Þjóðviljinn - 25.08.1988, Qupperneq 8

Alþýðubandalagið
Kerfisbreyting og millifærsla
Greinargerð efnahagsnefndar A Iþýðubandalagsins um aðgerðirí efnahagsmálum
Efnahagsnefnd Alþýðubanda-
lagsins hefur undanfarið unnið að
tillögugerð í efnahags- og at-
vinnumálum og munu tillögur
nefndarinnar verða ræddar á
fundum þingflokks og fram-
kvæmdastjórnar Alþýðubanda-
lagsins næstu daga.
Undirbúningur efnahags-
nefndar Alþýðubandalagsins að
þessari tillögugerð hefur falist í
ítarlegum viðræðum við sérfræð-
inga og fulltrúa atvinnulífs og
fjöldasamtaka. Nefndin hefur
einnig rætt við kunnáttumenn á
sviðum fjármálastarfsemi og við-
skiptalífs og einnig starfsfólk
stofnana og samtaka sem kjörku-
nnugt er afleiðingum ríkjandi
stjórnarstefnu fyrir launafólk og
allan almenning, einkum hvað
varðar húsnæðismál og beinan
framfærslukostnað.
Meginforsendur tillögugerðar-
innar eru byggðar á þeirri ótví-
ræðu niðurstöðu að það eru ekki
óviðráðanleg áföll eða óhagstæð
ytri skilyrði sem hafa skapað
þann efnahagasvanda sem nú er
til meðferðar. Þvert á móti búum
við íslendingar nú við óvenjulega
góðar aðstæður á öllum sviðum.
Aflaverðmæti og útflutnings-
framleiðsla á árinu 1988 verða
um 15% meiri að raungildi en á
árinu 1987. Rýrnun viðskipta-
kjara nemur aðeins 1% og efna-
hagsþróun í helstu viðskipta-
löndum okkar er hagstæð. Par
ríkir uppsveifla og hagvöxtur.
Yfirstandandi ár verður að öllum
líkindum hið annað besta í sögu
íslendinga hvað verðmæta-
sköpun snertir.
Það vœriþvíengin raunveruleg
kreppa í efnahagslífi íslendinga.
Vandinn stafar eingöngu afrangri
hagstjórn í tíð ríkisstjórna Stein-
gríms Hermannssonar og Þor-
steins Pálssonar. Orsakir erfið-
leikanna eru ekki í minnkandi
þjóðartekjum eða ytri áföllum.
Þœr felast í mistökum, misskipt-
ingu og misgengi.
Þess vegna væri það bæði sið-
laust og efnislega rangt að fram-
kvæma stórfellda kjaraskerðingu
hjá launafólki í stað þess að taka
upp nýja hagstjórn. Það þarf nýja
stefnu - ekki enn eina aðförina að
launafólki.
Höfuðatriðið í þeim tillögum
sem efnahagsnefndin mun leggja
fyrir þingflokk og framkvæmda-
stjórn Alþýðubandalagsins næstu
daga er að hafnað er algeriega
þeim leiðum niðurfærslu sem
einkum hafa verið til umræðu á
vettvangi ríkisstjórnarinnar.
Niðurfærsluleiðin felur fyrst og
fremst í sér verulega skerðingu á
kjörum launafólks og stórfelld
gengislækkun er lykilatriði í upp-
færsluleiðinni. Sú gengislækkun
mun hafa í för með sér kjara-
skerðingu og vaxandi verðbólgu.
Leiðir sem ríkisstjórnin er nú
með til athugunar eru fyrst og
fremst kjaraskerðingarleiðir þar
sem launafólk er látið borga
herkostnaðinn af rangri stjórnar-
stefnu undanfarinna ára og fórnir
almennings í þágu tilraunar
frjálshyggjuaflanna með íslenskt
þjóðfélag verða sífellt meiri.
Efnahagsnefnd Alþýðubanda-
lagsins leggur hins vegar til nýja
leið - leið kerfisbreytinga og milli-
fœrslu. í þessari leið er gert ráð
fyrir stöðugu gengi krónunnar,
óskertum kaupmætti launa og
fullri atvinnu. Markmiðinu um
minnkandi verðbólgu og jafnvægi
í efnahagslífinu yrði náð með
uppstokkun á rekstrarkerfi út-
flutningsatvinnuveganna, lög-
bundinni lækkun raunvaxta og
fjármagnskostnaðar og ýmissa
annarra kostnaðarliða og tilflutn-
ingi á fjármagni í gegnum skatta-
kerfið.
