Þjóðviljinn - 17.08.1988, Blaðsíða 8

Þjóðviljinn - 17.08.1988, Blaðsíða 8
MENNING Leikhús MENNING Eru ekki allir í einhvers konar leik? Alþýðuleikhúsið sýnir Elskhugann eftir Pinter: Grimmdarleg úttektá manneskjunni Þau eru í leik. Þau leika að þau séu ekki í leik. Ef ég sýni þeim að ég sjái það, brýt ég reglurnar og þau munu refsa mér. Eg verð að leika þeirra leik, að ég sjái ekki að ég sé leikinn. hann og heyrir í fyrsta skipti virð- ist hann ósköp hversdagslegur, jafnvel flatneskjulegur á stund- um. Pað eru einföldustu orða- skipti, ein persónan segir já, önnur nei, sú þriðja nú, en samt liggur þessi ógn í loftinu. Það er svo óskaplega margt óhöndlan- legt í textanum, og Pinter hefur einstakt lag á að koma manni á óvart með tilsvörum sem samt eru einmitt þau sem má eiga von á í venjulegu samtali. Það er mjög sérkennilegt að vinna með svona texta, bæði að vinna hann fyrir svið, og eins að þýða hann. Allt jafn mikilvœgt - Það er líka nokkuð sem er mjög sérstakt við texta Pinters, að það er alls ekki hægt að breyta í honum einu orði, eða sleppa einhverju, hversu lítilfjörlegt sem atriðið virðist vera, því þá er maður búinn að eyðileggja heildina. Eins er með þær leiðbeiningar sem hann gefur, þær eru mjög fáar og einfaldar, aðallega um þagnir, þannig að hann gefur mjög opinn ramma um sýninguna. En þær fáu leiðbeiningar sem hann gefur eru hins vegar mjög mikilvægar, og einhvern veginn þess eðlis að það verður að fylgja þeim. Það er alls ekki hægt að breyta neinu eða sleppa úr þessum gefna ramma, jafnvel þó það séu hlutir sem ein- ir og sér virðast engu máli skipta. En það hefur reyndar aldrei kom- ið til mála að taka út eitt einasta orð eða setningu þó að einar og sér virðist þær kannski hvers- dagslegar. Þarna er allt á sínum stað, öll orð jafn mikilvæg, hvert smáatriði nauðsynlegur hluti af heildinni. Hvert horn nýtt Hvernig hentar Ásmundarsal- ur sem leikhús? Egill örn Árnason, Gerla, Martin Regal og Ingunn Ásdísardóttir. Með þessum orðum úr ljóða- bókinni Knots eftir R.D. Laing, velja aðstandendur sýningarinn- ar á Elskhuganum eftir Harold Pinter að fylgja henni úr hlaði. Alþýðuleikhúsið sem þjáist eins og allir vita af krónísku húsnæðis- hraki, hefur að þessu sinni fengið inni í Ásmundarsal við Freyju- götu, og þar verður Elskhuginn frumsýndur annað kvöld. Leikritið fjallar um hjónin Ric- hard og Söru, sem við fyrstu sýn virðast ósköp venjuleg, nema að því leyti að frúin á sér elskhuga sem heimsækir hana tvisvar til þrisvar í viku, með fullu sam- þykki Richards. Fljótlega kemur þó í ljós, að ekki er allt sem sýnist innan þríhyrningsins sem áhorf- endum er kynntur í upphafi verksins. Við drögumst inn í grimmilegan „leik“, sem kannski er alls enginn leikur, þegar allt kemur til alls. Eins og í öðrum verkum Pinters fær maður fljót- lega á tilfinninguna að eitthvað hræðilegt sé yfirvofandi, að hér fari fram grimmdarlegt ritúal, fórnarathöfn, þar sem manneskj- unni er miskunnarlaust slátrað. Aldurslaus úttekt á manneskjunni Leikendur í Elskhuganum eru þrír, þau Viðar Eggertsson, Erla B. Skúladóttir og Kjartan Bjarg- mundsson. Leikstjóri er Ingunn Ásdísardóttir, en hún þýðir einn- ig verkið ásamt Martin Regal. Gerla sér um leikmynd og