Þjóðviljinn - 19.08.1988, Blaðsíða 8
Kvenna
bytting
skilar
engu
A BEININU
ÁsdísJ. Rafnar, formaðurJafnréttisráðs, á beininu: Ráðið
hefur mikilvœgt hlutverk en á ekki að drottna yfir stofnunum
samfélagsins. Jafnréttislögin ekki ofarlega í huga atvinnurek-
enda
Nú í vikunni úrskurðaði
Jafnréttisráð í kæru sem barst
á hendur Sparisjóði Neskaup-
staðar vegna ráðningar í
stöðu sparisjóðsstjóra. Þar
var gengið fram hjá konu sem
unnið hafði hjá sparisjóðnum í
meira en áratug, þar af skrif-
stofustjóri í 9 ár. Starfið fékk
hins vegar karlmaður sem
ekki hafði unnið hjá spari-
sjóðnum áður en hafði svip-
aða menntun og starfsreynslu
á nokkuð öðru sviði.
Jafnréttisráð komst að
þeirri niðurstöðu að jafnréttis-
lögin hefðu verið brotin í
þessu tilfelli og beindi þeim
tilmælum stjórnar sparisjóðs-
ins að konunni yrði þegar veitt
starfið.
Úrskurður ráðsins breytir
hins vegar engu því að ekki er
hægt að þvinga neinn til að
verða við tilmælum ráðsins.
Þetta leiðir hugann að því
hvort jafnréttisráð sé ekki í
raun valdalaust apparat sem
kemur litlu til leiðar, - lögin um
jafnrétti kynjanna virðast
sniðgengin þrátt fyrir tilvist
ráðsins.
Ásdís J. Rafnar, formaður
Jafnréttisráðs, er á beininu.
Hvert er gildi Jafnréttisráðs
fyrir jafnréttisbaráttuna?
- Jafnréttisráð hefur að sjálf-
sögðu mikið gildi fyrir
jafnréttisbaráttuna. Ráðið vinn-
ur samkvæmt lögum sem sett
voru 1976 og endurskoðuð 1985.
Tilgangur laganna er að koma á
jafnri stöðu karla og kvenna á
öllum sviðum og tilvist þessarar
stofnunar í samfélaginu hefur að
sjálfsögðu mikið að segja. Hing-
að er hægt að vísa málum þar sem
byggt er á því að um mismunun
vegna kynferðis sé að ræða s.s.
varðandi stöðuveitingar eða
laun.
- í öðru lagi kemur fram í lög-
unum frá 1985 að ráðið eigi að
vera stefnumótandi í jafnréttis-
málum. Ég vil fullyrða það að
þær áætlanir sem ráðið hefur sett
fram núna varðandi opinber fyr-
irtæki og stofnanir eiga eftir að
skila árangri. Þar er gert ráð fyrir
því að þessir aðilar verði búnir að
móta tillögur fyrir haustið sem
ganga út á það að rétta hlut
kvenna innan ríkisgeirans þannig
að hið opinbera mun hafa frum-
kvæði að bættri stöðu kvenna. Ég
held að þetta sé eitt af því sem
skiptir mjög miklu máli fyrir
j afnréttisbaráttuna.
En er nokkuð tekið mark á úr-
skurðum ráðsins? Eru þeir ekki
bara nokkurskonar plástrar fyrir
þær konur sem hafa verið beittar
misrétti?
- Ja, menn eru nú ljóslega ekk-
ert hrifnir af því að fá þessa úr-
skurði yfir sig og þegar
jafnréttisráð biður um skýringar
eftir að kæra hefur komið fram þá
er forsvarsmönnum fyrirtækja
ljóslega brugðið. Hvort menn
fara eftir niðurstöðum ráðsins er
svo annað mál. Það eru ákveðnir
annmarkar á því að skylda stofn-
anir og fyrirtæki til að fara eftir
úrskurðinum. Ef við tökum dæmi
um málið á Neskaupstað og segj-
um sem svo að stjórn sparisjóðs-
ins fari að tilmælum ráðsins og
ráði konuna og segi þar með
manninum upp þá er sparisjóður-
inn bótaskyidur gágnvart þeim
manni.
