Þjóðviljinn - 27.08.1988, Blaðsíða 6

Sextugur
Séra Sigurjón Einarsson
Kirkjubœjarklaustri
Sunnudaginn 28. ágúst verður
bekkjarbróðir minn og sam-
deildarmaður úr Háskóla ís-
lands, sr. Sigurjón Einarsson á
Kirkjubæjarklaustri, sextugur.
Leiðir okkar lágu saman þegar í
Menntaskólanum á Akureyri, en
einkum þó í guðfræðideild Há-
skólans. Við bjuggum vetrum
saman hið næsta hvor öðrum á
Nýja Garði og eigi það einasta,
heldur á sumrum á efsta lofti í
einu og sama inninu. Sóttum tíma
árla morguns út í skóla að fregna
nýjungar af Assurbanipal og
Ramses heitnum III., svo og
fleirum merkismönnum þótt eigi
séu hér nefndir.
Eru margar minningar mínar
frá þessum árum tengdar samver-
ustundum okkar, sem vissulega
voru margar, einir sér, eða með
öðrum, þótt nú undanfarin þrjá-
tíu ár hafi verið vík milli vina.
Aldrei slitnaði hin gamla taug er
okkur tengdi, bréf annað slag,
símtal, kort á jólum...
En eigi skal gleymt að minnast
á heimsóknir þínar vestur hingað
á firðina, með viðkomu í Djúp-
inu, eftir að þú hafðir vitjað Ket-
ildala í Arnarfirði, þaðan sem þú
komst á haustum að vitja
menntagyðjunnar, sólbitinn af
skini guðsaugans og speglun þess
í bárum Arnarfjarðar, steigst inn
í anddyri Garðsins, - bjartur dag-
ur með lága sól -, vatzt þér að
næsta manni með spum: Er Bald-
ur kominn? - Hviífkir dagar og
hvílík haust. Og í þessum orðum
rituðum verð ég að þakka þér og
hinni ágætu konu þinni fyrir mót-
tökur allar, þá sjaldan leið mín
liggur um hlöð á Klaustri, enda
vegalengd talsvert fram yfír
venjulega bæjarleið.
Sem sóknarprestur á Klaustri
hefur sr. Sigurjón staðið í ýmsum
málum þeim er til heilla horfa
fyrir hérað og sveit. Heyrði ég
Skaftfelling eitt sinn bera hið
mesta lof á hinn unga prest fyrir
störf hans að skólamálum, bæði
kennslu hans og snúninga ýmsa
er óhjákvæmilega fylgja því að
halda uppi slíkum stofnunum
sem skóla. Veit ég að slíkt hefur
honum verið ljúft svo mikinn
áhuga er hann hefur jafnan haft á
mennt og menningu. Þannig gisti
hann Kaupmannahöfn mánuðum
saman að kanna hvað skrifa lægi
þar Marteini Einarssyni biskupi
viðvíkjandi, er Skálholt hélt í
öndverðri lúthersku hérlendis.
Dró hann saman mikinn fróðleik
um öndvegishöld þann, er lagði
af sér kórkápu 1556 í mótmæla-
skyni við yfirgang og frekju dan-
skra, er nú ásældust góss Skál-
holtsstóls.
Fleira má til tína um störf og
sýslan sr. Sigurjóns austur þar, en
ekki vil ég að sinni hafa uppi reg-
istur þar um, en þess er þó skylt
að geta að drjúgur er hans þáttur í
byggingu kapellunnar á Klaustri
til minningar um síra Jón
Steingrímsson. Kunna aðrir betri
skil á því en ég svo og starfi hans
sem oddvita, en því gegndi hann
um hríð.
Bókmenntir, bundið sem
óbundið, áttu jafnan hug hans á
þessum árum og ber hann gott
skyn á ritað mál, fékkst enda
sjálfur við ritsmíðar og liggja eftir
hann snotur verk nokkur er bera
skáldhneigð hans og tökum hans
á efninu fagurt og trútt vitni.
