Þjóðviljinn - 20.08.1988, Blaðsíða 8

Tékkóslóvakía - Tuttugu ár frá innrás - Tékkóslóvakía - Tuttugu ár frá innrás - Tékkóslóvakía - Tuttugu ár frá innrás -
Um það bil þrem áratugum
eftir að Khrústsjov komst til
valda eru gerðar tilraunir til
endurbóta í sovétkerfinu, í þetta
sinni ekki á „jaðarsvæði“ heldur í
sjálfu „móðurlandi" kerfisins.
Menn verða að sjá þetta í tengs-
lum við hinn mikla mun (oft í já-
kvæðum en einnig að nokkru í
neikvæðum skilningi) á stefnus-
kráratriðum „perestrojkunnar"
og endurbótatilrauna eins og við
þekkjum til þeirra frá árunum
1956,1968 og 1980 í smáríkjum í
sovétkerfinu. í endurbótatilraun-
um Gorbatsjovs eru tvö atriði
sérstaklega mikilvæg:
1. Hin nýja stefna Sovétríkjanna
getur breytt ástandinu í
heiminum nú á dögum
(slökun, afvopnun, samvinna
frekar en deilur o.s.frv.).
2. Heppnist Sovétmönnum að
hrínda stefnu sinni í fram-
kvæmd, mun það þegar til
lengdar lætur greiða einnig
fyrir jákvæðri þróun í öðrum
löndum innan sovétblakkar-
innar og batnandi sambandi
við lönd eins og Kína, og
önnur lönd með stjórnkerfi í
ætt við hið sovéska. í þessu
sambandi er nauðsynlegt að
undirstrika orðalagið „þegar
til lengdar lætur“ því að sé ein-
ungis litið til skamms tíma geta
áhrif „perestrojkunnar" á þró-
un mála í löndum innan sovét-
blakkarinnar orðið all and-
stæðukennd.
Þróun í Moskvu
- stöönun í Prag?
Reynslan frá Khrústsjov-
tímabilinu (eftir 20. þing sovéska
kommúnistaflokksins) hefur leitt
í ljós að í smáríkjum innan sovét-
blakkarinnar getur þróun í átt til
breytinga og endurbóta á kerfinu
orðið með öðrum hætti en í So-
vétríkjunum sjálfum og brotist
undan eftirliti þeirra. Hinir svo-
kölluðu „atburðir“ í Póllandi og
Ungverjalandi árið 1956 ollu
næstum því falli Khrústsjovs
(stalínistahópur kringum Mo-
lotov freistaði þess). Hafi menn í
huga atburðina í Tékkóslóvakíu
1968 og í Póllandi 1980 eru menn
í vissum hópum í Moskvu
áhyggjufullir yfir því núna að á-
hrifin frá „perestrojkunni" geti
valdið því að þróunin í sumum
litlu löndunum innan blakkarinn-
ar fari úr böndum. Meðan ekki
hefur náðst úrslitaárangur í
tengslum Sovétríkjanna og
Bandaríkjanna, sambandið við
Kína þokast fram á við,
Afganistan-vandamálið verið
leyst, eins lengi og óstöðugt
ástand er í sumum löndum blakk-
arinnar (Pólland og Rúmenía), er
Gorbatsjov sennilega mest í mun
að halda „rólegu ástandi" í öllum
þessum löndum blakkarinnar.
Hann er jafnvel tilbúinn að
greiða fyrir þetta með úr sér
gengnu kerfi sem ber greinileg
merki um stöðnun tímabisins í
stjórnmálalífi þessara landa.
„Eigin leiö“
Við mörg tækifæri hefur Gor-
batsjov haldið fram grund-
vallarreglunni um sjálfstæði og
„eigin leið“ fyrir sérhvert sósíal-
ískt land, fyrir sérhvern komm-
únistaflokk (bæði þá sem sitja við
völd og hina); Þetta hefur hann
endurtekið í mörgum ræðum,
síðast - og mjög greinlega - í Júg-
óslavíu. Hann reynir líka að gera
mönnum ljóst að Kommúnista-
flokkur Sovétríkjanna hyggi ekki
á afskipti af þróun í hinum litlu
löndum blakkarinnar - gagnstætt
fyrri breytni. Allt þetta er gleði-
legt að heyra, alveg eins og yfir-
lýsingu Gorbatsjovs þess efnis að
sovéska þjóðskipulagið sé árang-
ur sérstaks ástands í Sovétríkjun-
um á þriðja og fjórða áratug þess-
arar aldar. En jafnframt geta
menn ekki komist hjá því að veita
mörgum þverstæðum athygli:
a) Framkvæmd þessara grund-
vallarreglna (heppnist Gorbat-
sjov hún) er heldur á seinni skip-
unum - fjórum áratugum eftir að
unnið var að því að sumu leyti
með valdi að koma sovétkerfinu
á í Evrópulöndum blakkarinnar.