Þyrfti Jafnréttisráð þá ekki að
hafa meiri völd til að það kæmi að
því gagni sem því er ætlað?
- Það er spurning hversu mikil
völd Jafnréttisráð á að hafa. Ég
myndi ekki vilja hafa Jafnréttis-
ráð sem eitthvert apparat sem
væri sett yfir allar stofnanir í
samfélaginu. Ef við lítum aftur á
málið frá Neskaupstað þá er ljóst
að þar er um tvo hæfa einstak-
linga að ræða og ég veit ekki
hvort það væri nokkuð æskilegt
að Jafnréttisráð væri í slíkum til-
fellum eithvert yfirvald sem gæti
breytt ákvörðunum sem þegar
væri búið að taka.
Hvernig stendur á þvi að
Jafnréttisráð stendur ekki í því að
höfða mál fyrir hönd þeirra
kvenna sem kæra til ráðsins og
ráðið úrskurðar í hag?
- Jafnréttisráð hefur heimild
samkvæmt 17. grein jafnréttislag-
anna til að höfða mál ef það
kemst að þeirri niðurstöðu að
lögin hafi verið brotin og þá er
það dómstóla að meta hvort þessi
niðurstaða ráðsins sé raunveru-
lega rétt. Við höfum þegar höfð-
að eitt mál, það er mál Helgu
Kress gegn menntamálaráðherra
sem enn er fyrir dómstólunum og
er nokkurs konar prófmál á rétt-
arfarskafla laganna.
Hve mörg eru kærumál í gangi
hjá ykkur um þessar mundir?
- Ætli þau séu ekki í kringum
tíu, sem er mikil fjölgun frá því
sem áður var.
Sýnir þessi fjölgun ekki að
menn hunsa jafnréttislögin?
- Ég vil ekkert fullyrða um
það. Hins vegar er það alveg ljóst
að hvorki opinberir aðilar, sem
hafa ákveðna frumkvæðisskyldu í
að vinna samkvæmt lögunum, né
einkaaðilar hafa fram að þessu
haft jafnréttislögin sérstaklega í
huga þegar ráðið er í stöður,
veittar stöðuhækkanir og þess
háttar. Það má vel vera að ástæð-
an sé sú að lögin hafi ekki verið
kynnt nægilega.
- Andi jafnréttislaganna er sá
að sæki tveir aðilar um stöðu,
karl og kona, sem bæði teljast
jafn hæf þá eigi að ráða þann ein-
stakling sem er af því kyni sem er í
minnihluta á þessum starfsvett-
vangi. Við megum hins vegar
aldrei slá af hæfniskröfunum eða
menntunarkröfum þegar við
erum að fjalla um þessi mál.
Hvað gerir Jafnréttisráð fyrir
utan það að fjalla um kærur sem
því berast?
- Meginverkefni ráðsins núna
eru þessar jafnréttisáætlanir eða
: starfsmannastefnumótun hjá
hinu opinbera, einstökum fyrir-
tækjum og stofnunum sem ríkis-
stjórnin hefur samþykkt að verði
unnar. Við munum vinna þessar
áætlanir með stofnunum sé þess
óskað.
- Annað verkefni sem er á döf-
inni er að vinna að því að jafnrétt-
isfræðslu, náms og starfsfræðslu,
verði komið á í skólunum. Um
þetta eru ákvæði í jafnréttislög-
unum en þeim hefur ekki verið
framfylgt fram að þessu. Mennta-
málaráðherra hefur tekið mjög
vel í þetta mál og er nú með það í
vinnslu í ráðuneytinu.
inu.
- Einnig höfum við skipulagt
vinnu með fjölmiðium, þar sem
tekið er á þáttum sem fram koma
í skýrslu Sigrúnar Stefánsdóttur
og við vissum reyndar áður um
mismunandi framkomu karla og
kvenna í fjölmiðlum.
