Þjóðviljinn - 19.08.1988, Qupperneq 27

Myndbandaskólinn
ÓLAFUR
ANGANTÝSSON
TÓK SAMAN
Mynd 1. Fimm ólíkar myndir af trúði
4. hluti
Myndbygging
í síðasta hluta greina-
flokksins hófum við um-
fjöllun okkar um myndmál-
ið, með því að velta fyrir
okkur helstu eiginleikum
myndflatarins. í dag tökum
við upp þráðinn þar sem frá
var horfið í síðustu viku, og
veltum fyrir okkur hug-
tökum á borð við mynd-
skurð, myndbyggingu, legu
athyglispunkts í myndflet-
inum ásamt fleiri því
tengdu.
Myndskurður
Fjarlægð myndavélar frá
myndefninu ákvarðar mynd-
skurðinn. Á flestum upptöku-
vélum er núorðið einnig hægt að
breyta myndskurði með hjálp svo
kallaðrar zoom-linsu. Rétt þykir
þó að vara byrjandann við of-
notkun þessa annars ágæta
hjálpartækis, því ekkert angrar
áhorfendur jafn mikið og sífelld-
ar illa undirbyggðar zoom-
færslur fram og aftur um myndf-
lötinn.
Ágæt þumalfingurregla er að
nota ekki zoom, nema til að
ákvarða myndskurð fastrar
myndar og síðan: Aðeins í þeim
tilfellum er myndefnið gefur til-
efni til, eða krefst notkunar
zoom-linsu.
Sama myndefni er hægt að
mynda á þúsund ólíka vegu.
Verðum við því að ákvarða,
hvaða myndskurður hentar því
best hverju sinni. f mynddæminu
hér að framan tökum við almynd,
ef okkur þykir nauðsynlegt að
gera áhorfendum grein fyrir úr
hvaða umhverfi trúðurinn er
sprottinn. Við sýnum þeim heil-
mynd af trúðnum, ef það eru lík-
amsburðir hans sem við viljum
leggja áherslu á. Og sömuleiðis
sýnum við þeim nærmynd af and-
liti hans, ef það eru kúnstug svip-
brigði hans eða sérstæður and-
litsfarðinn, sem vöktu hjá okkur
þörfina á að taka þessa nánar til-
teknu mynd.
Ef við höfum hugsað okkur að
gera litla heimildarkvikmynd um
líf og list trúðsins, þá veljum við
að sjálfsögðu fleiri en einn
myndskurð. Góð regla er að velja
í upphafi hverrar nýrrar senu
þann myndskurð, sem best sýnir
áhorfendum staðhætti og inn-
byrðis samhengi einstakra efnis-
atriða myndefnisins (oftast al-
mynd eða heilmynd). Síðan
klippum við, þegar eitthvað í efn-
islegri atburðarás kvikmyndar-
innar krefst þess.
Til dæmis þegar við viljum
sýna svipbrigði trúðsins, eða við-
brögð hans við einhverju (klipp í
nærmynd). Eða þá er við viljum
sýna við hverju hann bregst á
þennan hátt (klipp í heilmynd af
því sem veldur fyrrnefndum við-
brögðum hans).
Mynd 2. Barn teiknar mynd á malbik.
Myndbygging
í síðustu viku tókum við ofur-
lítið forskot á sæluna og fjölluð-
um lítillega um eina af grunnfor-
sendum góðrar myndbyggingar
Nefnilega: Nauðsyn þess að láta
myndefnið ávallt fylla vel út í
myndflötinn. Að einangra það
frá þeim þáttum í umhverfinu,
sem engu máli skipta fyrir heild-
arupplifun áhorfandans.
í mynddæminu hér að framan
(Mynd 2.) hefðum við getað
Mynd 3. Tvö myndskeið af konu
byggt myndina upp á ótal mis-
munandi vegu, en við völdum að
taka hana ofanfrá, til þess að
leggja áherslu á vissa þætti mynd-
efnisins.
Ef við hefðum t.d. tekið mynd-
ina frá hlið, þá hefðum við fengið
fleiri þætti inn í myndina: Leikfé-
laga barnsins, skólabygginguna í
bakgrunninum, leiktækin á
skólalóðinni, appelsínugula bíl
landafræðikennarans o.s.frv.
o.s.frv.