Eigin hefðir landanna, efnahags-
kerfi, þjóðfélagsástand og stjórn-
málaástand, eigin menningararf-
leifðir, allt þetta var skemmt og
afmyndað áratugum saman. Til-
raunir í átt til sjálfstæðrar eigin
þróunar og leiðar voru ævinlega
stöðvaðar: árið 1948, kringum
1956, aftur í Tékkóslóvakíu árið
Zdenek Mlynár var
einn af framkvæmda-
stjórum Kommún-
istaflokks Tékkósló-
vakíu árið 1968 og
mjög handgenginn
Alexander Dubcek,
enda Slóvaki einsog
hann.
1968 og árið 1981 í Póllandi.
Núna þegar sovéska forystan út-
deilir „sjálfstæði" eru þiggjend-
urnir orðnir aumkunarverðir,
bæklaðir þegnar!
b) Spumingin er hvort samfé-
lögin í þessum löndum eru við
núverandi ástand fær um að
Ieggja inn á leið lýðræðislegrar
þróunar án þess að Sovétríkin
hjálpi til við að eyða áhrifum
eigin stefnu sem leiddi fyrr til
þess að sovétkerfinu var komið á
með valdi. Það er fjarri því að
lýðræðisleg þróun sé komin undir
því einu að þau „öðlist sjálfsfor-
ræði“ gagnvart Moskvu (sbr. Al-
baníu og Rúmeníu).
Bara fyrir Sovét?
c) Viss atriði í hinni nýju stefnu
Sovétríkjanna geta vakið grun-
semdir um að yfirlýsingar um
„sjálfstæði“ og „eigin leiðir" eigi
fyrst og fremst að vera til hags-
bóta fyrir eigin markmið Sovétr-
íkjanna. Til dæmis er það svo að í
ölíum löndum í sovétblökkinni
hafa Sovétmenn enn fjölmennt
hemámslið sem getur skipt sér af
gangi mála hvenær sem er, einnig
ef ástand innanríkismála krefst
þess. Tilraunir til náinnar efna-
hagssamvinnu eru fjarri því að
vera alltaf grundvallaðar á tilliti
til virkni og á gagnkvæmu sam-
bandi. Nokkrir hinna nýju þátta í
hinni nánu samvinnu eru raun-
vemlega aðeins gömul stalínsk
form í nýrri gerð. Dæmi um þetta
eru sameiginleg fyrirtæki sem
hafa gert efnahagsþróun háða
ástandi í Sovétríkjunum. Á
stjórnmálasviði stunda menn tíð
„viðtöl“ þ.e.a.s. umræður um
það sem frá sovésku sjónarmiði
eru álitnar hagfellustu lausnir á
fjölda innanríkismála. Leiðtogar
flokks og ríkis frá öllum austan-
tjaldslöndum hittast oft - en til
hvers er það þegar langflesta
þessara „þjóðarleiðtoga“ greinir
á við íbúana í eigin löndum bæði
hvað snertir stefnu þeirra og
stöðu?
Þar að auki er það augljóst að
nýja sovétforystan beitir áhrifum
og vægi til framdráttar sovéskum
áhrifum - einnig þegar skipt er
um menn í forystu t.d. Afganist-
an og Viet-Nam.
