Þjóðviljinn - 23.08.1988, Blaðsíða 7

VIÐHORF
Atvinnuvegimir þjóni fólkinu
Kristbjörn Árnason skrifar
Um þessar mundir vofir yfir
það sem dýrðarstjórnendur þjóð-
arinnar kalla efnahagsaðgerðir.
Alla tíð frá því ég fór að fylgjast
með umhverfi mínu hefur þjóðin
staðið bókstaflega á heljarþröm,
og gjaldþrot þjóðarbúsins blasað
við um það bil tvisvar á ári. Alltaf
hefur það verið sama staðan sem
hefur komið upp. Vegna óbil-
girni, skilningsleysis og kröfu-
hörku launafólks í kjaramálum
hafa atvinnuvegir þjóðarinnar
verið að sligast undan of háum
launum auk verðfalls á erlendum
mörkuðum.
Alltaf hafa atvinnurekendur
komið fram sem hinir freisandi
englar þegar svona stendur á,
englar sem hafa fórnað sér fyrir
velferð launafólks í landinu. Ég
man ekki til þess nokkurn tíma
öll þessi ár að staðhæfingar sam-
taka atvinnurekenda hafi í raun
verið dregnar í efa af stjórnend-
um landsins. Þeir hafa í mesta
lagi maldað í móinn og síðan
reynt með öllum ráðum að koma
til móts við kröfur atvinnurek-
enda.
Þetta er auðvitað ekki eins
undarlegt og það virðist vera
vegna þess eins að atvinnurek-
endur hafa alla tíð haldið á fjör-
eggi ríkisstjórnanna í landinu og
jafnvel þegar hinar svokölluðu
vinstristjómir voru og hétu höfðu
atvinnurekendur líf þeirra í
höndum sér.
Á ámm þessara svokölluðu
vinstristjórna hefur ríkt meira
jafnvægi milli launafólks, at-
vinnurekenda og ríkisvalds en
áður, ástand sem nálgaðist það
jafnvægi sem þarf að vera í
landinu á milli þessara aðila að
mínu mati, en ekki meira.
Einmitt vegna þessa jafnvægis-
leysis er ógjörningur að gera
nokkra þjóðarsáttarsamninga,
sem svo margir forustumenn
hreyfingar launafólks hafa áhuga
á. Það er eðlilegt að menn hafi
slíkan áhuga, því það viðurkenna
allir hugsandi menn að slíkt
ástand er þjóðinni nauðsynlegt,
vilji hún telja sig til velferðar-
þjóðfélaga.
Ljóst virðist að yfirvofandi er
efnahagsaðgerð nokkuð í sama
stíl og áður. Landsdrottnarnir
leita nú nýrra leiða til þess að
lækka kaupið, og nýrra skýringa
með nýjum blæ sem gæti verið
trúverðugri en áður. Einsog áður
verða það fyrst og fremst al-
mennir launamenn sem munu
bera byrðarnar. Eignir launa-
manna verða skertar, sem er
þeirra eigin vinnuafl, eign sem
þeir hafa selt atvinnurekendum
gegn ákveðnu kaupgjaldi til á-
kveðins tíma. Launamenn verða
að fæða sig og fjölskyldu sína
með þessu kaupgjaldi auk þess að
hafa klæði og húsaskjól. Vegna
þessara nauðþurfta verða þeir að
gera áætlanir fram í tímann og
fastráða sig hjá atvinnurekend-
um fyrir ákveðið kaupgjald á
móti vinnuframlagi.
Þessar eignir á nú að hluta til að
taka eignarnámi og brjóta með
því niður allar heimilisáætlanir
þessa fólks í skjóli bráðabirgða-
laganna frá í maí í vor.
Vegna þess jafnvægisleysis
sem áður er getið hafa atvinnu-
rekendur í landinu aldrei þurft að
standa við gerða kjarasamninga.
Þeir hafa ýmist velt kostnaði
vegna launahækkana út í verð-
lagið og oftast miklu betur, eða
fengið ríkisvaldið til þess með
stjórnvaldsaðgerðum að lækka
kaupið.
