Þjóðviljinn - 19.08.1988, Blaðsíða 23

_ Cervantes norðursins
Ua í Frakk-
landi
Laxness á frönsku - í aðeins sjötta sinn.
Heimsljósið næst
Cervantes norðursíns, segir
um Halldór Laxness í umsögn Le
Monde útaf nýrri franskri þýð-
ingu Kristnihalds undir jökli.
fl Það er ekki fyrrcn á síðari
árum að Frakkar hafa kynnst
verkum Laxness að ráði, iöngu
eftir að hann varð kunnur Engils-
öxum, Þjóðverjum og Slövum.
Kristnihaldið, - „Ua ou Chrétiens
du glacier" - er sjötta skáldsaga
Laxness í franskri þýðingu. Salka
Valka kom út 1939, og Atómstöð-
in aðeins nokkrum árum eftir út-
gáfu hér. Paradísarheimt var síð-
an gefin út um miðjan sjöunda
áratuginn í undarlegri snörun úr
ensku, - og síðustu árum hefur
Regis Boyer þýtt Islandsklukk-
una, Gerplu og nú Kristnihaldið.
Fréttir herma að hinn afkasta-
mikli þýðandi Boyer, sem er pró-
fessor í Norðurlandamálum í Par-
ís, sé búinn með Heimsljós og bíði
sú þýðing nú prentunar. Laxness-
þýðingarnar hafa vakið talsverða
athygli í Frakklandi, enda áhugi á
íslandi og íslendingum aukist þar
síðari ár. Þótt enn þyki eðlilegt að
segja um landið einsog umfjöl-
lunarmaður Le Monde (Bernard
Génies) gerir: „framandi land og
nær óþekkt“.
-m
BOK-
MENNTIR
ÁRNI
BERGMANN
Stefnumót
í Ijóðum
Stefán Snævarr:
Hraðar en Ijóðið.
1987.
Stefán Snævarr leitar einatt
fanga í sögu og bókmenntum og
skipar þeim á stefnumót við líð-
andi stund. Hann stefnir að ár-
angri sem er ekki langt frá braut-
um skynseminnar, en vill um leið
forðast að vera hvunndagslegur;
þó nú væri. Stundum er maður
ekki sáttur við niðurstöðuna, .
finnst hún kannski út í hött, eins
og í þessu endurskoðunarljóði
hér um Hamlet Danaprins:
Hélst að Kládíus
hefði kálað
kóngi
ó prins af Paranóiu!
En það gerist líka að úr snörum
og fimlegum stökkum milli sögu-
frægðar og bókmennta og þess
nútíma sem best kannast við
poppaða frægð, gerist ýmislegt
sem ber vott um skemmtilega
samþjöppunar- og tengigáfu höf-
undar. Eins og í kvæðinu þar sem
Kólumbus snýr aftur, reyrður við
stýrið á skipi sínu undir segli
merktu kókinu og dekkið spúlar
Andrés Önd og Errol Flynn
skylmist við vindinn. Það er líka
góð upplyfting í því að lesa um
það hvernig Njáluþræðir teygja
sig til okkar með þessum hætti
hér:
Ég er langbrók
langrœknari en fjandinn
vil engin hc ireka vera
Biddu mig i um geisla
ígeislabys: góða
Eg man þé nhestinn.
Stefán Snævarr
Stefán Snævarr reikar stundum
um „hringiðu krókóttra stíga um
lokaða garðinn“, um það völund-
arhús sem við rötum náttúrlega
aldrei um, enda langt jafnan að
kjarna máls: við heyrum bergmál
af bergmáli, sjáum speglun í
spegli. En hann kann líka að ein-
beita sér að því sem einfaldast er
og skammast sín ekkert að reiða
fundinn einfaldleika fram feimn-
islaust:
Vera bros
í öðru brosi
vera hold í holdi.
Að öllu samanlögðu er þessi
heimspekilega dagbók skálds
velkomin tilbreyting frá þeirri
súrrealísku óreiðu sem margir
treysta á um þessar mundir, án
þess að huga að því hve leiðinleg
hún verður fljótlega, í stórum
skömmtum étin.
Á.B.
HUGVEKJA
Um aðgangseyri
Fyrir skömmu létu framtaks-
samir Mývetningar hendur
standafram úrermum. Hönnuðu
þeir skúrtetur með haglegri lúgu
við stíginn sem liggur niður að
vatninu við Höfða, settu þar fyrir
innan valdsrhannlegan bóndason
eða bóndadóttur og tóku síðan að
innheimta aðgangseyri af þeim
ganglerum sem vildu litast um af
bakkanum á þessum stað og
renna augum yfir rómaða fegurð
dranga, vatns og eyja með iðandi
fuglalífi. Gjaldinu var mjög í hóf
stillt, en það var fimmtíu krónur
og mun hafa verið miðað við að á
þennan hátt mætti ná inn síðustu
aurunum af ferðalöngunum eftir
að þeir væru búnir að opna
pyngju sína og nánast snúa henni
við til að borga matarskatt og
aðra verðbólguávexti en áður en
þeim tækist að ná í flugvél eða
ferju til að flýja þetta verðbólgna
útsker.