Ástandið í austantjaldslöndun-
um ber á þessum tímum svip af
mjög óvenjulegum mismun í
innanlandsmálum. (Þessi mis-
munur var varla til fyrir nokkrum
árum) Ástæður til þess geta verið
margar, en þó að undarlegt sé
leiða þessar mismunandi aðstæð-
ur til sömu niðurstöðu:
stjórnmálaleiðtogar í öllum
löndum austurblakkarinnar eru -
í orði kveðnu - sammála Gorbat-
sjov og „perestrojku" hans, en í
raun og veru reyna sömu forystu-
menn að halda sem fastast í stöðu
sína og tryggja stöðugleika
stjórnar sinnar. Með öðrum orð-
um: menn breyta engu sem máli
skiptir. í mjög stuttu máli og þess
vegna einfölduðu geta menn lýst
ástandi hinna ýmsu landa (að
undantekinni Tékkóslóvakíu
sem ég ræði sérstaklega) á eftir-
farandi hátt:
Pólland: Núverandi stjórnarfar
í landinu er í raun réttri her-
stjórn. Stjórnmálalegt áhrifavald
og framkvæmdageta flokksins er
næstum því á núlli. Mönnum hef-
ur ekki heppnast að brúa gjána
milli samfélagsins og handhafa
hins stjórnmálalega valds. Það
eru sjö ár liðin frá því að komist
var að „Lausninni á kreppunni“.
Félaglegt ástand er óstöðugt, það
er stöðug hætta á sprengingu.
Meirihluti þjóðarinnar óskar
eftir endurbótum gagnólíkum
þeim sem Gorbatsjov hefur hald-
ið fram, en vonar samtímis að
nýja sovéska forystan muni ekki
beita hernum komi til nýrra „at-
burða“ í Póllandi. Gorbatsjov er
helsta von Jaruzelskis sem lítur á
hann sem verndara, eins konar
ábyrgðarmaður fyrir stefnu hans.
í augum Sovétríkjanna er enginn
stuðningur í Póllandi heldur er
það sífelld hugsanleg hætta fyrir
stöðugleikann í blökkinni. Yrðu
sett ný undantekningarlög í Pól-
landi styrktu þau andstæðinga
„perestrojkunnar" í Sovétríkjun-
um.
DDR: Stjórnmálaleiðtogar þar
þurfa alls ekki að samþykkja allar
hliðar sovésku „perestrojkunn-
ar“ (sérstaklega aukið lýðræði),
því að kerfið í DDR hefur verið í
góðu lagi fram að þessu og
nauðsynlegum endurbótum hef-
ur verið komið á fyrir löngu.
Möguleg sókn í lýðræðisátt yrði
örugglega með öðrum hætti í
DDR en Sovétríkjunum. Hún
vekti líka upp „málefni Þýska-
lands“. Sem stendur (sé litið til
skamms tíma) er Moskva víst
samþykkari núverandi lausn í
DDR en einhverjum óvissum til-
raunum þar.
Ungverjaland: Svo virðist sem
„perestrojka“ Gorbatsjovs sé
studd að öllu leyti. Raunverulega
er visst kreppuástand í landinu
þegar um er að ræða þær endur-
bætur sem á hafa komist. Landið
verður að þokast áfram bæði í
efnahagslegum umbótum og
hvað varðar róttækar breytingar í
lýðræðisátt. Að vissu leyti má
bera saman ástandið í Ungverja-
landi við ástandið í Tékkóslóvak-
íu á tímabilinu 1965-1967, það er
að segja fyrir vorið í Prag. Ung-
verski valdahópurinn er auðvitað
dauðhræddur við hugsanlega rót-
tæka þróun. Unga kynslóðin er
ekki lengur hrædd við árið 1956.
Þess er enginn kostur að benda á
Moskvu um ástæðu fyrir hægfara
lýðræðisþróun. Það er líklegt að
hin nýja ungverska forysta muni
vísa til hins sérstaka ástands í
landinu - eins og menn gera í
DDR. En það mun aðeins valda
andófsbylgju.
Búlgaría: Að fornum vana
reyna menn að stæla stefnu So-
vétríkjanna á líðandi stund, en
eingöngu „að ofan“. Það er ein-
kennadi að hinn gamli leiðtogi
Zhivkov hefur ekki verið settur
af. Sovétmenn telja ástandið í
Búlgaríu mjög einfalt.
Rúmenía: Sökum kreddufestu
í stjórnmálum sýnir forystan
„perestrojku“ opinberan fjand-
skap í flestum atriðum (andvíg
markaðshugmynd, frumkvæði
einkaaðila o.s.frv.). Vegna hins
hroðalega ástands efnahagsmála
og stjómmála er hætta á spreng-
ingu, t.d. að Ceaucescu látnum.
