Þjóðviljinn - 27.08.1988, Blaðsíða 4
þlÓÐVILHNN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Valdbeiting með
braðabiigðalögum
í vor gekk mikiö á hjá svokölluðum aðilum vinnumarkað-
arins en það er kurteislegt samheiti á verkalýðsfélögum
annars vegar og atvinnurekendum hins vegar. Menn sátu
við að gera kjarasamninga og bárust ýmis tíðindi af þeim
vettvangi. Samningar fjölmargra verkalýðsfélaga höfðu ver-
ið lausir svo mánuðum skipti meðan verðbólgan geystist
áfram og stöðugt minnkaði kaupmáttur taxtakaupsins. Um
hríð barst leikurinn frá Reykjavík og norður á Akureyri. Svo
fór þó að lokum að saman gekk og undirritaðir voru nýir
kjarasamningar.
Mörgum fannst nýju samningarnir heldur klénir, einkum
fyrir þá sem verða að reikna með því að fá ekkert í sinn hlut
nema taxtakaupið. Þótt margir launamenn séu yfirborgaðir
og stór hluti þeirra sé í raun hættur að fylgjast með um-
sömdum launum stéttarfélags síns, þá er drjúgur hluti
launþega á strípuðum töxtum og þiggur engar álags-
greiðslur. Einfaldur útreikningur sýndi að þetta fólk var sam-
kvæmt nýju samningunum á skammarlega lágum launum.
Það vakti athygli að ráðherrarnir töldu að í þessum kjara-
samningum gætti einstaklega mikillar hófsemi. En þrátt fyrir
þá skoðun leið ekki langur tími þar til ríkisstjórnin eyðilagði
allar forsendur þessara hófsömu samninga með því að fella
gengi krónunnar. Hið háleita markmið fastgengisstefnunnar
varð sem sagt að víkja um hríð svo að takast mætti að breyta
raungildi hófsamra samninga.
Það er Ijóst að þeir Þorsteinn, Steingrímur og Jón Baldvin
hefðu helst kosið að unnt væri með gengisfellingunni í vor
að hafa áhrif á raungildi allra kauptaxta í landinu. En svo vildi
til að mörg stéttarfélög áttu eftir að semja þegar ríkisstjórnin
gat ekki lengur hamið gengi krónunnar. Ljóst var að þeir
samningar gátu orðið nokkuð á annan veg en samningar
sem miðast höfðu við annað og hærra gildi krónunnar. Því
setti ríkisstjórnin bráðabirgðalög sem bönnuðu meiri launa-
hækkanir en kveðið var á um í samningunum frá Akureyri.
í reynd var samningsréttur verkalýðsfélga afnuminn með
þessum lögum. Slíkar aðgerðir þykja helst einkenna þær
ríkisstjórnir sem þekktar eru fyrir að hirða ekki hót um lýðrétt-
indi. Þorsteinn, Steingrímurog Jón Baldvin lentu því í heldur
ófélegum hópi ákærðra þegar lögbann við kjarasamningum
var kært til Alþjóðavinnumálastofnunarinnar í Genf.
En með bráðabirgðalögunum 20. maí voru ráðherrarnir
að segja að ákvæði kjarasamninganna væru að þeirra dómi
ásættanleg, þ.e. eftir að búið var að klípa af krónunni með
gengisfellingu. Þetta átti að sjálfsögðu einnig við um það
ákvæði samninganna að laun skyldu hækka um 2,5% þann
1. september. Sú hækkun er síður en svo byltingarkennd;
maður með 50 þúsund króna tekjur á mánuði hækkar um
1.250 krónur. Það er allt og sumt.
Nú eru liðnir þrír mánuðir frá því ríkisstjórnin ákvað að
hæfilegt væri að allir fengju 2,5% launahækkun þann 1.
september. En á þessum þremur mánuðum hafa ráðherr-
arnir komist að raun um að sú hófsemi í launhækkun, sem
þeir gerðu að almennri reglu með bráðabirgðalögum í vor,
var í raun óskaplegt bruðl og óráðsía. Hækkun launa um
2,5% um miðja næstu viku er nú að þeirra dómi tóm vitleysa.
