Þjóðviljinn - 19.08.1988, Síða 18

„Frumbýlingsandinn
lifir enn“
Rætt við Frédéric Durand prófessor í
Norðurlandamálum við háskólann í Caen
„Ég hef alltaf verið raunvís-
indamaður í eðli mínu, og skilur
þetta atriði á milli mín og hinna
sem eru bókmenntamenn ein-
göngu,“ sagði prófessor Frédéric
Durand, sem kennir tungumál og
menningu Norðurlandaþjóðá í
háskólanum í Caen í Normandí
við háskóladeild sem hann hefur
stofnað og síðan stjórnað frá upp-
hafi. En prófessor Durand, sem
var hér á dögunum til að taka þátt
í málþingi því sem Stofnun Sig-
urðar Nordals gekkst fyrir og
ræddi þá við blaðamann Þjóðvilj-
ans, hefði allt eins getað bætt því
við að hann væri í eðli sínu dálítill
„ævintýramaður" líka, því að fer-
ill hans er ekki alveg í samræmi
við þær hugmyndir sem almenn-
ingur kann að gera sér um slíka
fræðimenn í háskóla og hefur
hann séð og lifað sitt lítið af
hvoru.
Prófessor Durand var fyrst
spurður þeirrar sígildu spurning-
ar, hvers vegna hann hefði farið
að leggja stund á mál og menn-
inga Norðurlanda:
„í byrjun var ég á báðum áttum
um það hvort ég ætti að leggja
fyrir mig vísindi eða tungumál.
Mig langaði til að verða járn-
brautarverkfræðingur, og var ég
þess vegna í stærðfræðideild
„Menntaskóla Hinriks 4.“ í París.
En ég varð að gefa þessi framtíð-
aráform upp bátinn, því að ég gat
ekki gert geometrískar teikning-
ar. Þess vegna lagði ég síðan
stund á þýsku við háskólann, en
ég hef allar götur síðan verið vís-
indamaður í mér. Háskólanámið
gekk mjög vel og munaði ekki
nema örlitlu að ég næði lokaprófi
(agregation-prófi) aðeins tuttugu
og eins árs og yrði yngsti maður-
inn í Frakklandi með þá próf-
gráðu í þýsku. En þá var síðari
heimsstyrjöldin skollin á.
Úr stærðfræðinni í
stórskotaliðið
Raskaðist ekki alit nám við þá
atburði?
Þar sem ég hafði verið í stærð-
fræðideild, var ég settur í stór-
skotaliðið, þegar ég gegndi her-
þjónustu, og var ég þar
herforingja-nemi. Foringjar í
stórskotaliðinu voru þá ríðandi
og hestar voru notaðir til að
draga fallbyssurnar. En vorið
1940 var ég í herbúðum í París.
Augljóst var að franski herinn
var þegar búinn að bíða ósigur,
svo virtist sem herbúðirnar
myndu fljótlega falla í hendur
Þjóðverja, og þá var um að gera
að bjarga því sem dýrmætast var,
sínu eigin frelsi. Ég tók því mikla
áhættu, því öruggast hefði verið
að bíða rólegur í herbúðunum, ég
gerðist liðhlaupi og þaut burt á
reiðhjóli suður eftir Frakklandi.
Komst ég til Auvergne og tók
reyndar próf við háskólann í
Clermont-Ferrand á þessum.
reiðhjólaleiðangri.
En áttir þú ekki á hættu að vera
gripinn sem liðhlaupi?
Eg átti vitanlega yfir höfði mér
að vera handtekinn fyrir liðhlaup
á frjálsa svæðinu. Þess vegna fór
ég til Parísar, þar sem móðir mín
var barnakennari, en borgin var á
valdi Þjóðverja og þar var ég
óhultur. Við vorum eins og svefn-
genglar á þessum tíma. Maður
trúði þá á mikla hugsjón, en var
undir stjórn leiðtoga sem voru
stundum svikarar. Það getur eng-
inn ímyndað sér nú hvernig ástatt
var í Frakklandi á hernámsárun-
um. Allur vitnisburður er ótrygg-
ur, og því hafa menn ekki rétt til
að dæma núna löngu eftir atburð-
ina.
Gastu haldið áfram námi við
þessar aðstæður?
Áhuginn á
Noröurlöndum
vaknar
Ég hélt í fyrstu áfram þýsku-
náminu, og það var þá sem ég
byrjaði að fá áhuga á Norður-
löndum. Ég hafði sem sé fallið á
agregation-prófi í fyrstu umferð,
Frédéric Durand: Fornsögurnar einar sér hrökkva skammt, það þarf
iíka að leita til fornleifafræðinnar.
en ég skrifaði prófritgerð um
áhrif Ibsens á natúralismann í þý-
skri leikritagerð. Einn af kennur-
um mínum var André Jolivet,
sem stjórnaði Norðurlandamála-
deild Parísarháskóla, en á þess-
um tíma kenndi hann einnig
þýsku fyrir kennara, sem var far-
inn til London og genginn í
frönsku andspyrnuhreyfinguna
þar undir forystu de Gaulle. Það
var sama um hvað hann talaði,
hann endaði alltaf tímana á því að
tala um ísland. Ég lærði germ-
önsk málvísindi hjá Jolivet, og þá
einkum og sér í lagi forníslensku,
og svo lærði ég einnig undirstöðu-
atriði í sænsku.