Tékkó eftir 20 ár
Ástandið í Tékkóslóvakíu: í
vorinu í Prag fyrir 20 árum var
það ekki einungis samfélagið,
heldur einnig kommúnistaflokk-
urinn sem var fær um að finna
leið til sameiningar sósíalisma og
lýðræðis.. Þeta er engin tilgáta
heldur sannaði síðari þróun og
framkvæmd stefnunnar þetta. I
stómm dráttum má segja að það
séu fimm svið endurbótastefn-
unnar þáverandi sem samsvari
hugmyndum Gorbatsjovs um
„perestrojku“:
1. Litið var á sovéska líkanið sem
afleiðingu sérstakra aðstæðna
í Sovétríkjunum (einkanlega á
dögum Stalíns). Á því átti að
verða eðlisbreyting með hlið-
sjón af skilyrðum í Tékkósló-
vakíu árið 1968.
2. Tékkóslóvakiski kommúnista-
flokkurin skildi að forsenda
endurbóta í efnahagsmálum
var samræmd hagnýting efna-
hagslegra aðferða (ekki
stjórnsýsluaðferða) - menn
yrðu að fara að á annan hátt en
við fyrri tilraunir 1958 og 1966.
Því var lýst yfir opinberlega að
ekki væri unnt að hrinda í
framkvæmd efnahagslegum
endurbótum án róttækra
breytinga í lýðræðisátt.
3. Ein mikilvægasta forsenda
fyrir þróun í þessa átt er til-
lagan um sjálfstjórn starfs-
manna á vinnustöðum.
4. Kommúnistaflokkur verður
að koma á lýðræði innan sinna
raða og hann verður að játast
undir eftirlit samfélagsins í
slíkum mæli að ekki verði unnt
að koma á aftur alræðisvaldi
yfir þjóðfélaginu. Hvort held-
ur um er að ræða einræði með
„persónudýrkun" eða án
hennar. í framkvæmd merkir
þetta fyrst og fremst frelsi til
gagnrýni og skoðanafrelsi
(fjölmiðlar) og möguleika á
því að halda fram andstæðum
skoðunum á þann hátt sem
máli skiptir í stjómmálum.
5. Hið sósíalíska ríki verður að
þróast í réttarríki, með öllu
sem við kemur því hugtaki.
Innrásarríkin lýstu því yfir að
þessi stefna væri tilraun að koma í
kring andbyltingarsinnaðri
valdatöku, - og hún var bæld nið-
ur gersamlega með hemaðar-
íhlutuninni í ágúst 1968. Tuttugu
ára svokallað „eðlilegt ástand“
hefur eftir innrásina komið
landinu í núverandi ástand sem
einkennist af þessu:
1. Eyðilagðar vom þær forsend-
ur sem vom fyrir lýðræðisþró-
un í kommúnistaflokknum.
Nú á dögum er ekkert nægi-
lega sterkt afl innan flokksins
sem er fært um að vera bak-
hjarl „perestrojku“-stefnunn-
ar, engir sem em fúsir til að
hætta stöðum sínum í baráttu
um innihald „perestrojku",
ekkert afl sem er fært um að
vinna traust samfélagsins og
sannfæra íbúana um heiðarleg
áform.
2. Almenningur trúir ekki á hæfi-
leika valdhafanna til að færa
kerfið í lýðræðislegt horf og
koma í kring sameiningu sósí-
alisma og lýðræðis. Trúin á
slíka sameiningu er mjög lítil
(að líkindum alveg horfin).
Venjulegt fólk hefur snúið sér
að einkaneyslu en ekki sam-
eiginlegum hagsmunamálum.
Með þessum hætti hefur Tékk-
óslóvakía orðið dæmigerð um
það, hvemig orð Gorbatsjovs
um sjálfstæði og eigin þróun-
arleiðir hinna ýmsu landa,
hafa orðið innantóm. Ástæðan
til þess er einfaldlega sú að
sovéska forystan hefur í tvo
áratugi bælt allt niður sem
veitti mönnum kost á sjálf-
stæði og eigin leiðum. Vitund-
in um þetta raunverulega
ástand hefur skapað þver-
stæðu hjá tékkóslóvakískum
almenningi: Menn bjuggust
við lýðræðisþróun af Gorbat-
sjov eins og einhverju sem nú
ætti að koma frá Moskvu.