Efnahagsnefndarmenn að loknum blaðamannafundi I gaer: Ólafur Ragnar, Steingrímur, Svanfríður, Svavar. (Mynd: Ari)
Leið kerfisbreytingar og milli-
færslu felur í sér:
- að knýja atvinnulífið til varan-
legrar endurskipulagningar á
rekstrinum
- að láta fjármagnseigendur sem
á undanförnum árum hafa
fengið í sinn hlut stórfelldan
skattfrjálsan hagnað bera meg-
inkostnaðinn af millifærslunni
- að taka upp markvissa stýringu
á vöxtum og peningamarkaði
og beita lögum til að færa raun-
vexti strax niður í 3% og
minnka vaxtamuninn niður í
sama hlutfall og í nágranna-
löndum
- að genginu sé haldið stöðugu,
ríkissjóður verði í jafnvægi, er-
lendri skuldasöfnun sé hætt og
verðbólgan fari niður í sama
stig og í nágrannalöndunum.
Munurinn á þeirri leið sem
efnahagsnefnd Alþýðubanda-
lagsins leggur til - leið kerfis-
breytinga og millifærslu - og
þeim leiðum sem ríkisstjórnar-
flokkarnir eru nú að móta felst þó
fyrst og fremst í því að í niður-
fœrslu eða gengisfellingarleið
ríkisstjórnarinnar er kerfinu
sjálfu haldið óbreyttu en launa-
fólkið í landinu er látið borga
brúsann ígegnum verulega kjara-
skerðingu. I leið Alþýðubanda-
lagsins er það fyrst og fremst hin
nýríka og skattfrjálsa stétt fjár-
magnseigenda sem yrði látin
greiða herkostnaðinn og kerfið
sjálft yrði stokkað upp.
Grundvallarspurningin í vænt-
anlegum aðgerðum er: Á að
skerða tekjur fjármagnseigenda
sem hafa verið skattfrjálsar á
undanförnum árum eða á að
skerða tekjur launafólks?
Þegar öll kurl eru komin til
grafar snýst afstaðan til mismun-
andi leiða í efnahagsmálum um
ólíka hagsmuni. A að vernda
hagsmuni launafólks eða hags-
muni fjármagnseigenda?
Svar Alþýðubandalagsins er
skýrt: Það á að vernda hagsmuni
launafólks. Þess vegna á nú að
fara leið kerfisbreytingar og
millifærslu en hafna leiðum
niðurfærslu og gengisfellingar,
kj araskerðingarleiðunum.
Á þessu stigi þykir efna-
hagsnefndinni rétt að gera grein
fyrir nokkrum meginatriðum og
upplýsingum sem hafa á afger-
andi hátt myndað bakgrunn til-
lögugerðarinnar. Nánara verður
svo fjallað um þau atriði og út-
færslu kerfisbreytingar- og milli-
færsluleiðirnar á fundum þing-
flokks og framkvæmdastjórnar
Alþýðubandalagsins næstu daga.
Af leiðingar vaxtastef n-
unnar- Fjármagns-
kostnaðurinn að sliga
atvinnulífiðoghús-
byggjendur
Það er samdóma álit nær allra
þeirra sem efnahagsnefndin
ræddi við að meginorsök núver-
andi erfiðleika í efnahagsmálum
felist í afleiðingum þess stjórn-
leysis í vaxta- og peningamálum
sem innleitt var í tíð ríkisstjórnar
Steingríms Hermannssonar og
fylgt hefur verið síðan. í fjöl-
mörgum fyrirtækjum er vaxta-
kostnaðurinn orðinn jafnmikill
eða meiri en launakostnaðurinn.
Lœkkun raunvaxta úr 9-14% eins
og þeir eru nú niður í 3% myndi
víða duga til að skapa skilyrði
fyrir traustum rekstrargrundvelli
sjávarútvegsfyrirtœkja án þess að
gengið vœri fellt. Hækkun raun-
vaxta á lánum til húsbyggjenda úr
3% í rúm 9% felur í sér tvöföldun
á greiðslubyrðinni og hækkun í
5-6% raunvexti á þessum lánum
myndi hafa í för með sér, að æ
fleiri fjölskyldur myndu missa
húsnæði sitt, sérstaklega ungt
fólk. Ný vaxtastefna er því lykil-
atriði í árangursríkum efnahags-
aðgerðum.
Höfuðatriði
nýrrar vaxtastefnu
Tillögur Alþýðubandalagsins í
vaxta- og peningamálum felast í
eftirfarandi meginatriðum:
1. Lögbundið hámark verði
sett á raunvexti og miðist það í
fyrsta áfanga við 3% raunvexti.
2. Vaxtamunur sem nú er 3-4
sinnum meiri í íslenska banka-
kerflnu en í viðskiptalöndum
verði með lögum færður niður í
sambærilegt stig og ríkir í helstu
viðskiptalöndum.
3. Núgildandi lánskjaravísitala
verði afnumin og samræmd lækk-
un framkvæmd á vöxtum lífeyris-
sjóðanna.
4. Óheimilt verði að breyta
vöxtum á lánum til lengri tíma og
því beri slík lán fasta vexti.