Þetta framtak Mývetninga er
mjög athyglisvert. Því hefur verið
haldið fram að helsta ástæðan
fyrir þeim flótta sem brostið hef-
ur í sveitir erlendra ferðamanna í
sumar sé sú að þeir hafi ekki feng-
ið nógu skýrar upplýsingar urn
sísprettandi anga og totur hinnar
gróskumiklu verðbólgu, svo og
matarskatta og annan slíkan
glaðning sem leggst ofan á venju-
legan framfærslukostnað. En nú
fer varla hjá því að tíðindin berist
eftir heimkomu þeirra sem hér
hafa verið í sumar, og má þá gera
ráð fyrir því að þeir ferðamenn
sem hingað komi næst miði fjár-
hagsáætlun sína við ástandið - og
hafi þá einhverja aukapeninga
sem hægt væri að plokka af þeim,
eftir að þeir eru búnir að greiða
gistingu, mat og ferðir fullu
verði.
Þarna hafa Mývetningar vísað
öðrum Mörlöndum veginn, og er
víst ekki ýkja erfitt að ímynda sér
hvernig aðrir gætu fetað í fótspor
þeirra. Það væri t.d. hægt á sama
hátt að setja upp víða um landið
sérhannaða skúra með lúgum og
selja aðgang að Þingvöllum,
Gullfossi og syllunni þar sem
Hrafn kvikmyndaði hrossaatið,
Dyrhólaey með aukagjaldi á
varptíma lunda, Skógafossi með
aukagjaldi fyrir skrekkinn þegar
bílstjórinn brunar beint inn í úð-
ann og þannig mætti lengi telja.
Einnig mætti láta ferðamenn
borga vegatolla á Kili og Spreng-
isandi og jafnvel á ýmsum vegum
á Suðurlandi í hvert skipti sem
glyttir í Heklu bak við skýin, og
kannske láta þá borga sérstakt
gjald við brottför, ef eldgos hefur
komið upp og þeir hafa verið á
svæðinu. Loks mætti láta ferða-
menn reiða af hendi sérstakt
leyfisgjald fyrir að fá að taka
myndir á Skerinu með aukaskatti
á hluti eins og þrífót, aðdráttar-
linsur og slíkt og einnig á „um-
framfilmur". Allur þessi
aðgangseyrir, gjöld tollar og ann-
að slíkt myndi svo vitanlega
hækka í góðum takt við hljóm-
mikla tónlist verðbólgunnar og
jafnframt breytingar í náttúrunn-
ar ríki, t.d. ef fiðraðir tvífætlingar
skyldu nú láta sjá sig aftur við
Mývatn.
Menn með auðugt ímyndarafl
eins og skattasmiðir eru gjarnan
gætu vafalaust látið sér detta
margt fleira í hug. Mætti í því
sambandi rifja upp fordæmi
eyjarskeggja á annarri eldfjalla-
eyju.semsé Sikiley. Þarvorutúr-
hestar einu sinni á ferð í stórum
bíl af sama tagi og þeir bílar sem
bruna þvers og kruss um íslenska
vegi, og þá mættu þeir sikileysk-
um bændasonum sem komnir
voru til að innheimta aðstöðu-
gjald. Þessir innheimtumenn
höfðu þó ekki haft fyrir því að
reisa skúr með sérstakri lúgu,
heldur létu þeir sér nægja að
standa á miðjum veginum klædd-
ir samkvæmt þjóðlegri venju í
innsveitum Sikileyjar, með
svarta grímu fyrir andliti og hríð-
skotabyssu í mittishæð. Þannig
útbúnir gengu tveir þeirra upp í
bílinn, fullorðinn karlmaður og
unglingspiltur, og gripu hljóð-
nemann:
„Þá eru það kvartsúrin, sjón-
aukarnir og myndavélarnar,“
sagði fullorðni maðurinn. „Og
gleymið ekki linsum, flössum og
öðrum aukahlutum," bætti
stráklingurinn við og otaði hólk-
inum eilítið framávið.
„Svo þurfum við líka að fá
seðla og ferðatékka hvort sem er í
erlendri mynt eða ítalskri,“ hélt
fullorðni maðurinn áfram. „Og
það er mjög mikilvægt að
greiðslukortin fylgi með og einn-
ig vegabréf og önnur persónuskil-
ríki,“ sagði unglingurinn alvar-
legri rödd.
„Ég vil líka minna á það,“ sagði
fullorðni maðurinn að lokum,
„að þeir sem kunna að vera með
einhverja skartgripi þurfa líka að
fela okkur þá í hendur. Verður þá
hægt að ljúka þessum formsat-
riðum mjög greiðlega."
