Þjóðviljinn - 19.08.1988, Page 13

Að standa sig í rúminu
meö aðstoð
sprautu
Róttækar og tvísýnar tilraunir til að ráða
bót á getuleysi karla
Skrýtluhöfundar jafnt sem sál-
fræöingar vita þaö vel (já og hver
veit það ekki?) aö fátt óttast karl-
ar jafn mikið og aö missa kraft
sinn til ásta. Um aldir hafa menn
leitað ýmissa ráða við þessum
vanda og seint fundið það sem
dugði. Nú síðast er reynt að
sprauta efnum beint í liminn - en
útkoman getur verið í meira lagi
tvísýn.
Það er skammt reyndar á milli
grófrar skrýtlu og veruleika í
þessum málum.
Steinsteypa
og kókaín
Skrýtlan: Maður kemur til
læknis og biður hann um hjálp við
getuleysi. Læknirinn reynir allt
sem honum dettur í hug, en það
kemur ekki að haldi. Að lokum
segir hann sisona:
Það er barasta ein aðferð eftir.
Hún er óbrigðul að því leyti, að
þér mun örugglega rísa hold. En
henni fylgir einn galli.
Hver er sá? spyr sjúklingurinn
vongóður.
Hann er sá að árangurinn
hverfur ekki aftur.
Hvað meinarðu? spyr sjúkling-
urinn.
Limurinn mun upp rísa en ekki
linast framar, segir læknirinn, þú
verður að drattast með hann
þannig fram á þitt endadægur.
Sjúklingurinn hugsar sig um
stundarkorn en segir svo hetju-
lega:
Það verður ekki á allt kosið.
Láttu mig heyra hvert ráðið er.
Það er einfalt, segir læknirinn.
Þú færð sprautu beint í liminn. í
henni er mjög einföld mixtúra:
einn þriðji vatn, einn þriðji sand-
ur og einn þriðji sement....
Veruleikinn: 34 ára gamall
uppi í New York var farinn að
þjást af getuleysi. Hann
sprautaði kók.aíni upp í þvagrás-
ma. Nokkrum mínútum síðar
hafði limur hans risið mjög
myndarlega og uppinn og vin-
kona hans voru næsta glöð yfir
árangrinum. En eins og í skrýtl-
unni vildi spjót lífsins ekki leggj-
ast út af aftur. Á þriðja degi
leitaði maðurinn veinandi af
kvölum hjálpar á sjúkrahúsi. Þótt
skömm sé frá að segja missti hann
Iim sinn.
Stoltur sem hani
Óæskileg langtímastaða lims-
ins breiðist nú út beggja vegna
Atlantsála segir í nýlegri grein í
vesturþýska vikublaðinu Spiegel.
Fyrirbærið er gamalþekkt - lækn-
ir kalla það príapisma og kenna
við Priapos, son grísku ástargyðj-
unnar Afrodítu. En ástæðan fyrir
því að pína þessi breiðist út er sú,
að margir freistast til að sprauta
sig með ýmsum efnum í liminn,
honum til hressingar og þenslu.
Ýmsir læknar mæla ákaft með
þessari aðferð. Einna fremstur í
flokki þeirra er breskur þvag-
færalæknir, prófessor Giles
Brindley. Á starfsbræðraþingi í
Las Vegas lét hann brækur sínar
síga og sprautaði sig í limrótina
með efni sem papaverin heitir.
Árangurinn lét ekki á sér standa,
og prófessorinn sýndi hann á
sviðinu „stoltur eins og hani.“
Papaverin er ekki ný uppgötv-
un. Ápótekari einn í Darmstadt
vann efnið úr draumsóley árið
1848. Það örvar staðbundna
blóðrás og virkar um leið gegn
brottstreymi blóðs.
Þeir læknar, sem með papaver-
insprautum mæla, stæra sig af því
að hafa gert liðónýta menn í tut-
tugu ár hamingjusama á
skömmum tíma. Þeir segja að
með litlum skömmtum af því í
limrótina geti menn orðið sér úti
um nauðsynlega reisn í tvær-þrjár
stundir. Um leið er sagt að menn
eigi aðeins að sprauta sig við
Þessi mynd er írá
Pompei og sýnir
Priapos sem hefur
lim svo mikinn að
hann vigtar hann á
reislu.
bestu aðstæður - að degi til,
ódrukknir, óþreyttir. Ef þeir
bregða út af settum reglum geti
ýmisleg slys komið fyrir: læknar
verði að koma á vettvang til að slá
niður sársaukafulla standpínu
með lyfjum sem hafa áhrif á blóð-
þrýsting eða með því blátt áfram
að dæla blóði úr vansælum lim.
