Þjóðviljinn - 24.08.1988, Qupperneq 6

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Eymd tæknikratanna
Eitt versta mein í íslenskum stjórnmálum er skipting vinstri-
manna í marga flokka og fylkingar. Þessi klofningur sundrar
kröftunum og kemur þeim sem ættu að vinna hönd í hönd til að
eyða tíma og afli í að herja hverjir á aðra í stað þess að gefa þau
svör sem gætu dugað gegn forræði spilltrar auðvaldsstéttar í
landinu.
Þetta er mjög bagalegt, ekki síst vegna þess að stjórnmálaöfl
sem einkum bera hag þeirrar stéttar fyrir brjósti hafa löngum
kunnað að notfæra sér þessa margskiptingu til vinstri.
Það hefur einkum komið fram í Alþýðuflokknum, sem áratugum
saman hefur leiðst til að reyna að bæta sér það með samvinnu við
íhaldið að hafa ekki komist í námunda við fylgislegt eða hug-
myndalegt forræði á vinstrivængnum. Ýmsir ráðamenn í Alþýðu-
flokki hafa þannig fyrr og síðar reynt að vera enn hernámssinnaðri
en versta hermangsíhaldið, og ekki er langt að minnast nær tólf
ára samstjórnar flokkanna tveggja í svokallaðri viðreisn, - stjórn-
armunstur sem forystumenn flokkanna horfa til með eftirsjá og
gott ef ekki tári í augnkrókum.
Á síðustu tveimur áratugum hafa orðið mikil umskipti í íslensk-
um stjórnmálum, bæði vinstramegin og hægramegin, og Alþýðu-
flokkurinn hefur ekki staðið utan þeirrar sögu. í lok áttunda áratug-
arins fóru þannig ferskir vindar um flokkinn, - meðan Alþýðu-
bandalagið var að sigla inn í erfiðleikatímabil. Þetta umbrotaskeið
kringum Alþýðuflokkinn er einkum tengt nafni Vilmundar Gylfa-
sonar sem að lokum sá sér þann kost vænstan að berjast gegn
kerfiskörlum, spillingu og samtryggingu utan Alþýðuflokksins.
Alþýðuflokkurinn naut þó í nokkrum mæli Vilmundar og annarra
nýsköpunarmanna, ekki síst í áliti almennings, og vel má sjá áhrif
þeirrar „uppreisnar frá miðju“ í meðbyr Alþýðuflokksins á síðasta
kjörtímabili.
Þeirri uppstokkun í forystu sem Alþýðuflokkurinn gekkst undir
með Jóni Baldvini hefur hinsvegar ekki fylgt uppstokkun í stefnu-
málum eða starfsaðferðum.
Stjórnmálasamtök félagshyggjufólks, vinstriflokkar og alþýðu-
hreyfingar standa frammifyrir svipuðum vanda um öll Vesturlönd.
Ýmsir vitna til þess að það velferðarkerfi sem tókst að byggja
upp eftir stríð með ákveðinni samvinnu andstæðra stétta sé í
hættu vegna bullandi gróðahyggju, félagshyggjuöfl hafi þess-
vegna fest sig í ófrjórri varnarstöðu sem oftar en ekki beri keim
skriffinnsku og miðstýringar.
í þessu er auðvitað til nokkuð, en það er þó nær lagi að sjálft
stéttasamvinnuformið sé komið í sjálfheldu. Þær forsendur sem á
sínum tíma sköpuðust fyrir samstarfi - vissulega skrykkjóttu -
borgarastéttar og launafólks eru komnar á skakk og skjön og
þarmeð þeir ávinningar sem þetta samstarf hafði í för með sér. I
örskömmu máli má telja ástæðurnar einkum tvennskonar og þó
samtengdar, annarsvegar að þegar efnahagsundri eftirstríðstí-
mans laukrifti auðstéttin þessari alþjóðlegu „þjóðarsátt", hinsveg-
ar höfðu helstu samtök alþýðu fengið á sig stofnunarblæ, svöruðu
ekki nýjum kröfum og gátu ekki haldið í við framsókn gróðaafla,
sem skýrust er í frjálshyggjunni.
í þessari stöðu hefur forysta Alþýðuflokksins valið sér stefnu.
Hún gengur útá að taka þátt í stjórnun samfélagsins með fulltrúum
borgara og auðstéttar, höfða til sæmilega stæðra millistéttarhópa
með tæknikratisma og frjálshyggjutónum og koma fram einsog
líknarfélag hefðarkvenna á nítjándu öld gagnvart aumingjans
smælingjunum í samfélaginu.
Gjaldþrot þessarar stefnu Alþýðuflokksins - eymd tæknikrat-
anna - er þessa dagana hvað augljósast. Nú standa foringjarnir,
Jón Baldvin Hannibalsson hagfræðingur og Jón Sigurðsson þjóð-
hagfræðingur og geta valið um kjaraskerðingu með niðurfærslu
eða kjaraskerðingu með gengisfellingu. Fulltrúi eldri sósíaldem-
ókratískra viðhorfa í forystunni, Jóhanna Sigurðardóttir, stendur
hjá og veit ekki fram né aftur.
