr verðbólguskrúfuna
áfram. Lánskjaravísitalan hefur
einnig orsakað verulegt þjóðfé-
lagslegt misrétti, einkum á tímum
misgengis milli launaþróunar og
lánskjara. Slíkir misgengistímar
eru enn á ný gengnir í garð vegna
efnahagsaðgerða ríkisstjórnar-
innar í maí. Þeir munu skapa
fjölda ungs launafólks stórfellda
erfiðleika og jafnvel koma í veg
fyrir að fjölskyldufólk geti tryggt
sér húsnæði.
Þess vegna er það bæði efna-
hagsleg nauðsyn begna barátt-
unnar gegn verðbólgunni og af-
dráttarlaust þjóðfélagslegt rétt-
lætismál að núverandi lánskjara-
vísitala verði afnumin. Þótt
kreddumennirnir í ríkisstjórninni
og frjálshyggjumusterunum haldi
dauðahaldi í lánskjaravísitöluna
verður að taka ráðin úr þeirra
höndum og stöðva þá vítisvél sem
felst í núgildandi lánskjaravísi-
tölu.
hliðarráðstöfunum að skylda alla
lífeyrissjóðina til að halda sér við
sama vaxtahámarkið. Jafnframt
verði lögbundið að vextir á öllum
langtímalánum verði fastbundnir
og afnumin sú skipan sem nú
tíðkast að lánveitandi geti breytt
þeim að eigin geðþótta.
í framhaldi af þessum aðgerð-
um væri hægt að breyta vaxta-
kerfinu og stjórn peningastofn-
ana til að koma á markvissri fjárf-
estingarstjórn. Markmið hennar
væri að stuðla að arðbærri upp-
byggingu atvinnulífsins og draga
úr þjóðfélagslegri eyðslu og
sóun. í þessu skyni væri hólfun
vaxta eftir útlánategundum gagn-
legt tæki. Lán til eyðslu og al-
mennrar neyslu bæru þá sérstaka
hávexti en lán til langtíma fjár-
festingar og hagræðingar væru á
mun lægri vöxtum. Þannig fæli
vaxtastefnan í sér samfélagslega
stýringu á ráðstöfun fjármagns-
Agabinding áfjár-
mögnunarfyrirtækin
- Skattur áfjár-
magnstekjur
Það urðu þáttaskil í í íslenska
peningakerfinu þegar ríkisstjórn
Steingríms Hermannssonar
heimilaði rekstur sjálfstæðra fjár-
mögnunarfyrirtækja og veitti
þeim nánast ótakmarkaðan að-
gang að erlendu lánsfé. Ríkis-
stjórn Þorsteins Pálssonar hefur
svo gerst sérstakur verndarengill
þessara nýju gróðalinda fjár-
magnseigenda. Og gyliiboðin
fylla auglýsingasíður dagblað-
anna viku eftir viku.
í raun og veru er búið að stofna
nýtt og sérstakt bankakerfi í
landinu og gegnum þessar fjár-
mögnunarleigur án þess að reglur
um skyldur þess og nauðsynlegt
aðhald hafi verið settar. Það er
því brýn nauðsyn að setja laga-
ramma um þessa starfsemi sem
feli í sér að hún sé einnig öguð til
að hlýða lögmálum um samfé-
lagslegar skyldur og lýðræðislega
stjórnun.
Um leið þarf að afnema þau
hrikalega forréttindi sem felast í
skattleysi fjármagnstekna. Sam-
kvæmt núgildandi kerfi getur
stétt fjármagnseigenda rakað til
sín sífellt meiri gróða án þess að
greiða eina einustu krónu til sam-
félagsins. Þeir lifa frítt á okkur
hinum en græða samt allra manna
mest. Það er sérkennilegur sið-
ferðisbrestur hjá ráðherrunum í
ríkisstjórnum Steingríms Her-
mannssonar og Þorsteins Páls-
sonar að láta þessi lögmál fjár-
magnsfrelsisins grafa sífellt dýpri
misréttisgjár í okkar iitia samfé-
lagi.
Hvernig Alþýðuflokkurinn fær
sig til að taka þátt í þessu lög-
vemdaða svínaríi - og leggja í
staðinn á matarskatt til að redda
ríkissjóði -er sérstakt rannsókna-
refni fyrir áhugamenn um úr-
kynjun íslenska kratismans í
þriðja ættlið.
Það er í senn efnahagsleg nau-
syn og þjóðfélagsiegt réttlætismál
að tekjur fjármagnseigenda verði
skattlagðar á sama hátt og tekjur
sem aflað er með daglegri vinnu.
Fjármagnseigendur eiga ekki að
njóta forréttinda umfram launa-
fólk.
Nýir bankastjórar
í Seðlabankann
Það kann að hljóma úr takt við
trúverðugleikann að setja einnig
fram þá kröfu að skipt verði um
stjórnendur í Seðlabankanum.
Örlög þeirra yfirlýsinga sem for-
maður Alþýðuflokksins gaf fyrir
síðustu kosningar - „Rekum Jó-
hannes Nordal" !! - hafa um sinn
lokað hinni nauðsynlegu umræðu
um nýja stjórn Seðlabankans.
Þrátt fyrir marklaus orð Jóns
Baldvins verður að opna þessa
umræðu á ný.
Ástæða þess að færa verður Jó-
hannes Nordal, Geir Hallgríms-
son og Tómas Arnason úr banka-
stjóraembættunum í Seðlabank-
anum og setja nýja menn þar inn
er ekki sú að Jóhannes, Geir og
Tómas séu slæmir menn eða
illviljaðir. Hún felst einfaldlega í
því að þeir hafa verið höfuð-
postular ríkjandi stefnu í vaxtam-
álum og unanfarin ár borið höfu-
ðábyrgð á mistökunum í stjórn
peningamála. Það þarf óhják-
væmlega nýja menn til að fram-
kvæma hina nýju stefnu. Jóhann-
es, Geir ogTómas geta ekki verið
ábyrgir fyrir að framkvæma
stefnu sem þeir eru á móti. Þeir
þurfa því að fara. Með nýrri
stefnu verða að koma nýir menn.
Annars verður stefnubreytingin
ekki trúverðug og framkvæmd
hennar ekki í öruggum höndum.
Hina nýju bankastjóra Seðla-
bankans á hins vegar að ráða til
takmarkaðs tíma til að tryggja
nauðsynlega endurnýjun.
Jafnvœgi í ríkisfjár-
málum og minnkun
erlendrar skulda
Hin nýja stefna í vaxtamálum
og breytingar á peningakerfi
þjóðarinnar verða þó aðeins ár-
angursríkar að jafnhliða sé gripið
til aðgerða sem tryggja jafnvægi í
ríkisfjármálum og stöðvun er-
lendrar skuldasöfnunar. Það
dugir ekki eitt og sér að stokka
upp vaxtastefnuna ef óstjórnin í
ríkisfjármálunum og gegndarlaus
uppsöfnun erlendra skulda fá að
halda áfram. Ríkisstjórnir Stein-
gríms Hermannssonar og Þor-
steins Pálssonar bera báðar stóra
sök í þeim efnum.
Þess vegna verður hin brýna
stefnubreyting að ná til fleiri
þátta en stjórnar peningamála.
Hún verður einnig að fela í sér
straumhvörf í stjórn ríkisfjármála
og miskunnaarlausan aga
gagnvart erlendri skuldasöfnun.
Þá getur lækkun vaxta og lán
kjara tengst nýju jafnvægi í ís
lensku efnahagslífi.
Laugardagur 13. ágúst 1988 ÞJÓÐVILJIN,. - SlÐA 9