Þjóðviljinn - 24.08.1988, Page 7

VIÐHORF
Það er með eindæmum hvað
íslendingar eru reiðubúnir að
leggja mikið á sig fyrir þá sem
eiga undir högg að sækja. Menn
ganga þvert yfir landið fyrir fíkni-
efnaneytendur, skokka fyrir íbúa
Sólheima, rúlla á hjólaskíðum
fyrir íþróttahreyfinguna, og ég
veit ekki hvað og hvað. Ég á þó
ekki von á því að neinn gangi í
hringi í kringum Klepp þangað til
deild 11 opnar aftur, því að mað-
ur á ekki að mótmæla heldur vera
jákvæður.
Við skulum ekki krefjast
þjóðfélagslegra aðgerða fyrir
jafnrétti og velferð. Þess í stað
skulum við sameinast um áheit á
góðan málstað, kaupa popplög til
baráttu gegn félagslegum vand-
amálum, gera átak gegn reyking-
um, ofdrykkju, landfoki. Þannig
er hugarfarið meðal þjóðarinnar
um þessar mundir, og alla síðustu
viku helgaði Sjónvarpið útsend-
ingar sínar enn einum lið í barátt-
unni fyrir málstað lítilmagnans.
Þessi vika var réttnefnd Dav-
íðsvika. Að vísu var hún aldrei
nefnd það á opinberum plöggum,
en engum áhorfanda duldist að
henni var ætlað að rétta Davíð
Oddssyni borgarstjóra kristilega
hjálparhönd, eftir að kjósendur
hafa orðið uppvísir að því að vera
vondir við hann og vilja ekki
Ráðhús Davíðs í Tjörnina.
Vikan hófst strax á laugardags-
kvöld 13. ágúst, en þá útnefndi
sjálfur Baldur Hermannsson Da-
víð mann vikunnar. í virðulegu
umhverfi í Höfða boðaði Davíð
þá heimspeki sína að menn verði
að þora að stjórna og að betra sé
að taka skjótar ákvarðanir en
réttar. Af því að sveitavargurinn
fær nú líka að horfa á sjónvarpið,
taldi Davíð sér skylt að láta þess
getið að hann vildi halda landinu
utan Reykjavíkur í byggð, já að
það væri honum reyndar töluvert
hjartans mál. Þetta skildu
þaulvanir Höfðaspekingar (sbr.
Kremlologar) á þann veg að Da-
víð væri þegar farinn að hugsa í
Ingólfur, Skúli, Davíö
Gestur Guðmundsson skrifar
stærri stjórnareiningum en
Reykjavík.
Annars eru menn vikunnar
hans Baldurs farnir að minna á
framhaldsþætti, sem gætu borið
samheitið „Frá annarri hliðinni“.
Ein serían var með þeim Hannesi
Gissurarsyni og Birgi ísleifi, og
við bíðum enn eftir lokaþættinum
um Hayek sjálfan. Opnunaratr-
iði Davíðsviicu var liður í seríu,
þar sem meðal annars hafa verið
Hrafni Gunnlaugssyni yfirmanni
dagskrárgerðar. Hrafn þessi var
áður þekktastur fyrir Norðrann
Hrafninn flýgur í stfl við Vestra-
stælingu Sergio Leones á
Austrum Kurosawas, og hann
hefur líka reynt að stæla John
Cassavetes í myndinni Okkar á
milli. í stórvirkinu Reykjavík,
hreinsar Hrafn sig hins vegar af
öllum fyrirmyndum. Hann reynir
ekki eins og þeir Eisenstein og
heldur skjótast í heita lækinn
með börnin loksins þegar þeir
eiga frí. Það er eiginlega skaði að
Rússar skyldu hafa tekið upp
Perestrojku, því að annars hefði
mynd Hrafns verið ávísun á að
gera rússneska stórmynd um
Stakhanov, hetju hinnar sósíal-
ísku vinnu.
Að loknum þessum glæsilegu
framhaldsþáttum rann upp há-
punktur Davíðsvikunnar í Sjón-
„Sjálfur sýndi Davíð ríka tilfinningufyrir
sögulegu samhengi í rœðu sinni í Viðey, þegar
hann rakti hvernig Skúli Magnússonfógeti
réðst afeinurð ogfestu í stórframkvæmdir í
Kvosinni við Tjörnina, þráttfyrir úrtölur
lítilmenna. “
þættir með arkitektum að um-
deildustu byggingaráformum
Reykjavíkur, Ráðhúsinu og
Veitingahúsinu á Öskjuhlíð.