Fáum dögum síðar fór sams
konar innheimta á aðstöðugjaldi
fram í öðrum bíl á svipuðum slóð-
um í Sikiley. Innanríkisráðherra
Ítalíu sem situr í Róm hafði að-
eins eitt um málið að segja, en
það var: „Mamma mia,“ og
bjuggust því allir við að eyjar-
skeggjar létu ekki þar við sitja og
héldu innheimtunni áfram. Ekki
var laust við að þetta vekti athygli
hér og þar um Vesturlönd, og þar
sem þetta gerðist í agúrkutíðinni
miðri voru fréttastjórar blaða í
biðstöðu. En hvað gerðist síðan?
Það gerðist alls ekki neitt: engir
innheimtumenn skutu framar
upp grímuklæddu fésinu á þjóð-
vegum í Sikiley og bílar með túr-
hestahópa héldu áfram að rúlla
áfram í friði og ró og hafa gert það
síðan.
Skýringin á þessu tíðindaleysi
var sú, að eftir seinni inn-
heimtuna var að sögn fróðra
manna haldinn fundur í mafí-
,unni, en það er eins konar
hreppsnefnd þarna í Sikiley.
Voru þar mættir margir þung-
búnir og alvarlegir menn, þar á
meðal aldraður capomafioso, en
það heiti bera hreppstjórar á
þessum slóðum og þykir það mik-
ill virðingartitill á eynni. Þessi
capomafioso tók seint til orða og
mælti síðan af festu:
„Hingað í hreppinn tölta marg-
ir túrhestar og oftar en ekki heilu
stóðin. Er af komu þeirra tals-
verður búhnykkur fyrir veitinga-
menn, vínbændur, gestgjafa,
hannyrðakonur, póstkortasala,
leirkerasmiði, minjagripasala,
leigubílstjóra, betlara, leiðsögu-
menn, safnverði, gengilbeinur,
flugmenn, að ógleymdum nokkr-
um skyndikonum. En ef menn
halda áfram að innheimta á þenn-
an hátt aðstöðugjald, má búast
við því að túrhestum fari heldur
fækkandi, og er það reyndar hug-
boð mitt að ekki þurfi nema eina
slíka innheimtu til viðbótar til
þess að þeir hverfi héðan úr Sikil-
ey og jafnvel úr allri Suður-Ítalíu
í næstu níutíu og níu ár.“ Fleiri
orð voru ekki höfð um þetta mál.
Vera má, að hinn aldni capo-
mafioso hafi séð þetta allt af
hyggjuviti sínu, en hafi hann lesið
blöðin, kann hann að hafa leitt
hugann að dæmi sem gerðist um
svipað leyti í Frakklandi. Þar
voru fræðingar í háum stöðum að
stinga saman nefjum til að finna
upp nýjar fjáratlaleiðir fyrir ríkis-
sjóð. Varð þá einum þeirra hugs-
að til lottós og annarra happ-
drætta sem ríkið stendur fyrir og
hefur af drjúgar tekjur. Benti
hann á, að þeir sem spila í þeim
fengju stundum háa vinninga,
jafnvirði sjötíu miljóna króna ís-
lenskra og þar yfir: slíkur ofsa-
gróði næði engri átt og því væri
það nú þjóðráð, sagði hann, að
leggja sem hæstan skatt á þessa
vinninga og hala megninu af þeim
beinustu leið yfir í ríkissjóð.
Þetta þótti nokkuð góð hug-
mynd, en þá spurði einhver að
því, hvernig hægt myndi vera að
fá menn til að halda áfram að
spila í happdrætti, ef þeir ættu
ekki einu sinni von á að fá sæmi-
legan vinning. Varð þá fátt um
svör...
íslenskum stjórnar- og við-
skiptaháttum hefur stundum ver-
ið líkt við hið gamalgróna hrepp-
stjórnarkerfi Sikileyinga, mafí-
una, enda hefur margt verið líkt
með eyjarskeggjum þessara
tveggja eldfjallaskerja síðan á
miðöldum, þegar þeir höfðu þau
forréttindi einir Evrópumanna
að hafa sjálft hlið vítis í sínu
landi. En af því leiðir líka að þeir
gætu borið saman bækur sínar um
margvíslega hluti, enda byggja
Sikileyingar á fornum menning-
ararfi, sem lærdómsríkt væri fyrir
Mörlandann að kynnast. Væri
ekki ráð að spyrja uppi hinn
aldna capomafioso og bjóða hon-
um hingað til að halda fyrirlestra
um háspekilegt atriði, sem mjög
hefur viljað vefjast fyrir mönnum
norður undir heimskautsbaug,
sem sé að það er erfitt að ætla sér
bæði að rýja sauðinn - og flá
hann?
e.m.j.
NÝTT HELGARBLAÐ - ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 23