Þessi von reyndist ekki rétt- af
ástæðum sem ég hef minnst á
fyrr (eftirsóknin eftir „rólegu
ástandi").
í þessu sérstaka ástandi í
Tékkóslóvakíu hefur Gorbatsjov
þvert á móti ekki aðeins stuðlað
að óbreyttu ástandi, heldur við-
urkennt stjórnmálaástand sem
eftir sem áður er mótað af anda
Brezhnevs. Hann leyfir líka
áfram allar þær lygar um endur-
bótatilraunimar 1968 sem ráða-
menn í Tékkóslóvakíu hafa breitt
út. Áberandi er líka skorturinn á
sjálfsgagnrýni Sovétmanna, þeg-
ar um er að ræða sovésk viðhorf
og athafnir árið 1968, sérstaklega
hemaðaríhlutunina í ágústmán-
uði 1968. Allt þetta stuðlar að
djúpstæðri tortryggni gagnvart
„perestrojku“ hjá tékkóslóv-
akísku þjóðinni.
Ró og óró -
vandinn frammundan
Almennt séð er ástandið nú á
dögum gjörólíkt ástandinu 1956.
Þá var Khrústsjov ógnað af rót-
tækum breytingatilraunum hjá
smáþjóðum sovétblakkarinnar.
Núna á Gorbatsjov á hættu að
smáþjóðimar tortryggi „perest-
rojku“ og menn sýni henni kæm-
leysi. Ósk Gorbatsjovs um „ró“
getur nefnilega af ýmsum ástæð-
um leitt til skilnings hjá smáþjóð-
um í sovétblökkinni að nú sé mik-
ilvægara fyrir Sovétríkin að halda
núverandi valdahópum við völd
en að koma á lýðræði í Evrópu-
ríkjum blakkarinnar. Því hafist
menn ekki að.
Einnig nú á dögum er sú stað-
reynd enn í gildi að lýðræðið í
þessum löndum verði frábragðið
því sem komið verður á í Rúss-
landi og mestan hluta Sovétríkj-
anna. Aðrar sögulegar hefðir
munu sérstaklega ákvarða þörf-
ina á þróun fjölflokkalýðræðis á
þingræðisgrandvelli, og opnun
gátta fyrir vestrænni menningu
að meðtöldum stjómmálavenj-
um. Auðvitað verður spurt um
endurbætur í efnahagsmálum á
mismunandi hátt eftir löndum og
þörfum þjóðarbúskapar. Vanda-
mál varðandi fullveldi ríkja munu
jafnframt verða áberandi. Samt
sem áður er það ekki hagkvæmur
og raunhæfur valkostur við lýð-
ræðislegar endurbætur að hætta
við nána samvinnu í Efnahags-
bandalagi sovétblakkarinnar.
Þess háttar áhyggjur eiga sér
skjól í röksemdafærslu meðal
kreddufullra andstæðinga endur-
bóta. Sovéska forystan mun
neyðast til að fjalla um fjölda
vandamála í tengslum við þróun í
sovésku blökkinni. Þessi vanda-
mál verða Gorbatsjov og hans
menn að meta á borð við þjóð-
ernavandamálin í Sovétríkjun-
um. í grandvallaratriðum snúast
málin um að stofna bandalag
fullvalda ríkja sem komi í staðinn
fyrir núverandi ríkjahóp sem
hafa verið skylduð til að búa við
sams konar stjórnkerfi. Þetta
mun reynast nauðsynlegt til að
hin nána samvinna í efna-
hagsmálum geti stuðst við virkt
efnahagslíf, þar sem gagn-
kvæmum hagsmunum er sinnt,
en ekki drottinvaidi Sovét-
ríkjanna og þeirra efnahagsáæt-
lana. Ekki mega Evrópulönd
Sovétblakkarinnar heldur vera
lengur hersetin af Sovéthemum.