- Auk þessa höfum við í
hyggju að vinna með foreldrum
að jafnréttisfræðslu, sérstakiega
með tilliti til náms og starfsvals
kynjanna sem er nú eitt megin-
málið varðandi jafnréttisbarátt-
una.
ili um ýmis lagafrumvörp og á
skrifstofu Jafnréttisráðs er að
finna ágætt bókasafn um þessi
mál sem fólk getur fengið aðgang
að vilji það leita sér upplýsinga.
- Launamál kvenna eru
auðvitað mál sem Jafnréttisráð
hefur skoðun á. Sem stendur bíð-
um við eftir könnun sem nefnd
undir stjóm hagstofustjóra er að
vinna að varðandi launamun milli
kynjanna í þjóðfélaginu. Það má
ekki gleyma því að við þurfum .
fyrst og fremst að ná til karla
varðandi jafnréttisbaráttuna.
Jafnréttisráð vinnur nú að því að
móta aðferðir til að ná til karla og
sýna þeim fram á að jafnrétti í
samfélaginu er líka mikilvægt fyr-
ir þá.
En nú virðist kvennabarátta
hafa skilað ákaflega litlu á
sumum sviðum, t.d. varðandi
iaunajöfnuð. Hvað viltu segja um
þörf á byltingu í anda Jóhönnu
Sigurðardóttur?
- Ég er ekki hrifin að þessu tali
um kvennabyltingu. Jafnrétti er
ekki bara mál kvenna heldur
þjóðfélagsins alls.
- Vissulega höfum við náð
verulegum árangri í launamálun-
um, sérstaklega varðandi lágt
launuð störf. Munurinn milli
kynjanna eykst hins vegar eftir
því sem fólk er meira menntað.
Ég held að kvennabylting skili
okkur engu; karlar og konur
þurfa að vinna í sameiningu að
því að leiðrétta þessi mál.
Á kvennaþinginu í Noregi
reifuðu Sjálfstæðiskonur sér-
framboð kvenna. Er ástandið
ekkert að batna innan Sjálfstæð-
isflokksins?
- Innan Sjálfstæðisflokksins er
jafnréttið kannski meira en hjá
öðrum stjórnmálaflokkum. Kon-
um í flokknum hafa verið falin
ábyrgðarmeiri störf innan flokks-
ins, t.d. verið ráðherrar og forset-
ar deilda á Alþingi, heldur en
aðrir flokkar hafa gert.
- Sjálfstæðiskonur eru nú að
fara af stað með skoðanakönnun
þar sem leitað verður bæði til
karla og kvenna eftir hugmynd-
um um konur í framboð fyrir
flokkinn. Við höfum að sjálf-
sögðu rætt möguleika á sérfram-
boði og þá litið til þess hvernig
Moderatarnir á Skáni í Svíþjóð
hafa farið að; þar var boðinn
fiam sérstakur kvennalisti en í
fullu samráði við flokksráð og
með samþykki æðstu stofnana
flokksins. Allt tal um DD-lista
Sjálfstæðiskvenna hefur miðast
við það að hér væri um skipu-
lagða flokksaðgerð að ræða.
Prófkjör innan Sjálfstæðis-
flokksins hafa ekki skilað konum
miklum árangri. Skipta þar pen-
ingar og aðstaða manna meira
máli en hæfileikar og mannkost-
ir?
-Prófkjör innan Sjálfstæðis-
flokksins og í öðrum flokkum
hafa ekki skilað ungu fólki al-
mennt miklum árangri, hvort
sem það eru karlar eða konur.
Það er nokkuð erfitt að skýra
hvers vegna svo er. Það er þó
ekkert óeðlilegt við það að karlar
sem eru oft búnir að bjóða sig
fram og hafa kannski heilu í-
þróttafélögin á bak við sig hafi
eitthvert forskot. En það er alls
ekki svo að hæfileikar eða
mannkostir séuekki metnir.
- Það er þó ljóst að prófkjör,
sem leið til að velja fólk á lista, í
þeirri mynd sem þau hafa verið
undanfarið eiga ekki miklu fylgi
að fagna lengur og ég er ekki
hrifin af þeirri leið. Hins vegar er
það spuming, ef svo færi að próf-
kjör yrðu notuð aftur að hafa þar
sérstaka lista kvenna og karla.
iþ
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN - NÝTT HELGARBLAÐ