Þetta eru mennirnir, sem stjórna landinu, og þeir geta beitt
því valdi sínu að setja bráðabirgðalög. í þetta skiptið ætla
þeir þó ekki að vera of smátækir. Lögbann við umsaminni
2,5% launahækkun nú er hugsuð sem tilhlaup í beina launa-
lækkun. Það er verið að tala um að taka 4.500 krónur af 50
þúsund króna manninum.
ÓP
Palíó. Palíó. Palíó. Fátt annað
hefur runnið um huga Síeninga
undanfarna daga, huga sem sjálf-
sagt eru jafnþröngir strætum
borgar þeirra, um þau komast
ekki nema í hæsta lagi nokkrir
hestar. Og hestar eru það sem
Palíóið gengur út á, það er árleg
reiðkeppni á milli borgarhverfa
sem fram fer að sólu lokinni á
aðaltorginu, Piazza del Campo,
Vallartorgi, og hefur nú verið
haldin með hefðbundnum hætti í
ein þetta 500 ár. En árin á milli 14
og 1500 voru einmitt blómatími
þessarar borgar, þaðan eru öll
hennar listaverk, standa allar
hennar byggingar og hefðbund-
nir allir siðir og venjur. Nútímaí-
búar geta lítið annað gert en að
halda öllu þessu í nokkurn veginn
sama horfi, varðveita búningana,
læra lagatextana og æfa fánafim-
ina, hér rúmast ekkert persónu-
legt eða nýstárlegt framlag enda
hefur að viti mínu lausu ekkert
frá þessari bæjarþúst komið sem
heiminum hefur kært orðið frá
því þeir voru og hétu þeir Lorenz-
etti og Martini, borgarlistamenn.
ítalir lifa hér eins og víða annars
staðar vanir þeirri tilfinningu að
litlu sé viðbætandi, það er búið að
gera alit sem þarf. Miðbæirnir
eru löngu skipulagðir, málverkin
máluð og kvæðin ort. Söfnin eru
löngu full úr dyrum af snilldar-
innar verkum og safnverðirnir
skrifa langar greinar í blöðin að
hvetja listamenn til að láta af
þessu bauki sínu. „Við getum
bara ekki tekið við meiru.“
En Palíó skyldi hér um fjallað
verið og skal nú gerð grein fyrir
umfangi og stangi þessarar ein-
földu kappreiðar. Siena skiptist í
17 borgarhverfi og hefur hvert
þeirra sitt merki sem flaggað er á
húsum og borið um götur vikurn-
ar og dagana fyrir keppnina.
Fljótt á litið virðast aðalpersónur
þessara merkja, sem allar eru
dýrakyns, vera valdar í einskonar
paródíu á sjálft hestamótið því
þar hvíla fagurskreytt í merkis-
miðju nokkur af illskreiðustu
skepnum dýraríkisins. Geitin,
Uglan, Gíraffinn, Ffllinn, Skjald-
bakan, Broddgölturinn, Snigill-
inn, Grasmaðkurinn og seinust
allra sjálf Hörpuskelin. Undir
þessum merkjum ganga síðan
skrúðgöngur hverfanna á hverj-
um sunnudegi fram eftir sumri og
loks á hverjum degi svo aldrei
verður út sofið fyrir trumbuslætti
og meyjarsöng. Strákarnir ganga
á undan í Palíóbúningunum, sem
líkjast helst prinsaklæðum úr
barnaleikritum, með merkisfán-
ana og trommurnar, en stelpurn-
ar fylkjast á eftir undir sífelldu
lagi sem alltaf er það sama en
textinn mismunandi eftir hverf-
um. Petta er ein allsherjar upp-
peppun og einfaldast að þýða
hana með „Áfram Fram“. Einnig
tilheyra þessum undirbúningi
gríðarmiklir kvöldverðir sem síf-
ellt lengjast í tíma og borði eftir
því sem nær deginum mikla dreg-
ur. Er það ekki ámátleg sjón að
sjá eftir aðalgötunum dúkuð
veisluborð með vínflöskum eins
langt og augað eygir og við þau
ítalir í heilum fjöiskyldustærðum
masandi um eiginlega ekki neitt.