En varla hefur námið getað
haldið áfram snurðulaust á þess-
um tímum?
Árið 1941 kom stúdína, sem
var við þýskunám, að máli við
mig og bað mig að taka þátt í
njósnum um umsvif Þjóðverja í
Frakklandi. Fengum við það
hlutverk að safna upplýsingum
um loftbelgi, sem hafðir voru til
að trufla flug flugvéla Banda-
manna. Við Iögðum af stað á
reiðhjólum og leituðumst við að
finna hvar þessir loftbelgir væru
staðsettir, hve margir hermenn
gættu hvers þeirra, og þar fram
eftir götunum. Ég veit ekki hver
kom upplýsingunum áleiðis eða
hvort þær komu yfirleitt að
nokkru gagni. En þetta stóð yfir í
sex mánuði: þá var stúlkan hand-
tekin og flutt til Ravensbruck -
hún komst þaðan lifandi - en ég
varð að fara huldu höfði í þrjú ár.
Fallbyssur og
jómfrúr
Ég fór að vinna sem landbún-
aðarverkamaður í Búrgund, og
var vinnutíminn tólf tímar á dag
virka daga og sex tímar á dag
sunnudaga. En jafnframt var ég í
hópi úr andspyrnuhreyfingunni
sem hét „Þjóðarfylkingin" og var
undir stjórn laumukoinmúnista.
Við fórum bæ úr bæ til að fá
stuðning bænda við andspyrnu-
hreyfinguna, m.a. til að útvega
felustaði fyrir vopn, sem kastað
var niður til okkar í fallhlífum, og
var okkur alls staðar gefið
rauðvín, ein „fallbyssa" eða
„jómfrú“, en svo nefndust þá
hálfs líters krúsir. Þar sem við
heimsóttum gjarnan tuttugu bæi
á dag voru þetta tíu lítrar af
rauðvíni daglega, og hef ég ekki í
annan tíma komist nær því að
verða ofdrykkjumaður. Við
fengumst einnig við að sækja
vopnabirgðir sem geymdar voru í
kirkjugörðum - þær höfðu verið
faldar þar 1940, þegar franski
herinn var á undanhaldi, svo að
þær lentu ekki í hendur Þjóðverja
- og var þetta hættulegt starf, þar
sem við gátum alltaf búist við því
að vera staðnir að verki.
Árið 1944 gekk ég síðan í bar-
dagasveitir andspymuhreyfing-
arinnar og tók þátt í bardögum í
sex mánuði. Þessar sveitir voru
undir stjórn kommúnista en þær
vom hinar einu sem völ var á. De
Gaulle hafði þá snúið sér til So-
vétmanna og sameinað and-
spyrnuhreyfinguna undir stjórn
kommúnista, en þetta vissum við
ekki og var ekki talað um
stjórnmál. Þarna vom mjög góðir
menn, og svo voru svikarar sem
við skutum, - þegar það voru
ekki þeir sem skutu á okkur.
Fyrir sveit
glæpamanna
Síðan atvikaðist þannig, að ég
varð foringi sveitar, sem hafði
einkum innan sinna vébanda ó-
tínda glæpamenn. Við skipu-
lögðum árás, sem nefnd var
dulmálsheitinu „Jeríkó“ á fang-
elsið í Arras til að frelsa and-
spyrnuhreyfingarmenn sem þar
voru í haldi, en við þessa árás
sluppu einnig venjulegir glæpa-
menn. Þeir mynduðu síðan ands-
pyrnuhreyfingarsveit og kusu
mig fyrir foringja. Meðal okkar
var jafnvel þýskur Gestapo-
maður: honum hafði eitthvað
orðið á í messunni og því hafði
hann lent í fangelsi, en svo slapp
hann í árásinni „Jeríkó“ - og
gekk þá sem sé í andspyrnug-
reyfinguna. Við héldum til í
Othe-skógi, og framdi ég meira
að segja bankarán til að fjár-
magna starfsemina. En við fröm-
dum einnig skemmdarverk gegn
Þjóðverjum og sprengdum m.a. í
loft upp stýriútbúnaðinn í járnb-
rautarstöðinni í La Roche-
Migennes.
Síðan tengdumst við 29. her-
deild fótgönguliða bandaríska
hersins, sem var þá fremst í
suðurvígstöðvum innrásarhers
Bandamanna í Frakklandi. Vor-
um við með þessari herdeild í tvo
mánuði og fylgdum henni til Rín-
ar. Þá átti að setja okkur í franska
herinn, en það vildu félagar mínir
ekki, þeir höfðu mestan áhuga á
því að stunda smygl. Varð það úr
að ég strauk með þeim og var þá
orðinn liðhlaupi í annað sinn.
Þessu lyktaði þó með því að ég
komst í starf hjá leyniþjónust-
unni í París þetta sama ár, og fékk
ég það starf að þýða skjöl sem
þýski herinn hafði skilið eftir.
Árið 1945 var ég aftur settur í
herinn, en ég hélt samt áfram að
18 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN - NÝTT HELGARBLAÐ