Þjóðviljinn - 20.08.1988, Blaðsíða 4
þlÓDVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Vill Framsókn
hæni vexti?
Muna menn nokkuð eftir því lengur þegar hérlendur
flokksformaður lýsti því yfir að Rómaborg efnahagslífsins
stæði í Ijósum logum?
í hraða nútímans og dansi fjölmiðlanna nær pólitískt minni
sífellt skemmra aftur, og stjórnmálamenn af ósvífnara tæi
notfæra sér þetta án þess að blikna né blána, að ekki sé
talað um að roðna eða fá verk í samviskuna.
Áðurnefndur stjórnmálamaður er formaður Framsóknar-
flokksins og sagði á sínum tíma, fyrir átta mánuðum, að einn
helsti sprengivaldurinn í Rómarbálinu væri lánskjaravísital-
an og hávextirnir. Síðan hafa almennir vextir hækkað ennþá
meira, um næstum því eitt prósent á mánuði, og enn hefur
ekkert heyrst um að þá eigi að lækka.
(viðskiptaráðuneytinu er að vísu stefnt að lækkun vaxta,
og hefur sú stefna verið við lýði í rúmt ár. Þar hafa ráðamenn
tröllatrú á afli bænarinnar, og leggjast reglulega á hnén til að
knýja niður vextina, stu'ndum í fjölmiðlum, en stundum á
sérstökum bænarfundum, annaðhvort með því sem eftir er
af Alþýðuflokknum eða með fulltrúum fjármagnsmarkaðar-
ins svonefnda, þeim sem sem mest hafa mokað til sín með
hávöxtunum.
Og Framsóknarmenn höfðu til skamms tíma einnig beðið
um að vextir lækkuðu og alræði lánskjaravísitölunnar yrði
afnumið. Þeir voru meira að segja tilbúnir að nota hendurn-
ar.
En núna virðist þessi stefna gleymd.
Svokölluð forstjóranefnd hefur komist að því að eitt helsta
bjargráð atvinnulífs í landinu sé einmitt þvert á móti að
hækka vexti á þeim lánum sem skipta launafólk hvað mestu
máli. í forstjóranefndinni, sem sögð er vera sammála um
þessa tillögu, er Jón Sigurðarson Álafossforstjóri sérstakur
fulltrúi Framsóknarflokksins. í nefndinni situr að auki annar
gegn Framsóknarmaður, Guðjón B. Ólafsson forstjóri Sam-
bandsins.
Þær fréttir berast ennfremur að forustumenn stjórnarf-
lokkanna hafi þegar komið sér saman um hækkunina, úr 3,5
prósentum í 7 prósent.
Framsóknarflokkkurinn er í raun og sann stórmerkilegt
fyrirbrigði og hafa grannþjóðir okkar mikils í misst að hafa
ekki hjá sér sína Framsóknarflokka. En þær geta í staðinn
huggað sig við lægri verðbólgu og skaplega vexti.
Tuttugu ár frá innrás
Nú um helgina eru liðnir tveir áratugir frá innrásinni í
Tékkóslóvakíu, frá því skriðdrekar að austan stöðvuðu „vor-
ið í Prag“.
Þetta var hörmulegur atburður fyrir þjóðirnar tvær, Tékka
og Slóvaka, og þessir áratugir síðan hafa verið dapurlegir
stöðnunartímar þarsem efnahagslíf hefur drabbast niður og
menningarlífi hnignað.
Þetta var einnig dapurlegur atburður fyrir sósíalista utan
landamæra Tékkóslóvakíu. Á Vesturlöndum fylgdust
vinstrimenn af miklum áhuga með tilraun Dubðeks og fé-
laga, og vonir stóðu til þess að í Tékkóslóvakíu tækist að
skapa eitthvað í áttina að raunverulegum sósíalisma eftir
svartnætti Stalínstímans.
Hersveitir Brezhnevs komu í veg fyrir nýja tíma í T ékkósló-
vakíu, - það er hinsvegar kaldhæðið að eftir tvo áratugi er
verið að reyna að endurtaka Prag-vorið í sjálfri Moskvu.
Fyrir evrópska vinstrihreyfingu urðu atburðirnir í Tékkósl-
óvakíu einnig afdrifaríkir. Þeir settu á dagskrá hiklaust upp-
gjör við úrkynjunstalínismansundir þeim merkjum leiðtoga
vorsins í Prag að sósíalismi og lýðræði eru ekki til nema
hvort í öðru.
-m
HALLGRÍMUR
Sólin kemur upp eins og sót-
rauð sítróna yfír hæðirnar, röngu
megin dalsins. Rútan er blá og
líður einsömul eftir hraðbraut
sem maður hélt að lægi til suðurs.