Á Vallartorginu, sem er
skeifulaga á viðeigandi hátt og á
stærð við einn Austurvöll, er síð-
an byrjað að reisa áhorfendapalla
og girða brautina sem liggur í
þremur hringjum umhverfis torg-
ið, og bera á hana einhvern mold-
arbróður til þess að hrossin slasi
sig ekki á harðskeyttum hellun-
HALLGRIMUR
ÍL
PALÍÓ
um. Að þessu loknu eru síðan
æfingar hafnar og á þeirri síðustu
dregið um hestana, hvaða hverfi
fái hvern gæðing, og kemur það
manni einkennilega fyrir sjónir
eins og svo margt annað hér um
slóðir. Þetta er sem sagt meiri
happadráttur en keppni. En hvað
um það, knaparnir fá sinn hest og
hafa þrjá daga til að komast í per-
sónulegt samband við hann, sem
nauðsyn er, því þetta er ein sú
hættulegasta hestakeppni sem
háð er í öllum heimi. Frá síðasta
Palíói liggja enn tveir slasaðir
knapar á sjúkrahúsi og einn
þeirra meðvitundarlaus. Það er
einkum fyrsta vinkilbeygjan sem
verður mönnum að fótafjötri og
endar margur knapinn á
húsveggnum gegnt henni, sem að
vísu hefur verið fóðruð með
mjúklendum dýnum. Reyndar
var það einmitt sigurvegarinn í
síðustu keppni sem fór einna
verst út úr þessari beygju, því
knapalaus hljóp hesturinn fyrstur
í mark.
Sjálfur Palíó-dagurinn rennur
síðan upp hinn 16. ágúst.
(Reyndar er einnig annað háð
þann 2. júlí, ef áhugamenn eiga
hér ferð um þann tíma) með þús-
undföldum lúðrablæstri og enda-
lausum prósessíum um bæinn
þveran ogendilangan. Strákarnir
hafa sett upp parrukin sín svörtu
og eru komnir í hina fagurlitu
flauelsbúninga og einn þeirra
fullbrynjaður í.miðju. Fánarnir
eru skrautlegri en nokkru sinni
og manni líður eins og í miðri
töku á Prins Valiant, þrjú. Forv-
itnin segir manni að allt þeta púss
sé ekta og alla leið frá miðöldum
og hingað við haldið. Maður
kemst fljlott í Palíó-stuð og
skundar með sinni og nesti niður
á Piazza del Campo. Klukkan
fjögur er þar þegar fullt af fólki,
Þjóðverjarnir bíta mann frá sér,
voru mættir í bestu stæðin uppúr
eitt og svitinn sprettur í hland-
formi niður af bökum þeirra.
Maður holar sér niður á milli ró-
lyndra Spánverja og hávaxins
Pólverja sem gæti staðið hér og
beðið fram á næsta dag að því er
manni sýnist, greinilega öllu
vondu vanur úr brennivínsbiðr-
öðunum heima í Poznan. En um
sinn gerist hér ekkert og aðeins
hitinn stígur upp eftir klettaveg-
gjum húsanna umhverfis torgið
sem flíka fagurlitum borðum nið-
ur úr hverjum glugga. Brátt er
maður þó í skugga sem skríður
hægt yfir torgið og er hálfnaður
þegar inn koma fyrstu fánaborg-
irnar, fulltrúar hverfanna ganga
hefðbundnum skrefum eftir
moldarbrautinni, einfaldir baka-
rar og prentarar hafa látið undan
hefðinni og skrýðast hér hinum
furðulegustu kostjúmum. Og allt
þetta gerist á miðaldahraða, linn-
ir ekki fyrr en að tveimur tímum
liðnum, klukkan sjö, þegar sólin
á ekki nema einn blett í einu
horni torgsins.