Austmannsdalur við Arnar-
fjörð er nú í eyði genginn svo og
Fífustaðadalur og eigi í tíð næstu
kynslóðar býst þaðan að heiman
unglingur inn á Bíldudal, með
föggur sínar og stígur um borð í
strandferðaskip ríkisins og hefur
för á vit glaðværrar æsku norðan
heiða, eða stúdent er skroppið
hefur vestur í jólaleyfi og stefnir
suður í Faxaós; kannski kastað éli
í sjó er siglt var út fjörðinn, dynur
úr fjalli. Þannig hvarfstu eins og
hundruð annarra námsmanna
burt úr heimahögum og átt eigi
afturkvæmt utan í minningunni
og á stopulum ferðum. Ég minn-
ist einnar slíkrar reisu er við
gengum fram Fífustaðadal allt að
Öskubrekku, en hús þín hin
gömlu stóðu þá enn uppi, - ásamt
fomum og nýjum vini Einari Lax-
ness, er þá gekk við staf. Dalur-
inn baðaður sól. Lækurinn hjal-
aði enn lagið sitt gamla er þú
mundir frá forðum tíð, sóley á
bakka og túni, fuglar... Og
skyndilega varð mér ljóst hve
sterk ítök æskustöðvar eiga í okk-
ur öllum og tregablandin þrá kall-
ar okkur, kallar okkur... I þessari
ferð sýndir þú okkur ljón og hallir
listamannsins góða við sjóinn í
Selárdal, sem gáfuð vestfírzk
skáldkona orkti svo fagurlega
um: „... og í dalnum græna/
fæddust ljón/ bogadregnar bygg-
ingar með kúptum tumum/ hall-
ir, blóm, álftir og musteri.“ Ein-
mitt á þessar slóðir leiddir þú
forvitni þína, slóðir „character
bestiæ“, - síra Páls og galdursins,
en óvíða skynjar maður eilífð og
dul betur en í þessum afskekktu
dölum, og engin furða þótt þú
skildir vel hin dularfullu lögmál
allrar guðfræði, hið fyrra að vatn-
ið leitar undan hallanum og hið
síðara, að ljósið kemur að ofan.
Farsæl skapgerð þín og næmi á
blæbrigði mannlegs lífs, - efld við
lestur sígildra verka, ásamt kynn-
um þínum við mikla listamenn, -
hefur gert þig að höfðingja í ríki
andans og ljóssins, manni sem
hægt er að treysta til allra góðra
verka, sönnum vini og dreng-
skaparmanni, vönduðum til orðs
og æðis.
Hvað meir? - Þakka þér ára-
tuga vináttu er aldrei bar skugga
á, og þá má ekki gleyma þinni
ágætu konu frú Jónu Þor-
steinsdóttur, prests í Sauðlauks-
dal Kristjánssonar, er verið hefur
þér mikill og góður félagi síðan
leiðir ykkar lágu saman á stúd-
entsárum.
Og meðan ég man: Sú bók, II.
bindi Kirkjusögu biskups Jóns, er
legið hefur hér í Vatnsfirði á lv.
tug ára, en er þín eign, hefur nú í
leitir komið og verður þér send
að Klaustri. Varð eftir í mínu
farteski er við skildum á Garði
endur fyrir löngu.
Lifðu heill alla tíð og þitt hús.
Sjáumst með hausti og ég veit að
þú verður við þessa sömu óbrigð-
ulu heilsu og vant er, - ekki
ósvipaður þeim nýprentaða þús-
undkalli er kemur úr vélum
meistaranna, albúinn að velkjast
í þessum heima. Fomvinir þínir
óska þér góðra daga á Klaustrinu
og senda þér hugheilar óskir til
London og annarra heimsborg-
ara er þú kannt að gista þessi
dægrin.
Vatnsfirði á degi
kóngs Hlöðvis 1988.