Þriðja serían er um allt fólkið sem
ekki þorði undir óhlutdræga
smásjá Baldurs Hermannssonar,
fólk eins og Jóhönnu Sigurðar-
dóttur, Þórhildi Þorleifsdóttur,
Pál Pétursson, Lúðvík Jóseps-
son, Guðjón B. Ólafsson og Val
Arnþórsson.
Næsta atriði Davíðsviku var
líka úr vinsælli seríu en eins og
kunnugt er nýtur Hrafn Gunn-
laugsson kvikmyndagerðar-
maður mikilla vinsælda hjá
Goebbels að klæða áróðurinn í
listrænan og fagurfræðilegan
búning, heldur fleygir honum
hráum framan í áhorfandann.
Hann lætur nokkra af bestu
leikurum þjóðarinnar lesa vand-
ræðalegan texta í blaði, eins og
barnaskólakrakka í lesæfingu:
„Það er svo gott að hafa flugvöll-
inn svona mitt inni í borginni."
O. s. frv. Jafnframt vakti athygli
hin opinskáa lofrulla Hrafns um
láglaunastefnu og húsbygginga-
skyldu; meira að segja hinn er-
lendi gestur hreifst af vinnusemi
og æðruleysi íslensku land-
nemanna, sem þurfa ekki að sofa
varpinu síðastliðið fimmtudags-
kvöld. Ég kveikti því miður of
seint á sjónvarpinu til að átta mig
strax á tilefninu, en sá þó fljót-
lega að það var verið að halda
Davíð veglega afmælisveislu, og
mér sýndist hún bara vera miklu
veglegri en fertugsafmæli Þor-
steins fyrr á árinu. f tilefni dags-
ins voru rifjaðar upp sögur af
þeim höfðingjum, sem helst slaga
upp í Davíð í liðlega 1100 ára
sögu höfuðborgarinnar. Auðvit-
að minntist enginn á smámenni
eins og Bjarna Benediktsson,
Gunnar Thoroddsen eða Geir
Hallgrímsson, heldur var saman-
burðurinn sóttur til fortíðar sem
er eins blá og Esjan.
Strax í upphafi vikunnar fann
Baldur Hermannsson fordæmi
Davíðs meðal landnámsmanna. í
þann tíð þurfti höfðinginn Ingólf-
ur ekki að skeyta um vilja þræla
fremur en öndvegissúlur hans um
ferðir hafstrauma, heidur lágu
leiðir allrar þessar þrenningar til
Reykjavíkur rétt eins og leiðir
fjármagnsins á dögum Davíðs.
Sjálfur sýndi Davíð ríka tilfinn-
ingu fyrir sögulegu samhengi í
ræðu sinni í Viðey, þegar hann
rakti hvernig Skúli Magnússon
fógeti réðst af einurð og festu í
stórframkvæmdir í Kvosinni við
Tjörnina, þrátt fyrir úrtölur lítil-
menna. Sumum áhorfendum
varð nú fremur hugsað til Lúð-
víks 14. sem lét sér bágan fjárhag
ríkisins í léttu rúmi liggja og reisti
sér óbrotgjarnan minnisvarða í
Versölum. Alla vega varð það
ljóst að Davíð sækir sér fyrir-
myndir aftur fyrir tíma borgara-
legra lýðræðisbyltinga; þá voru
enn til menn sem þorðu að
stjórna og tóku skjótar ákvarðan-
ir fremur en að bíða eftir þeirri
réttu.
Síðar sá Baldur Hermannsson
um að ljúka Davíðsviku á jafn
smekklegan hátt og hún byrjaði.
Enn var leitað sögulegra fyrir-
mynda og í þetta sinn ekki svo
ýkja langt aftur á bak í sögunni.
Aldraður heiðursmaður var feng-
inn til að lýsa ást sinni og virðingu
á Jósef heitnum Stalín; undir
stjórn hans rak hver stórfram-
kvæmdin aðra, þótt það yrði
stundum að kosta að sumir kom-
ust fyrr en ella á æðra tilverustig.
Hvor der handles, der spildes,
eins og danskurinn segir, og ekki
verður annað sagt um Jósef Stalín
en að hann hafi þorað að stjórna.
Gestur er félagsfræðingur og
vinnur við ritstörf. Hann skrifar
nú vikulegar greinar í Þjóðvilj-
ann.