Þetta er ekki nýtt, í mesta lagi nýir belgir um heldur görótt gamalt
vín.
Það sem í þessari stöðu hlýtur að verða höfuðverkefni vinstri-
flokka frammá næstu öld er að mæta nýjum tímum með nýrri
pólitík, kreddulausri félagshyggju sem er óhrædd við að beita
nýjum vopnum gegn spilltri auðstétt og tregðuöflum samtrygging-
arinnar. Slík pólitík verður jafnframt að eiga sér grunn í pólitísku
bandalagi sem bæði byggir á sígildum stéttaandstæðum og þeim
réttindahreyfingum og hugmyndastraumum sem setja mark sitt
sísterkar á þann aldamótatíma sem við lifum.
Takmark slíkrar hreyfingar hlyti að vera eðlileg pólitísk sam-
staða allra félagshyggjuafla, með formlegri sameiningu eða án.
Alþýðubandalagið hefur ákveðinn sögulegan styrk til að geta
tekist þetta verk á hendur, - og þróttmikil stjórnarandstaða þess
uppá síðkastið vekur vonir um að þar innanstokks séu menn að
átta sig á nýjum tímum. Og aðrir gætu tekið það frumkvæði sem til
þarf.
En það verður varla Alþýðuflokkurinn.
-m
rvL/irr i uvj oivuiuu
Stórlaxar í Seoul
Þá er Þorsteinn kominn heim
og Steingrímur verður að láta af
laxveiðum í bili. Einhver var að
tala um hálft tonn af laxi. Það
hlýtur að vera orðum aukið því
að jafnvel ráðherralaun dygðu
skammt til að borga rándýr lax-
veiðileyfi sem leitt gætu til svo
mikillar aflasældar. Það væri þá
ekki nema að einhverjir væru
alltaf að bjóða honum í veiði,
kannski einhver fyrirtæki. Slíkt
kemur að sjálfsögðu ekki til
greina þar sem um er að ræða
einn af æðstu embættismönnum
lýðveldisins, mann sem er kjör-
inn fulltrúi alþýðunnar.
En Þorsteinn verður að hafa
hraðan á. Það dugar ekkert hik
né fum við að smíða nýjar efna-
hagstillögur. Dragist verkið,
verður stór hluti ríkisstjórnarinn-
ar kominn til Seoul að fylgjast
með ólympíuleikum.
Nú þegar eru tveir ráðherrar
búnir að lýsa því yfir að þeir ætli
til Seoul, þeir Birgir ísleifur og
Matthías Mathiesen. Tæplega
yrði þjóðin hissa þótt utanríkis-
ráðherrann þyrfti líka að skreppa
til Kóreu. Vandinn á ríkisstjórn-
arheimilinu er því verulegur og
hann leiðir hugann að síðasta
Reykjavíkurbréfi Morgunblaðs-
ins. Þar var vitnað til fiskverka-
konu sem sagði m.a:
Dunmjukir leðursófar
„Það þýðir ekki að segja
okkur fiskvinnslufólki, sem
höfum 225 krónur á tímann,
að frystihúsin séu rekin með
tapi. Hvers vegna ekki? Vegna
þess að það er útilokað að þau
séu rekin með tapi úr því að
forstjórarnir geta veittsérþann
munað sem þeir gera. For-
stjórinn ímínufrystihúsi er bú-
inn að leggja miljónir í að
innrétta skrifstofuna sína upp
á nýtt, með fínu skrifborði,
dúmjúkum leðursófum og
kaupum á dýrum málverkum
til þess að þekja veggina.
Hann keyrir um í dýrum
Mercedes Benz og á amerísk-
an jeppa að auki. Á meðan
forstjórinn í mínu frystihúsi
hefur efni á þessu, er útilokað
að frystihúsið sé rekið með
tapi og þess vegna þýðir ekki
að telja okkur fiskverkafólki
trú um það.