Verði ekki hafist handa í tæka
tíð við að leysa þessi vandamál,
getur það orðið svo að viðleitnin
til að halda „ró“ verði blátt áfram
til að koma af stað „óróleika“ -
verði til þess að óánægja manna
blossi upp. Árið 1956 braust óá-
nægja almennings í Póllandi og
Ungverjalandi ekki út vegna þess
að forystusveitin vildi of fljótar
og róttækar endurbætur Þessu
var öfugt farið: sprengingin átti
upptök sín að rekja til þess að
gamlir stalínistar vildu halda fyrri
völdum, hvað sem það kostaði og
óskuðu þess þar að auki að verða
„ábyrgðarmenn" nýju stefnunn-
ar. Svipað ástand getur skapast af
viðleitninni til að „halda ró“.
Vor og haust í Prag
Annáll atburða í Tékkó
fyrir 20 ánim
Vorið í Prag 1968 hófst strax
um áramót, - og auðvitað ennþá
fyrr, eftir því hvernig litið er á mál-
in. Allan fyrrihluta árs fylgdist um-
heimurinn spenntur með gangi
mála í Tékkóslóvakíu, og eftir
áfallið 21. ágúst með hetjulegri
baráttu við ofureflið, sem smám
saman endaði í deyfð og drunga,
bæði í efnahagslegum og menn-
ingarlegum efnum. Hór fer á eftir
annáll „vorsins í Prag“, tekinn úr
stjórnarandstöðutímaritinu
„Röddum frá Tékkóslóvakíu",
sem gefið er út í Svíþjóð.
5. janúar 1968. Miðstjórn
Kommúnistaflokksins kýs Alex-
ander Dubéek flokksleiðtoga í
stað Antoníns Novotny.
5. aprfl 1968. Eftir að ritskoðun
var afnumin og frjáls umræða
komin í gang samþykkir mið-
stjórn Kommúnistaflokksins
svokallaða Framkvæmdaáætlun
sem varð helsta stefnuskjal um-
bótahreyfingarinnar. Ludvík
Svoboda varð forseti ríkisins,
FrantiSek Kriegel formaður
Þjóðlegu fylkingarinnar og Josef
Smrkovský forseti þingsins.
20. júní 1968. Herafli ríkja Var-
sjárbandalagsins hefur í Tékkó-
slóvakíu heræfingar sem standa
frammí miðjan júlí.
27. júní 1968. Þjóðþingið sam-
þykkir fjölda nýrra laga, ákveður
að undirbúa sambandsríki í
Tékkóslóvakíu. Jafnframt er gef-
ið út ávarpið „2000 orð“ þar sem
hvatt var til aukins hraða f lýð-
ræðisþróuninni.
19. júlí 1968. Mikill vöxtur er
hlaupinn í félagsstofnanir og alla
samfélagsumræðu. Miðstjóm
Kommúnistraflokksins vísar
samhljóða frá svokölluðu Var-
sjárbréfi frá floksleiðtogum í So-
vétríkjunum, Póllandi, Austur-
Þýskalandi, Ungverjalandi og
Búlgaríu, þarsem krafist var
stjórnvaldsaðgerða gegn „and-
sósíalískum hneigðum" í Tékkó-
slóvakíu.
1. ágúst 1968. LeiðtogarTékkósl-
óvakíu og Sovétríkjanna hittast í
Cierna-nad-Tisou, og tveimur
dögum síðar leiðtogar allra Var-
sjárbandalagsríkjanna nema
Rúmeníu i Bratislava.
6. ágúst 1968. Fyrstu drög gefin
út að ályktunartillögum fíokks-
þingsins 9. september.
19. ágúst 1968. Leiðtogar Var-
sjárbandalagsríkjanna sam-
þykkja innrás í Tékkóslóvakíu í
leynilegum viðræðum í Moskvu.
20. ágúst 1968. Herir frá Sovét-
ríkjunum, Póllandi, Austur-
Þýskalandi, Búlgaríu og Ung-
verjalandi ráðast yfir landamærin
klukkan 11 að kvöldi. Fram-
kvæmdanefnd Kommúnista-
flokksins fordæmir innrásina sem
grófa vanvirðu við sjálfstæði
landsins.
21. ágúst 1968. Innrásarherinn
nær undir sig landinu öllu án
hernaðarmótspyrnu. Leiðtog-
arnir Dubðek, Cerník, Smrkov-
ský, Simon, Kriegel og Spaðek
teknir höndum og fluttir til So-
vétríkjanna.