bún- inga, Lárus Grímsson semur tónlistina og Egill Örn hannar lýsingu. Þau Ingunn, Gerla, Viðar, Erla og Egill hafa unnið sýning- una í náinni samvinnu og eru sammála um að það sé listrænn ávinningur fyrir Álþýðuleikhúsið að byrja leikárið á því að setja upp leikrit eftir Pinter, enda sé það í verkahring leikhúss eins og Alþýðuleikhússins að gera höf- undum af hans tagi góð skil. Margra ára þögn íslenskra leikhúsa um einn fremsta leikrit- ahöfund Breta í dag hafi loks ver- ið rofin á síðasta leikári með sýn- ingum Alþýðuleikhússins á tveimur einþáttungum eftir hann og sýningu P-Ieikhópsins á Heimicomunni, og nú sé um að gera að bæta um betur, enda hafi viðtökur áhorfenda sýnt að leikrit Pinters ættu erindi á leiksvið hér á landi. - Þetta er mjög ferskt leikrit, og í rauninni „nýtt“, þó það sé skrifað árið 1962. Það er eigin- lega undarlegt til þess að hugsa hvað það er orðið gamalt, maður þarf að minna sig á það, en kann- ski er það vegna þess að eins og önnur verk Pinters fjallar það um grundvallarinnréttingu mann- eskjunnar, sem hefur varla breyst neitt á þessum árum. Leikritið verður sjálfsagt alveg jafn nýtt eftir fimmtíu ár og það er í dag. Stétt og staða aukaatriði - Það er líka mjög óvenjulegt við þetta leikrit, að þó að persón- urnar séu breskt millistéttarfólk, skiptir stétt þeirra og staða engu máli. Þessi frásögn, eða þessar myndir sem brugðið er upp, geta í rauninni átt við hvaða hjónaband sem er, og hvaða stétt sem er. Þarna skiptir ekki máli hverra manna fólkið er, hvaðan þau koma eða hvað þau hafa áður „Þú ert viss um að þú viljir ekki rjóma," (Erla B. Skúladóttir og Kjartan Bjargmundsson). Stöðug hætta, en... Hvað er það að ykkar mati sem gerir þetta venjulega fólk, eða leik þess, svona ógnvekjandi? - Það er mjög erfitt að segja nákvæmlega hvað það er, það byggir svo mikið meira á tilfinn- ingu en á orðum. Og þess vegna er líka mjög erfitt að vinna svona sýningu mikið fyrirfram. Setja eitthvað á blað um hana áður en æfingar hefjast. Það sem er ægi- legt við þetta fólk er kannski ein- mitt hvað það er í rauninni venju- legt. Ógnin liggur í loftinu. Það eru augnablik bæði í Elskhugan- um, og eins í öðrum leikritum Pinters, þar sem manni finnst að á næsta augnabliki grípi ein per- sónan hníf og ráðist á þá næstu. Skeri hana í búta. En hún gerir það ekki. Hún gerir eitthvað allt annað, eitthvað fullkomlega óvænt en mjög venjulegt, eins og til dæmis að fá sér ólífu. En hætt- an er þarna stöðugt, allan tím- ann. Og um leið þetta falska ör- yggi, maður telur sig geta verið vissan um að ekkert skelfilegt muni gerast, en niðurbútunin fer samt sem áður fram. Bara á allt öðru plani. En það er ekki hægt að benda á neinn ákveðinn þátt sem veldur því. - Þó textinn komi manni alltaf á óvart er ekkert í honum sem manni svelgist á. Þegar maður sér Hvað er það sem gerir þetta venjulega fólk ógnvekjandi? tekið sér fyrir hendur, vegna þess að Pinter segir ekki sögu, heldur bregður hann upp myndum. - Þetta er eiginlega sálfræði- þriller. Pinter er að athuga mann- eskjuna, og honum þykir greini- lega mjög vænt um sínar per-' sónur, pað sér maður þó að þess- ar myndir sem hann dregur upp séu grimmilegar. í rauninni er hann alltaf, í öllum sínum