Með því að taka myndina ofan-
og tré í almenningsgarði.
frá, tókst okkur að einangra þá
þætti myndefnisins sem okkur
fannst skipta rnáli, frá öðrum lít-
ilsigldari í umhverfinu. Það var
sem sagt samband barnsins við
listaverkið á malbikinu, sem var
höfuðþema myndarinnar. Við
tókum mynd af því, og einvörð-
ungu því. Ef nærvera skólafélag-
anna hefði skipt einhverju máli
fyrir þau hughrif sem við vildum
koma til skila, þá hefðum við að
sjálfsögðu haft þá með á mynd-
inni.
En við erum ekki, líkt og við
ljósmyndun, að fást við kyrr-
myndir einvörðungu, heldur lif-
andi hreyfanlegar myndir. Og
sjaldnast látum við okkur nægja
að taka upp aðeins eitt mynd-
skeið af hverju myndefni.
Kvikmyndir eru jú röð sam-
tengdra mynda og myndskeiða,
sem tekin eru frá mismunandi
sjónarhornum, allt eftír því
hvaða hughrifum við viljum
koma til skila til áhorfenda. Það
er því mikilvægt að við gerum
okkur grein fyrir að það skiptir
máli, hvernig þessar myndir eru
klipptar saman. Að við séum
okkur meðvituð um hefðir þær og
venjur, er gilda um myndmál
hinna lifandi mynda.
Staðsetning
athyglispunkts
í myndfletinum
Á myndunum hér að framan
sjáum við dæmi um það, hvernig
hægt er að klippa milli tveggja
mynda, eða myndskeiða af konu,
sem er á gangi í almenningsgarði.
í fyrra dæminu er athygli
áhorfenda vitaskuld bundin við
konuna, þar sem minnsta hreyf-
ing í annars kyrrstæðum mynd-
fleti dregur strax að sér athygli
þeirra. Athygli áhorfenda er sem
sagt bundin við vinstri helming
myndflatarins.
Þegar klippt er yfir í mynd-
skeið 2a er athygli þeirra, fyrst í
stað, enn bundin við sama stað í
myndfletinum. Þannig verður
það tréð, sem fyrst vekur athygli
þeirra eftir klippinguna. Ekki
konan. Þeir verða sem sagt að
renna augunum til hægri, þvert
yfir myndflötinn, til að leita hana
uppi.
I síðara mynddæminu er at-
hygli áhorfenda aftur á móti enn
bundin við konuna, eftir að
klippt hefur verið yfir í mynd-
skeið 2b. Hér er því um mjúkt
klipp að ræða. Áhorfandinn
tekur ekki eftir myndbreyting-
unni og getur því óhindrað ein-
beitt sér að efnislegu innihaldi
kvikmyndarinnar.
Það sem við höfum fram til
þessa lært um kvikmyndina,
myndflötinn og staðsetningu at-
hyglispunkts í myndfletinum,
sýnir okkur framá hversu mikil-
vægt er að við skipuleggjum fyrir-
fram uppbyggingu þeirra mynda
og myndskelða, sem ætlunin er
að nota í kvikmyndina.
Sú staðreynd að myndskeiðin
eru klippt saman hefur áhirf á
myndbyggingu einstakra mynda.
Einstaka myndir, sem hver fyrir
sig virðast mjög vel upp byggðar,
skoðast þannig í allt öðru sam-
hengi, þegar öðrum mynd-
skeiðum hefur verið skeitt fram-
an og aftan við þær. Sem sagt:
Við skipuleggjum uppbyggingu
hverrar einstakrar myndar með
hliðsjón af heiidinni.
f þessu tilliti getur oft verið
ágætt að hafa í huga eitt helsta
mottó þeirra, er hafa þann starfa
að klippa myndir stórsnilling-
anna í kvikmyndaheiminum.
Nefnilega slagorðið fræga: „Kill
your darlings".
Og hvað eiga svo blessaðir
mennirnir við með því. Jú, slátr-
aðu eða fórnaðu uppáhalds
myndunum þínum, ef þær passa
ekki inn í heildina. Kastaðu þeim
þó ekki á glæ, því alltaf má finna
þeim verðugra samhengi í síðari
kvikmynd.
Falleg mynd á röngum stað
gerir ekki annað en vekja athygli
á sjálfri sér, spilla þar með
heildaráhrifunum og draga at-
hyglina frá því, sem þið vilduð
sagt hafa með gerð viðkomandi
kvikmyndar.
Látum við hér með staðar
numið í bili. í næstu viku munum
við halda áfram að tíunda mikil-
vægi góðrar myndbyggingar og
sérstöðu hinna lifandi mynda í
því tilliti.
NÝTT HELGARBLAÐ - ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 27