Fordæmiö hefur gullvægt
Kominn úr sumarleyfi sé ég í
gömlum blöðum og nýjum að
grein úr D.V. í júlímánuði hefur
verið gerð að umtalsefni beint í
Þjóðviljanum 20. júlí s.l. og
óbeint í D.V. nú síðustu daga. Ég
undrast nokkuð viðbrögð í
tengslum við greinarkorn þetta
og þykir sem ýmsir ágætir með-
ferðarmenn hjá S.Á.A. hafi sett
sig og sína umbjóðendur í öllu
meiri varnarstöðu en efni stóðu
til.
Samantekt Þjóðviljans er frá
20. júlí s.l. og varðar meðferð
drykkjusjúkra og viðtöl við ágæta
lækna þ.a.l.
í D.V. er óbeint komið og
raunar beint einnig inn á efni
greinar minnar í síðasta helgar-
blaði f viðtali við meðferðarfull-
trúa á Sogni.
Ég held því þó umliðið sé að
mér beri nokkur skylda til skýr-
inga a.m.k. við lesendur Þjóðvilj-
ans, þá, er kynnu að hafa barið
augum áðurnefnda umfjöllun 20.
júlí.
Ég trúi því þá einnig, að ýmsar
heldur undarlegar fullyrðingar í
helgarblaði D.V. fái þá á sig
nokkuð annað ljós, án þess ég
fari nánar að sinni út í þá sálma.
Mér er nefnilega ekki sama um
það, ef menn fá þá kolröngu hug-
mynd af öllu þessu, að ég sé ein-
hver andstæðingur S.Á.Á. eða
að ég tali nú ekki um, andsnúinn
og hafi andúð á drykkjusjúkum.
Og ég verð að biðja lesendur
að fyrirgefa seinlæti mitt til svara
og skýringa.
Fyrst vil ég nú þakka blaða-
manni umfjöllun um mikið
vandamál og ágætar upplýsingar,
sem hann framreiðir þar þ.e. í
Þjóðviljanum 20. júlí. En ákveð-
in orð m.a. í svari Þórarins Tyrf-
ingssonar formanns S.Á.Á.
valda því þó, að ég hlýt að árétta
enn einu sinni afstöðu mína og
leiðrétta í leiðinni það, sem litið
gæti út sem einhver sérstök
andúð mín eða fyrirlitning á alkó-
hólistum.
Þá er fyrst til að taka að greina
frá tilefninu, því sá veldur mestu
sem upphafinu veldur, og með
vissum hætti var það gert af mér,
og það fer ekkert á milli mála
fyrir þann sem les pistil minn í
D.V. þó þar flytji ég að lang-
mestu leyti annars orð, ályktanir
og spurningar.
Kjallarinn í D.V. hét: Kunn-
ingjaboðum komið til vegar og
þau boð, þær spurnir voru uppi-
staða greinarkornsins.
Ég mildaði mjög víða orðafar
og fullyrðingar allar, en þó munu
ályktunarorð blaðamanns Þjóð-
viljans um harðorða grein mína
máske rétt í ljósi þess, hversu
þessi mál eru mikil feimnismál
eða þá afhjúpuð í sérfræðisrósa-
mál þeirra, sem þar við fást.
Og við það skal staðið, að alveg
eins og sífellt er verið að sveipa
áfengið og áfengisneyzlu ein-
hverjum dýrðarhjúp, þá gætir
þess hins sama nokkuð um með-
ferðina, tilhneiging til upphafn-
ingar er þar á ferð og þarf ekki
frekar þar um að ræða.
Hitt er hins vegar alvarlegur
misskilningur, þegar sagt er af
jafnmiklum afbragðsmanni og
Þórarni að „margir séu reiðir út í
alkóhólistana" og það með eins
og beinni tilvísun í greinarkorn
mitt.
Þessu hlýt ég að mótmæla, ef
það er svo, að Þórarinn heldur
þessu fram um mínar skoðanir.
Ég hefi nefnilega aldrei, hvorki
í ræðu né riti látið í ljós hina
minnstu andúð í garð þeirra, sem
um sárt eiga að binda af völdum
Helgi Seljan skrifar
áfengisneyzlu. Ég hefi farið hörð-
um orðum um hófdrykkjumenn,
sem halda sig geta talað fyrir
heildina, vínmenningarpostu-
lana, sem setja geislabauginn á
Bakkus, (og deyja svo máske í
næstu andrá) en aldrei um þá,
sem við vandann kljást á hvern
hátt sem er. Þó hefi ég rætt og
ritað ótrúlega mikið um þennan
málaflokk og ég held, að hvar-
minn talaði um miskunn alkóhól-
ista, þeirra, sem státað gætu af
meðferð og flögguðu vottorðum
upp á það og hinna, sem af eigin
rammleik hefðu náð valdi á vand-
amáli sínu.