leikrit- um að athuga hvernig manneskj- an bregst við hinum margvísleg- ustu aðstæðum, hvernig hún bregst við þeirri veröld sem hún lifir í, og jafnframt hvernig hún sýnist fyrir sjálfri sér og heimin- um. - Þetta er í rauninni ósköp venjulegt fólk. Þarna fer fram gífurlegt valdatafl allan tímann, leikur, sem gengur að hluta til út á það að játa sig aldrei sigraðan, því þá er allt tapað. En þrátt fyrir það eru þessar persónur ekki svo frábrugðnar því fólki sem maður mætir á götu. Eru ekki allir í ein- hvers konar leik? 8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvlkudagur 17. ágúst 1988 Mlðvikudagur 17. ágúst 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9 - Okkur hefur gengið vel að vinna hérna, og það hefur skipt miklu máli að geta æft sýninguna í því rými sem leikið er í. Það er mikill munur að hafa ekki þurft að kúldrast í rökum kjöllurum eða á háaloftum. Við vorum að leita að litlum sal, því okkur fannst sýningin kalla á lítið rými þar sem við gætum komið því við að áhorfendur sætu allt í kring um „leiksviðið“, allt að því hættulega nálægt. - Svo er ekki um annað að ræða en að nýta sér arkitektúrinn og þá möguleika sem salurinn býður upp á, og það höfum við getað gert vegna þess að hér varð sýningin til. Við notum mikið meira af rýminu en bara gólfið, og reynum að gera gallana við salinn að kostum. Það er óhætt að segja að hér sé hvert horn nýtt, og við búumst við að hafa pláss fyrir um það bil 70 áhorfendur. Sýningar á Elskhuganum verða á fimmtudagskvöldum kl. 20:30, og á laugardögum og sunn- udögum kl. 16:00. LG „Ég var bara að biðja um eld.“ (Erla B. Skúladóttir og Viðar Eggertsson). Myndir - E.ÓI. Besti vinur Ijóosins: Skáldakvöld í Norræna húsinu Besti vinur ljóðsins heldur skáldakvöld í Norræna húsinu í kvöld klukkan 21. Megináhersla er lögð á að kynna skáld sem hafa kvatt sér hljóðs á þessu ári. Eldri skáld og reyndari koma einnig fram og Ólafs Jóhanns Sigurðs- sonar verður minnst. Fimm skáld sem eiga það sam- eiginlegt að hafa sent frá sér fyrstu bók á árinu lesa á skálda- kvöldinu: Adolf Sturla (Hungur- jazz), Ari Gísli Bragason (Orð þagnarinnar), Anna S. Björns- dóttir (Örugglega ég), Björn Garðarsson (Hlustir) og Jón Gnarr (Börn ævintýranna). Þá mun Valgarður Egilsson lesa úr nýútkominni bók sinni, Dúnhárs kvæði. Aðrir sem lesa upp eru Þórarinn Eldjárn, Ingi- björg Haraldsdóttir og Hrafn Gunnlaugsson sem ekki hafa les- ið frumort ljóð opinberlega um árabil. Besti vinur ljóðsins mun einnig kynna kveðskap Bertels Þorleifs- sonar, sem lifði stutta en viðburð- aríka ævi á síðustu öld og lét eftir sig ljóð sem notið hafa alltof lítill- ar athygli. Kristján Þórður Hrafnsson segir frá Bertel og les ljóð hans. Á skáldakvöldinu verður Ólafs Jóhanns Sigurðssonar minnst, en hann var eins og öllum er kunn- ugt eitt af okkar albestu skáldum. Einar Heimisson minnist Ólafs Jóhanns og nokkur ljóða hans verða lesin. Kynnir á skálda- kvöldinu verður Hrafn Jökuls- son. Fólk er hvatt til að mæta tíman- lega, enda er aðsókn að skálda- kvöldum Besta vinar ljóðsins jafnan góð. Kaffistofa Norræna hússins verður opin af þessu ti- lefni. Miðaverð á skáldakvöldið er krónur 300.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.