22. ágúst 1968. Sérstakt fjórtánda
flokksþing Kommúnistaflokksins
haldið í verksmiðju í Prag.
Innrásin harðlega fordæmd.
23. ágúst 1968. Tilraunir til að
mynda bráðabirgðastjórn sovét-
hollra hefur mistekist og um allt
land fer fram gríðarlegt friðsam-
legt andóf. Sovétstjórnin tekur
upp viðræður við forystu Tékk-
óslóvakíu í Moskvu, þar á meðal
þá sem höfðu verið handteknir.
31. ágúst 1968. Eftir miklar um-
ræður samþyjkkir miðstjórn
Kommúnistaflokksins niðurstöð-
ur viðræðnanna í Moskvu.
10. október 1968. Þvingunar-
samningar um sovéska hersetu
undirritaðir í Prag.
7. nóvember 1968. Fjöldamót-
mæli um allt land gegn sovésku
hernámi.
17. nóvember 1968. Miðstjóm
Kommúnistaflokksins samþykkir
endurskoðaða umbótaáætlun, en
mörgum umbótasinnum hefur
þegar verið vikið frá. Mikil
spenna í samfélaginu.
1. janúar 1969. Tékkóslóvakía
verður sambandsríki tékkneska
lýðveldisins og hins slóvakíska.
16. janúar 1969. Námsmaðurinn
Jan Palach tekur sér líf í brennu í
mótmælaskyni við hernám og
stöðvun lýðræðisbreytinga.
23. janúar 1969. Alþýðusam-
bandsþing í Prag krefst hiklauss
framhalds á umbótastefnunni.
3. mars 1969. íhaldsmenn innan
flokksins eflast, Ludomír s Stro-
ugal (síðar forsætisráðherra) tal-
ar í Pilsen um hættuna af „hægri-
tækifærismennskunni“.
28. mars 1969. Mótmælaalda í
Prag og víðar gegn hemáminu.
2. aprfl 1969. Gretsjko mar-
skálkur og varautanríkisráðherr-
ann Semjonov koma til Prag og
setja úrslitakosti um breytingar í
forystu Tékkóslóvakíu.
11. aprfl 1969. Gustáv Husák
segir í Nitra að forysta landsins sé
„veik“.
17. aprfl 1969. Miðstjórn flokks-
ins víkur Dubðek frá og kýs í stað-
inn Gustáv Husák. Jafnframt lýst
yfir baráttu gegn „andsósíalísk-
um öflum“.
30. maí 1969. Miðstjóm flokksins
kemur saman. Samþykkt er ný
framkvæmdaáætlun, stöðvaðar
fyrri umbætur og stóram hópi
umbótasinna vikið úr miðstjórn-
inni.
21. ágúst 1969. Um sumarið hafa
mörg félagasamtök verið leyst
upp, blöð bönnuð og umbóta-
sinnum vikið úr stöðum. Á ársaf-
mæli innrásarinnar er mótmælum
mætt með lögregluvaldi.
26. september 1969. Miðstjóm
flokksins rekur úr miðstjórn alla
þá sem ekki vildu iðrast opinber-
lega þátttöku sinnar í „vorinu“.
Afstaða flokksins gegn innrásinni
ári áður úrskurðuð ógild.
Innrásin kölluð „bróðurleg að-
stoð gegn gagnbyltingunni".
Þessar aðfarir í miðstjóm vora
síðar endurteknar í ríkisstjómini,
þjóðþinginu, verkalýðsfélögun-
um og öðram samtökum.
28. nóvember 1969. Réttarhöld
hafin gegn 173 þátttakendum í
ágúst-mótmælunum. Hreinsanirí
flokknum, í fjölmiðlum, skólum,
atvinnulífi og víðar.
15. desember 1969. Alexander
Dubéek gerður sendiherra í
Tyrklandi, kallaður heim nokkr-
um mánuðum síðar, rekinn úr
flokknum og skipað til léttvægra
skrifstofustarfa í Slóvakíu.
Tékkóslóvakía - Tuttugu ár frá innrás - Tékkóslóvakía - Tuttugu ár frá innrás - Tékkóslóvakía - Tuttugu ár frá innrás - Tékkóslóvakía - Tuttugu ár frá innrás - Tékkóslóví