Þessi útskýring hinnar ungu
fiskvinnslukonu á því, hvers
vegna útilokað sé að frystihús-
in séu rekin með tapi, er ekki
flókin. Hún er líka útskýring
sem höfðar til heilbrigðrar
skynsemi. Ef tap er á frysti-
húsi, eða hvaða atvinnufyrir-
tæki sem er, verða forystu-
menn fyrirtækisins að ganga á
undan með góðu fordæmi og
draga úr þeim útgjöldum sem
að þeim snúa, ef þeir vilja ná
samstarfi við starfsmenn sína
um niðurskurð útgjalda að
öðru leyti. Forsvarsmenn at-
vinnufyrirtækjanna geta ekki
búist við því að launþegar taki
mark á yfirlýsingum þeirra um
erfiða stöðu fyrirtækjanna, ef
þess sjást engin merki að sú
erfiða staða hafi áhrifá lífskjör
eða starfsskilyrði þeirra
sjálfra. “
Fagurt fordæmi
Klippari sér ekki nokkra á-
stæðu til annars en að halda
áfram að vitna í Morgunblaðið
því að nokkru síðar í fyrrnefndu
Reykjavíkurbréfi segir:
„Viðhorf fiskvinnslukon-
unnar ungu, sem hér var lýst
aðframan, á ekkert síður við í
rekstri ríkis og sveitarfélaga en
í rekstri atvinnufyrirtækja. Al-
menningur tekur eftir því,
hvort þeir, sem kjörnir hafa
verið til hinnar æðstu forystu,
ganga á undan með góðu for-
dæmi og skera niður útgjöld
sem á erfiðleikatímum flokk-
ast undir óþarfa, þótt slíkur
niðurskurður ráði ekki úrs-
litum um lausn efnahagsvand-
ans.
í ríkiskerfinu hefur þróast
sams konar viðhorf og fisk-
vinnslukonan lýsti hjá frysti-
húsaforstjóranum. Munurinn
er að vísu sá að forstjóri frysti-
hússins kann að vera að eyða
eigin fé en í ríkiskerfinu eru
stjórnmálamenn og æðstu
embættismenn að eyða fé
skattborgaranna. Óhæfileg
meðferð almannafjár er al-
mennari og víðtækari en flesta
grunar. Hinn aðsópsmikli
fjármálaráðherra œtti að beina
spjótum sínum að þeim út-
gjaldaþáttum ríkisins ekki
síður en öðrum. “
Hver á hvað?
Þetta telur klippari vera nokk-
uð góðan Morgunblaðstexta og
ætlar að láta það eiga sig að vera
með athugasemdir um móralska
timburmenn og sleppa allri hót-
fyndni um að löngu hafi verið
orðið tímabært að sjónarmið
verkafólks fengju eitthvert rúm í
Morgunblaðinu. Aftur á móti vill
hann andmæla því sjónarmiði að
forstjóri í frystihúsi hafi einhvern
einkaráðstöfunarrétt á fjármun-
um fyrirtækisins, jafnvel þótt
hann sé skráður eigandi þess.
Eignir fyrirtækja eru að sjálf-
sögðu eign samfélagsins alls.
Þetta á einkum við um stór fyrir-
tæki og verður því augljósara sem
fyrirtækið er stærri hluti af
atvinnulífi viðkomandi staðar.
Þótt Einar Guðfinnsson hf. og
Hraðfrystihús Eskifjarðar hf.
teljist í einkaeign, þá hafa Guð-
finnur Einarsson og Aðalsteinn
Jónsson engan siðferðilegan rétt
til að eyða eignum þessara fyrir-
tækja í einhverja vitleysu. Þeirra
siðferðilegi réttur nær jafnlangt
og réttur Ragnars Júlíussonar til
að eyða fjármunum Granda hf.,
sem er að miklu leyti í félagslegri
eign, í lúxusbíl fyrir sjálfan sig.
Fullorðið fólk
Það er fólkið í Bolungarvík,
Eskifirði og Reykjavík sem hefur
byggt upp áðurgreind fyrirtæki.
Sú uppbygging gengur í stórum
dráttum mjög svipað fyrir sig
hvar sem er á landinu og hvernig
sem svokölluðu eignarhaldi er
háttað.
Hér er reyndar á ferðinni gam-
alt deilumál og þess var ekki að
vænta að Morgunblaðið og Þjóð-
viljinn hefðu skipt um skoðun í
þeim efnum. í þetta sinn vill
klippari að andi Morgunblaðsins
svífi yfir vötnum og leyfir því höf-
undi Reykjavíkurbréfsins að eiga
síðasta orðið og gerir lokaorð
hans að sínum:
„Er ekki kominn tími til að
stjórnmálamenn og fjölmiðlar
tali við þjóðina eins ogfullorð-
ið fólk? Ummæli fiskvinnslu-
konunnar, sem vitnað var til
héráðan, benda ekki til annars
en að það sé fullt tilefni til. “
ÓP
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandl: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Ritst jórar: Ami Bergmann, Möröur Ámason, Óttar Proppó.
Fréttaatjóri: LúövíkGeirsson.
Blaöamenn: Guömundur Rúnar Heiöarsson, Hiörleifur
Sveinbjömsson, KristóferSvavarsson, Magnfriður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ólafur Gíslason, Ragnar
Karisson, Siguröur Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sœvar
Guöbjömsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkaleatur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar ólason, Siguröur Mar Halldórsson.
Útiitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ. Pótursson
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýslngastjórl: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Agústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgeröurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiöslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Katrín Báröardóttir, ÓlafurBjömsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýslngar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiöja Þjóöviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Helgarblöð:80kr.
Áskriftarverö á mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Mlðvlkudagur 24. ágúst 1988