Að vísu baðar hún ennþá háan
ráðhústurninn, gyllir Síena-
brúnan múr hans á mót síðbláum
og skeifulaga himni yfir torginu.
Hausarnir á því fylla nú nokkra
tugi þúsunda og beinast öll að
einum punkti, rásmarkinu, þar
sem hestarnir ókyrrast af æsingi
og skvetta og ausa í hver annan
svo knapar fá þar ekkert við
ráðið. Það tekur tuttugu mínútur
að fá þeim stillt í sæmilega röð við
ráslínuna, alltaf er einn sem snýr
öfugt eða riðlar röðinni með
frekju. Loks eru þeir um það bil
einhvernveginn í beinni röð, en
það eru orð sem maður verður oft
að hafa hugföst hér á Ítalíu, það
er svo margt fleira sem er „um
það bil einhvern veginn“. í ein-
hverskonar röð eru þeir, og þó
ekki, þegar kallið gellur og
kaðallinn fellur, tíu hestar
geysast af stað og mannfjöldinn
æpir upp af fögnuði og æsingi. Á
hávöxnum hestunum geysast
knaparnir með ógnarlegum og
marglitum hraða yfir höfðum
áhorfenda og að hættubeygjunni
þar sem tveir hestanna keyra
utan í vegginn þannig að knapar
þeirra falla af baki og síðar upp á
snaggaralegar sjúkrabörur, en
hestarnir halda hinsvegar áfram
af keppniseðli, hendast áfram á
geysilegu stökki með hinum
keyrandi knöpum sem berbakt
berja hesta sína áfram um leið og
þeir halda aftur af þeim á þessu
þrönga torgi. Það fer fljótt ekki á
milli mála að sá guli, undir merki
Arnarins, fer langfyrstur og held-
ur þeirri forystu alla hringina þrjá
svo um litla keppni verður að
ræða. Örninn sigrar Fflinn og
Snigilinn næsta létt, og enda
skiljanlegt. Að tveimur æsandi
mínútum liðnum er allt búið,
spennan dettur niður í einfalda
mannmergð og troðning, fagnað-
arlæti Arnar-manna eru vart telj-
andi nema rétt í kringum knap-
ann og fjölskyldu hans. Palíóinu
er lokið og það virðist skipta
meiru máli en hver varð sigurveg-
ari. Seinna um kvöldið fagna þeir
þó í sínu hverfi með mikilli götu-
veislu og hátíð á meðan hinir
mega sitja sárir heima og horfa á
keppnismínúturnar aftur og aftur
í sjónvarpinu, þeir endursýna
þetta 378 sinnum og allan tímann
er þulurinn á bandi sigurvegar-
ans, enda fæddur undir merki
hans. Rödd hans hljómar látlaust
á þökum borgarinnar fram eftir
nóttu og niðrá götunum eru
stuðningsmenn komnir á stjá
með hnífa á lofti. Sjálfur er mað-
ur sæll yfir lokum Palíósins, laus
undan öllu Miðalda-költinu og
kitschinu og snýr sér glaður að
öðru og innra kappi.
í Siena
17. ágúst 1988
- Hallgrímur.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 ' 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandl: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Rltstjórar: Ámi Bergmann, Möröur Ámason, óttar Proppó.
Fréttaatjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaöamenn: Guömundur Rúnar Heiöarsson, Hiörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríöur Júliusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, SiguröurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.).Sævar
Guöbjömsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur ómarsson (íþr.).
Handrtta- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljóamyndarar: Einar Ólason, Siguröur Mar Halldórsson.
Útlttsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ. Pétursson
Framkvæmdastjóri:HallurPállJónsson.
Skrif stofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgeröur Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-ogafgreiöslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumenn: Katrín Báröardóttir, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóöviljans hf.
Prentun: Blaöaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Helgarblöð:80 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 27. ágúst 1988