Ég fullyrti ekki í greininni, að
þessi mismunun, sem vini mínum
var rík í huga, væri slík sem hann
sagði, en ég greindi frá litlu atviki
frá eigin reynslu, sem gæti bent í
þessa átt einnig.
„Við það skal staðið,
að alveg eins og sífellt er
verið að sveipa áfengið
og áfengisneyzlu ein-
hverjum dýrðarhjúp,
þá gœtir þess hins sama
nokkuð um
meðferðina. “
vetna á vettvangi hafi ég lagt
þeim málstað lið, sem heldur
uppi andófi m.a. með lækning-
um, með meðferð.
En ég vil heldur ekki, að menn
finni þar einhverja töfraformúlu,
einhverja upphafna allsherjarbót
allra meina, ekki heldur eitthvað,
sem menn geta skýlt sér bak við
sbr. orð, sem ég hefi of oft heyrt:
Ég fer þá bara aftur í meðferð.
Ég sem bindindismaður treysti
mér ekki til að segja: Allir eins og
ég og ekkert mál, eins og strákur-
inn sagði af öðru tilefni. Þó for-
dæmisgildið sé gullvægt í mínum
huga, þá flýgur það ekki að mér
eitt andartak, að það sé um leið
algilt.
En tilefni orða Þórarins mun
máske það, hversu mjög vinur
Það er því álíka fáránlegt að
segja, að ég sé reiður út í alkóhól-
ista, sem farið hafa í meðferð eins
og að fullyrða, að Þórarni Tyrf-
ingssyni sé í nöp við þá alkóhó-
lista, sem ekki hafa farið í með-
ferð og fundið sér leið til bjargar.
Ég held líka, að við hljótum öll að
vera sammála um, að í þessu sem
öðru eigi allir að sitja við sama
borð.
Varðandi spurninguna um
endurinnlagnir þá er henni svar-
að afbragðsvel af Jóhannesi
Bergsveinssyni, eins og hans var
von og vísa og það kom bærilega í
ljós að kunningi minn spurði ekki
að ástæðulausu.
Endurinnlagnir eru ekkert til
að hneykslast á, ekkert til að
furða sig á, það þarf bara einfald-
gildi
lega að hafa þær inni í myndinni
m.a. vegna þess að stundum er
talað um meðferð í eintölu og allt
lagt út af því - og þá er stutt yfir í
kenninguna um „patent“lausn-
ina. Ég hefi hins vegar ævinlega
talið á því mikla og bráðbrýna
nauðsyn, að allir legðust á eitt um
lausn þessa mikla vanda, bind-
indismenn sem meðferðaraðilar
og allt áhugafólk um úrlausn áf-
engisvoðans.
Þetta gerðist t.d. nú í barátt-
unni um bjórinn, þó hún tapaðist
af þeirri einföldu ástæðu, að
meirihluti þingheims reyndist
algerlega bólusettur gegn öllum
rökum og staðreyndum.
Ég ætla hins vegar að vona að
kunningjaboðin, sem ég kom til
skila, hafi ekki valdið því, að
menn þykist þurfa að setja sig í
einhverja sérstaka varnarstöðu.
Ég sagði í grein minni, að sjálf-
ur væri ég þess fullviss að þeir
sem við lækningu og meðferð fást
óskuðu þess heitast að þurfa ekki
að sjá skjólstæðinga sína aftur í
meðferð. Það var í raun mergur
málsins í minni grein. Við það
hygg ég, að t.d. þeir S.Á.Á.-
menn megi vel við una, ásamt ót-
öldum viðurkenningarorðum um
allt þeirra starf, sem ég hefi látið
falla m.a. á Alþingi og í fjölmiðl-
um.
En áfram bæti ég því við og það
skulu vera mín lokaorð: Við
eigum þá frumskyldu æðsta í á-
fengismálum að reyna að komast
fyrir rætur vandans, huga að or-
sökunum fyrst og síðast, þó við
neyðumst einnig til að taka á af-
leiðingunum.
Þar hefur fordæmið enn sitt
gullvæga gildi.
Helgi er framkvæmdastjóri Ör-
yrkjabandalagsins.
Mlðvikudagur 24. ágúst 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7