Hvað er getuleysi?
Það fylgir sögunni að það séu
einkum rosknir menn sem hafa
fengið sér yngri konur sem leita á
náðir papaverinsprautunnar.
Getuleysi á sér margar orsakir
og mönnum ber ekki saman um
hvernig eigi að skilgreina það.
Fram á næstliðinn áratug höfðu
menn það helst fyrir satt að það
stafaði einkum af sálrænum
ástæðum. En seinni rannsóknir
sýna að líkamlegar orsakir eru
fleiri og öflugri, einkum hjá
mönnum sem nokkuð eru við
aldur. Hér kemur margt til: syk-
ursýki, áfengisssýki, hár blóð-
þrýstingur, hormónaskortur eða
taugaboðatruflanir í mænunni.
Það má og vera að bindivefir
limsins hafi orðið of gljúpir vegna
ofreynslu á yngri árum eða vegna
þeirrar samfaratækni sem dregur
fullnægingu mjög á langinn af
ásettu ráði - er þetta þó umdeilt.
Menn vita og næsta lítið um
það hve útbreitt getuleysi er. Sér-
fræðingar sveifla sér frá einu
prósenti upp í fimmtíu prósent
karlmanna eins og að drekka
vatn. Svo er líka spurt: eru ein
mistök eða örfá ástæða til að tala
um getuleysi? Eða eiga menn
ekki að taka mark á slíku, eins og
margir kynlífsfræðingar segja,
fyrr en viðkomandi karlmaður
verður fyrir því í meira en annað-
hvert skipti sem hann reynir sig til
samfara, að ekki kemur til upp-
risu eða þá að sæði er úthellt
alltof snemma eða alls ekki?
Erfitt stríð
Sá vandi sem síðast var nefnd-
ur er útbreiddur og eins og allir
vita er hann fyrst og síðast tengd-
ur aldri manna. Kyngeta karl-
manna minnkar smám saman -
hjá þeirri staðreynd komast
menn ekki. En margir vilja ekki
sætta sig við þessa meðferð undir
tímans tönn - síst karlar sem hafa
átt við velgengni að búa og eru
gefnir fyrir samkeppni. Því er,
þrátt fyrir um margt neikvæða
reynslu þeirra sem prófa, enn
eftirspurn eftir aðgerðum þar
sem einhverjum „halígræjum“ er
komið fyrir í limnum eða innspýt-
ingum gerviefna. Enda þótt slík-
ar tilfæringar virki bæði neikvætt
á náttúrlega upprisu holdsins -
sem enn kann að vera á dagskrá -
og geri fullnægju sjaldgæfa.
En leitin að hinu upplyftandi
og vonandi skaðlausa getulyfi
heldur áfram. Papaverin er ekki
lengur eitt á markaðnum. Nýjung
er efnið prostaglandin E, sem lík-
ist hormón. Dugi papaverin ekki,
er reynt að bæta við litlum
skammti af phentolamin, sem er
sterkt lyf, venjulega aöeins notað
þegar alvarleg hjartabilun ber að
dyrum.
Á villigötum
Heilbrigðisyfirvöld eru náttúr-
lega tortryggin á allt þetta. Spieg-
el kann frá því að segja að í
Vestur-Þýskalandi hafi engin
getuleysislyf verið leyfð beinlínis.
Engu að síður er talið að annar-
hver þvagfærafræðingur þar-
lendis gefi mönnum einhverjar
sprautur. Þeir eru að vísu sjálfir
hræddir við þær aukaverkanir
sem leika að minnsta kosti hluta
sjúklinganna grátt. Margítrekað
er að það þurfi að prófa sig mjög
varlega áfram með þá skammta
sem hver þolir. Einn þeirra sem
illa fór út úr slíkum tilraunum var
reyndar læknir sjálfir: hann
sprautaði sig með þrem
skömmtum af papaverini. Upp-
risan stóð í tuttugu og sex klukku-
stundir - en það var líka í síðasta
sinn á ævi þess góða manns að
honum reis hold.
Wilfred Dogs heitir sérfræð-
ingur í samspili líkamlegra og sál-
rænna þátta í mennskri kind.
Hann segir, að með getusprau-
tum hafi rnenn anað inn á blind-
götur og látið hæpna „hugmynda-
fræði hins mesta penis" villa sér
sýn. Og hvað um konurnar sem
upplifa það að við aðstæður, sem
hlaðnar eru tilfinningaspennu,
dragi karlinn fram sprautu og
„hlaði sig“ ? spyr hann. Geta þær
annað en fengið hláturskast eða
fyllst ógeði?
NÝTT HELGARBLAÐ - ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13