Klukkan er sex og trén annað-
hvort þráðbein eða kræklótt. Bæ-
irnir steinbrúnir og á milli þeirra
plógfærðir akrar og runnar í ýms-
um víntegundum. Hvergi órækt-
aður blettur. Bílstjórinn beinir
niður skyggni og maður reynir að
átta sig í miðri dásemd Toscana-
héraðsins. Til stóð að þessi morg-
unn liði í átt tii Rómar en með
sólina beint í augun verður bíl-
stjórinn manni grunsamlegur. Er
hann á suðurleið? Með ltölum
veit maður aldrei. Ofan úr trján-
um laufgast manni lína og verður
spurt hver villist hér í fangi fe-
gurðar? Er það sólin eða sjálfur
ég? Rólega sígur rútan þó fram
hjá henni og yfirlýstur á vinstri
vanga hallar maður sér á þann
hægri og blundur rennur í brjóst.
Að öllum kortum hvolft, þá
liggur sérhver leið til Rómar.
Hvernig byrja borgir? Sveitirn-
ar eru sjálfum sér líkar og ekki að
sjá í þeim neitt sem nágrenni
heitir. Dráttarvélar Iötra um
hlöðin, útihús eru ómáluð og
hundarnir glefsa í hjólbarða að-
vífandi bifreiða. En smám saman
gerast þeir latari, nenna brátt
ekki niður á veg en góla til mála-
mynda úr túnfætinum. Að lokum
lyfta þeir varla eyra en liggja fram
á lappir sér og gjóa í mesta lagi út
undan sér öðru auganu. Og ein-
hver óræð breyting fer um leið
fram með veginum. Annar brag-
ur verður á bæjunum, heiðarleg
útihús verða að einhverskonar
skemmum, ef ekki löngum kjúkl-
ingabúum, á hlöðunum vottar
fyrir vörubflum og ýmsum öðrum
ótúnlegum vinnuvélum, einstaka
heimtröð er malbikuð og e.t.v. er
komið skilti neðan við bæjar-
heitið sem selur egg og lax. Og
ekki ósvipað þessu örlar nú á
Róm meðfram hraðvegi Al, að
viðbættum stærri auglýsinga-
skiltum í vegfætinum. Sjússar,
Sjampó og Sokkabuxur. Stór-
borgin teygir úr sér yfir hæðirnar
sjö og brátt stöðvast blá rútan á
hinu fyrsta rauða ljósi.
Að lokum stöðvast hún síðan á
Lýðveldistorginu og það fer sem
fyrr, maður lendir á pensjóni í
næstu hliðargötu við lestarstöð-
ina. Það er auðtékkað sig inn í
prýðileg tvöföld húsakynni fyrir
lírur 35.000 og dýrmæt sporin þar
með spöruð fýrir kirkjur, söfn og
rústir. Og Via Nazionale verður
manni enn á ný aðalsamgöngu-
æðin, niður á Feneyjatorg í tví-
troðnum strætisvagni þar sem fit-
ugir og svitugir ítalir nudda sér
utan í það sem útlent og eggjandi
er. Köfnun nær er stigið út í
mynni Corso-gjánnar þar sem við
blasir hið stórfenglega minnis-
„merki“ um Viktor Emanúel
annan, sem lengi hefur farið í
kúltúrískar taugar Breta og bet-
urvitandi Skandínava. Kúrsinn er
síðan tekinn inn í „gamla bæinn“,
upp spænskar tröppur, um Borg-
hesegarðinn og alla leið inn í
Museo delle belle Arte.
Fögur er hún þó varla, nútíma-
list ítala og sorglegur vitnisburð-
ur niðuráleiðarinnar frá Endur-
fæðingunni. Sætur verður manni
flóttinn yfir Tíber og eftir
breiðgötum Mússólínis upp að
sjálfri Péturskirkjunni. Það
andar af miðpunkti jarðar, sval-
andi og upphefjandi í senn, þegar
upp ljúkast dyr á þessum helgi-
dómi, hæstu og mestu byggingu
mannkynssögunnar. Það þyrmir
yfir mann tign og friði og maður
sér hvernig ástarsambönd blikna,
augnatóttir vikna og hnjáliðir
kikna undan þessari smío sem
fyllt er af þúsundum listaverka,
allt frá steinköldu gólfi sem líkara
er jörðu og upp í kúpóluna sem
líkist engu öðru en himni. Innan
úr einu horni berst þó áberandi
meiri bæna- og stunukliður en
öðrum. Það lyktar af Michelang-
elo frá hvítu marmaraflykki þó á
bakvið gler sé falið. Píetan situr
þar óhögguð sem fyrr og allar
hinar stórkostlegu stytturnar
verða ruddalegar í samanburðin-
um. Handan skips bráðna vax-
myndir Thorvaldsens, þó ágætar
séu. Að fjórum klukkustundum
liðnum og vægum svimaköstum
inn á milli hverfur maður á braut
úr þessu sannkallaða musteri
mannsandans, hvað sem allri lút-
hersku líður. Á tröppunum fyrir
utan bíður mannkynið, maður
sér þar alla fyrir sér, allt frá Goet-
he og heim að, já, Einari Bene-
diktssyni. (Vatikan-safnið sjálft
er hinsvegar lokað vegna við-
gerða).