Launamenn hafa auðvitað
spurt sig um áraraðir hvort þetta
sé eðlilegt ástand og þeir vita að
þetta er meginorsökin fyrir verð-
Stjómendur fyrirtækjanna og landsins hafa brugðist, ekki launamenn, segir Kristbjörn. Úr gluggagerð.
bólgunni í landinu. Þessvegna er
almenningur í landinu löngu
hættur að trúa landsfeðrunum
þegar þeir birtast alvarlegir í
framan frammifyrir alþjóð tvisv-
ar á ári og segja fólki kinnroða-
laust að kjarasamningar séu að
sliga þjóðina.
menn landsins verða látnir axla
byrðar vegna mistaka annarra.
Launamenn telja réttlátt að
bera ábyrgð á eigin mistökum en
ekki annarra.
Hafi eitthvert fyrirtæki í
landinu reist sér hurðarás um öxl
vegna rangrar stjórnunar, til
grundvöllur fyrir rekstri þeirra
eða fengnir nýir menn sem vildu
kaupa fyrirtækið alveg eða að
hluta.
Heiðarlegast væri að starfs-
mönnum væru boðin hlutabréf í
fyrirtækjunum á eðlilegu verði
heldur en að laun fólksins séu
,yAtvinnurekendur í landinu aldrei þurftað
standa við gerða kjarasamninga. Þeir hafa
ýmist velt kostnaði vegna launahœkkana út í
verðlagið og oftast miklu betur, eðafengið
ríkisvaldið til þess með stjórnvaldsaðgerðum
að lœkka kaupið.
Launamenn... vita að þetta er meginorsökin
fyrir verðbólgunni í landinu. “
Launamenn vita að kjara-
samningarnir eru ekki að sliga at-
vinnuvegina, vita að þeir gera
það yfirleitt ekki. Aðalástæðan
er nú sem oftast áður að stjórn-
endur fyrirtækjanna hafa brugð-
ist og sjaldan verr en nú. Það sem
gerir þetta enn erfiðara nú en oft-
ast áður er að stjórnendur þjóð-
arinnar hafa sennilega aldrei
staðið sig jafn illa, ef tekið er mið
af því góðæri sem þessi menntaða
þjóð hefur búið við undanfarin
misseri.
Við þjóðinni blasir á næstu
mánuðum fjöldagjaldþrot heim-
ila og fyrirtækja, og í skjóli ein-
hverrrar næturinnar einhvern
næsta sólarhringinn munu launa-
dæmis með offjárfestingum, - á
þá að leyfast að fyrirtækið velti
vandræðunum yfir á starfsmenn-
ina sem í engu hafa ráðið um
stjórn fyrirtækisins? Þessir sömu
menn hafa jafnvel á þessum sama
tíma óráðsíunnar hjá forráða-
mönnum fyrirtækisins orðið að
auka verðmæti vinnu sinnar með
auknu álagi, meiri vinnuhraða,
meiri vöruvöndun. Það sjá allir
heiðarlegir menn að svona geta
hlutirnir ekki gengið endalaust.
Þetta er hrein og klár eignaupp-
taka, og það verða stjórnendur
þessa lands að skilja og virða.
Hið eðlilega og besta þegar til
lengdar lætur væri að slík fyrirr
tæki legðu upp laupana sé ekki
skert með valdboði ofan frá.
Starfsmennirnir hljóta einnig að
hafa áhyggjur af rekstri fyrirtækj-
anna sem þeir vinna hjá. Það er
ekki bara það að þeir hafa byggt
upp fyrirtækið ásamt eiganda
þess, heldur einnig að þeir hafa
haft trú á því.
Sérstaklega hljóta áhyggjur
starfsmanna að vera miklar ef
fyrirtækið er rekið þar í sveit sem
lítið er um aðra atvinnu og starfs-
menn hafa fjárfest í fasteignum í
nágrenni við vinnustaðinn.