5. Ný bankastjórn verði sett í
Seðlabankann til að tryggja
framkvæmd hinnar nýju stefnu í
peningamálum.
Eftirlit og aðhald á f jár-
magnsfyrirtækin á
„Gráa markaðinum“
Efnahagsnefnd Alþýðubanda-
lagsins hefur þegar gert opinber-
lega grein fyrir því ástandi sem
kann að skapast á hinum svo-
nefnda gráa fjármagnsmarkaði
þar sem fjölmörg ný fjármálafyr-
irtæki hafa vaxið upp eftir að vöx-
tunum var sleppt lausum og án
þess að bankaeftirlitið eða aðrir
opinberir aðilar hafi getað tryggt
öryggi þessarar starfsemi með
viðhlítandi eftirlits- og
rannsóknarstarfi. Efnahags-
nefndin sendi fyrr í þessari viku
ítarlegt erindi til viðskipta-
ráðherra og ríkisstjórnarinnar
með tillögum um aðgerðir í þessu
efni. Þar er að finna kröfur um að
bankaeftirlitið framkvæmi nú
þegar fjármálalega heilbrigðis-
skoðun á þessum fyrirtækjum og
fái til þess nauðsynlegar heimildir
með bráðabirgðalögum. Einnig
verði skipuð samstarfsnefnd
þingflokka til að undirbúa ný lög
og komið á fót ráðgjafarþjónustu
fyrir þá sem orðið hafa fyrir barð-
inu á okurlánastarfseminni.
Fjármagnseigendur
borgi sömu skatta og
launafólk
Það er ekki aðeins að vaxta-
stefnan hafi skapað fjár-
magnseigendum stórfelldan
gróða á undanförnum árum held-
ur hafa fjármagnseigendur einnig
verið algerlega skattfrjálsir.
Enga skatta hefur þurft að greiða
af fjármagnstekjum á sama tíma
og skattbyrðin af launatekjum
hefur verið þyngd allverulega.
Efnahagsnefnd Alþýðubanda-
lagsins er þeirrar skoðunar að
beinasta leiðin til að sækja fjár-
magn til að standa straum af
millifærsluaðgerðum sé að breyta
skattalögunum á þann veg að
fjármagnseigendur greiði sams
konar skatta af hreinum fjárm-
agnstekjum og launafólk greiðir
af launatekjum. Á þennan hátt
fengist verulegt fjármagn til að
hrinda í framkvæmd nauðsyn-
legum kerfisbreytingum í at-
vinnulífinu og meira jafnrétti
myndi skapast í skattamálum.
Mikill húsnæðiskostn-
aðurog háirmatar-
reikningar eru helsta
fjárhagsbyrði
heimilanna
í viðræðum efnahagsnefndar-
innar við fulltrúa launafólks, fél-
agsstofnana og samtaka á vett-
vangi húsnæðismála kom skýrt
fram að hinn mikli húsnæðisk-
ostnaður - dýr húsnæðislán og há
húsaleiga - eru ásamt óhóflegri
hækkun á verði algengra matvæla
meginorsök að fjárhagsvanda
heimilanna í landinu. Þess vegna
er það eindregin skoðun efna-
hagsnefndarinnar að hækkun
raunvaxta á lánum til húsnæðis-
kaupa væri hrein aðför að launa-
fólki, sérstaklega ungu fjölskyld-
ufólki, einstæðum foreldrum og
láglaunafólki. Þvert á móti þarf
að lækka vextina á lánum til
húsnæðiskaupa, m.a. frá lífeyris-
sjóðunum.
Stöðvun erlendrar
skuldasöfnunar
Samkvæmt lánsfjáráætlun rík-
isstjórnarinnar átti aukning er-
lendra skulda á árinu 1988 að
nema 2-3 milljörðum. Erlend
skuldaaukning hefur á undan-
förnum árum verið ein helsta or-
sök þenslunnar í efnahagslífinu
og vaxandi verðbólgu. Nú er ljóst
að á þessu ári ætlar ríkisstjórninni
enn að mistakast að hemja er-
lenda skuldasöfnun. Nú þegar er
búið að taka ákvarðanir sem
auka erlendar skuldir um 5-6
miljarða á þessu ári og horfur eru
á að 3-4 miljarðar bætist við þá
upphæð vegna fyrirsjáanlegs við-
skiptahalla. Aukning eríendra
skulda mun því verða þrisvar til
fjórum sinnum meiri en áformað
var í lánsfjárlögum og stefnuyfir-
lýsingum ríkisstjórnarinnar. Án
harðra aðgerða gegn þessari
skuldaaukningu þjóðarbúsins er
lítils árangurs að vænta af öðrum
aðgerðum. Á þessu sviði hefur
ríkisstjórnin gersamlega brugðist
og þess vegna m.a. er vandinn nú
erfiður viðfangs.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 25. ágúst 1988