Er þá dagurinn að mestu liðinn
og fætur manns orðnir mótmæl-
endatrúar í allri þessari kaþólsku
og öllum þessum páfadómi. En
áfram skulu þeir og snætt er á
lúmskum veitingastað í skjóli
Pantheons sem nær því er kom-
inn í eyði. Þjóninum léttir stór-
lega þegar hann sér fram á það að
við munum ekki komast lengra
en það sem primi piatti nemur.
Síðan er rölt um á torgum í kring-
um listamenn og gosbrunna.
Morgunninn eftir byrjar
snemma og bærilega með ráni.
Af börnum er maður rúinn inn að
sveittu skinni en bregður skjótt
við og umkringir hina smávöxnu
stúlkuþjófa með 14 fílefldum lög-
regluþjónum. Sem kunna tök á
sígaunum þó saklausar á svipinn
þær fletti sig klæðum til afsönn-
unar. Að lokum skreppa þær
skælandi frá og koma færandi
manni falinn fenginn. 80.000 lírur
aftur á sinn stað.
Eftir hádegið er skoðað Kólós-
eum, sem Rómverjar ættu eigin-
lega að endurreisa og halda þar
leika á ný. Efa ég ekki að þar með
ykjust áhrifin til muna af þessum
nú barbarísku rústum. Vegna
sunnudags er hinsvegar búið að
loka Forum Romanum, en mað-
ur lætur það ekki hindra sig, mað-
ur lætur ekki einn lítinn dag taka
frá sér heil 2000 ár, og klifrar yfir
grindverkið eins og polli inn á
knattspyrnuvöll. Einn með rúst-
um. Á súlubroti sit ég eins og
sögulegt fífl. Klifra síðan upp á
Piazza del Campidoglio þar sem
enn sem fyrr ríkir heiður hugur
Michelangelos. Af stallinum er
styttan þó og allt hér nokkuð
póst-módernískara fyrir bragðið.
Loks er það síðan Pantheonið,
sem vitnar um fornan stórhug og
hefur líklega orðið meistaranum
margumrædda inspírasjón fyrir
Péturskirkjuna. Það er stórfeng-
leg reynsla nútímadreng að njóta
slíkrar byggingar sem virðist ein-
göngu byggð í sjálfri sér, til vitnis
um mannlegan möguleik, án
neyslu eða notagildis. Fagurt fe-
gurðar vegna. Hátt vegna hæðar
einnar. Svo laust við ástæður og
réttlætingar. Hér liggur Rafael og
skammt frá er Thorvaldsen enn á
ferð. Manni verður hugsað til
þjóðar sinnar og um alla hennar
Þorvaldssyni.
Enn á ný hefst „kvöld í Róm“
og hægt og seinlega sígur Tíber í
ægi þegar lestin þó hægar silast í
brott frá Termíní-höll sinni, eina
lukkaða nútímastykkinu hér í
borg. Tveir stuttir dagar eru
endaðir og eftir í huga manns
stendur blönduð byggð á 7 hæð-
um. Furðuleg borg sem bæði er
glæsileg og sóðaleg í senn. Um
fram allt „casual“, hún gefur
manni þá tilfinningu að íbúarnir
fyllist kæruleysi gagnvart þessum
horfna mikilleik sem stendur þó
eftir í nokkrum brotnum súlum.
Það er iíkt og þeir fái ekki við
neitt ráðið, fornminjarnar
spretta eins og illir þyrnar á
hverju horni í augum þeirra.
Sjálfir bruna þeir áfram á sínum
smáu bílum eða fylla fúlir og
áhugalausir glösin á börunum
fyrir pflagrímana með allan sinn
enþúsíisma. Selja þeim rándýra
drykkina fyrir sætin ein, sætin
frammi fyrir hinu stóra sviði sög-
unnar. Núíma Rómverjinn reykir
bara sína rettu og drepur síðan í
henni ofan í öskubakka sem
minnir á borgina sjálfa. Hálfir og
heilir, útbrunnir, standa súlust-
ubbarnir upp úr öskunni. Þeir
gera hér ekkert í því að reyna að
laða fólk til sín með snyrtilegum
frágangi eða alúðlegu viðmóti.
En þeir fá bara ekki við neitt
ráðið. Heimurinn lætur þá ekki í
friði.
- Hallgrímur.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Möröur Ámason, Ottar Proppó.
Fróttastjóri: Lúövík Geirsson.
Blaöamenn:GuömundurRúnarHeiöarsson,Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríöur Juliusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ölafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, Siguröur Á. Friðþjófsson. Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson, Tómas Tómasson, þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita-og prófarkalestur: ElíasMar, HildurFinnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar ólason, Siguröur Mar Halldórsson.
Útlttateiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurO. Pétursson
Framk væmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri:OlgaClausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, PorgerðurSiguröardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Utbreiöslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Katrín Bárðardóttir, ÓlafurBjörnsson.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síöumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiöja Þjóöviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Helgarblöð:80 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 20. ágúst 1988