Ef fyrirtækið bregst verða
eignir allar verðlausar, ekki bara
fyrirtækisins heldur einnig starfs-
mannanna.
Launamenn vita að vextir og
kostnaður af lánsfé er alltof mik-
ill í landinu. Hvorki launamenn í
sínu hrikalega húsnæðisbasli né
framleiðslufyrirtæki með tiltölu-
lega lágan veltuhraða miðað við
verslun og þjónustu þola háa
vexti, - fyrir utan það að verslun
og þjónusta þarf yfirleitt litlar
fjárfestingar miðað við
framleiðslufyrirtækin og þess
vegna eru fjárfestingar fram-
leiðslufyrirtækja yfirleitt lengi að
skila arði.
Stjómendur þjóðarinnar verða
að fara að átta sig á þeirri stað-
reynd að þótt verslun og þjónusta
séu vissulega nauðsynlegar
atvinnugreinar þá em fram-
leiðslugreinarnar alltaf kjölfest-
an og verða alltaf. Þannig að
miklu er fórnandi til þess að
halda kjölfestugreinunum gang-
andi og miklu er fórnandi til þess
að finna nýjar og nýjar kjölfestu-
greinar. Sífellt meira er flutt út úr
landinu af atvinnutækifæram
vegna stefnu stjórnvalda
gagnvart kjölfestuatvinnugrein-
unum.
Stjórnendur fyrirtækja hafa
heldur enga afsökun vegna of-
fjárfestinga undanfarin ár. Þeir
vita manna best að lánsfé hefur
verið á okurvöxtum á íslandi í
heilan áratug. Samt hafa þeir
haldið áfram að fjárfesta vegna
vissunnar um það að kostnaðin-
um hefur verið hægt að velta yfir
á launamenn.
Það hefur verið krafa launa-
manna að minnkaður verði inn-
flutningur á óþarfa vörum inn í
landið, vömm sem auðvelt er að
framleiða innanlands með góð-
um árangri. Launamenn vilja að
þetta sé gert án þess að laun
þeirra séu lækkuð.
Það er reyndar svo að með
minnkandi innflutningi á óþarf-
anum eykst kaupmáttur lág-
launafólks. Sú framfærsluvísitala
sem við búum við í dag hvetur til
innflutnings vegna þess að hún er
meðaltalstala allra launamanna
með allri þeirri yfirinnu sem þeir
vinna. Það er þjóðarnauðsyn að
breyta þeirri vísitöluviðmiðun
sem notuð er til lífskjaramælinga
í landinu. Slík vísitala verður að
mæla hin raunverulegu lífskjör
láglaunafólks sem starfar eftir
kauptöxtum verkamannafélag-
anna og vinnur eðlilegan vinnu-
dag (dagvinnu). Það mundi gjör-
breyta myndinni og leiða til lífs-
kjarajöfnunar í landinu.
Það er staðreynd að hinir ýmsu
lífskjarasérfræðingar þjóðarinn-
ar taka mið af allt öðrum lífsk-
jörum en lífskjörum þessa lág-
launafóiks þegar þeir meta kaup-
mátt launa í landinu.
Það hljóta allir skynsamir
menn í samfélaginu að viður-
kenna að það er óþarft að verð-
tryggja laun þeirra sem hafa laun
vel yfir meðallaunum. Þeir geta
barist fýrir launabótum sjálfir, og
gera það. Það er ljóst að ýmsar
grundvallarbreytingar verða að
koma til í þjóðfélaginu til þess að
hægt sé að koma á eðUlegu á-
standi í efnahagsmálum. Grund-
vallarskilyrðin til þess að svo
megi verða eru að jafnvægi riki í
samfélaginu milli launafólks, at-
vinnurekenda og ríkisvalds. Með
öðrum orðum: að atvinnuvegim-
ir fari að verða til þjónustu við
fólkið í landinu, en ekki öfugt
einsog nú er.
Kristbjörn er forma&ur Félags
starfsfólks í húsgagnai&na&i.
Þriðjudagur 23. ágúst 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7