Síra Baldur Vilhelmsson,
settur prófastur
ísafjarðarprófastsdæmis
MINNING
Jón Daníelsson
bóndi, Hvallátrum
Fœddur 25. 5. 1904 - Dáinn 20. 8. 1988
Svo er um œvi
öldungmanna
sem um sumar -
sól fram runna.
Hníga þeir á haustkvöldi
hérvistardags
hóglega og blíðlega
fyrir hafsbrún dauða.
Jónas Hallgrímsson:
Við jarðarfór Jóns Sighvatssonar)
Morgunninn heilsar ekki fram-
ar Jóni Daníelssyni - þess vegna
kveð ég hann nú í hinsta sinn.
Ég heilsaði honum fyrst fyrir
fimmtán árum, þá unglingsstúlka
úr Reykjavík, sem kom til sumar-
dvalar vestur í Hvallátur. Þau
sumur urðu fleiri en mig grunaði í
byrjun og því réði engin tilviljun.
Eyjalífið var heillandi og þarna
opnaðist nýr heimur unglingnum
úr Reykjavík. „Gömlu hjónin“,
þau Jón Daníelsson og Jóhanna
Friðriksdóttir, tóku mér opnum
örmum og urðu uppalendur mín-
ir um skeið ásamt Maríu dóttur
þeirra og ég tengdist þessu fólki
sterkum böndum.
Ég minnist Jóns sem einstak-
lega geðprúðs og þýðlynds manns
og það fór aldrei á milli mála
hvað hún Jóhanna var vel gift.
Allt hans fas bar merki látleysis
og hógværðar og mér fannst alltaf
að hann byggi yfir leyndri visku
öldungsins. Augnaráðið var ein-
staklega hlýtt og kímnin skein úr
augunum þegar hann brosti. Feg-
urri maður var vandfundinn enda
þótt hann væri hvorki hár í Ioftinu
né kraftalega vaxinn. Hvítar hær-
urnar og samlitt alskeggið mót-
uðu fallega umgjörð utan um
andlitið. Augum voru djúpstæð
og blá og þeim skýldu há kinn-
beinin. Nefið var teinrétt og í
fullkomnu samræmi við aðra
andlitsdrætti. Munnurinn var hu-
linn skeggi en sterkur munnssvip-
urinn leyndi sér þó ekki og þegar
hann brosti skein í stráheilar
tennur. En fegurð hans risti líka
djúpt, það kom í ljós við nánari
kynni.
Ég bar strax mikla virðingu
fyrir þessum „húsbónda" mínum
og sú virðing var ekki blandin
ótta. Það var ekki hægt að
hræðast Jón Daníelsson, hann
var ekki sú manngerð. Góðlátleg
glettni hans særði mig aldrei enda
þótt ég væri á viðkvæmum aldri
unglingsins. aldri sá ég hann
skipta skapi þótt eljusemin og
vinnuharkan vitnuðu um að
þarna fór ekki skaplaus maður.
Það leyndi sér líka ekki að leti og
slóðaskapur voru lestir sem hann
átti erfitt með að umbera. Hann
fór gjaman að tvístíga þegar ungu
mennirnir sátu of lengi yfir morg-
unkaffinu eða ef matartímarnir
drógust á langinn. Ef til vill átti
hann líka bágt með að horfast í
augu við að búskapurinn var að
skreppa saman og krafðist ekki
eins mikillar vinnuhörku og á fyr-
ri tíð.
Oft kom það í minn hlut að
hendast eftir húsbóndanum í
símann eða ef talstöðin kallaði á
Látur. Þá var hann ýmist niðri í
dúnhúsi að krafsa dún, bak við
skemmu að flá sel eða bak við
hlöðu að spýta skinn. Stundum
var hann líka niðri í vör að verka
grásleppu. Hann var sístarfandi
og einstaklega vandvirkur, vakn-
aði fyrstur allra á morgnana og
fór aldrei í rúmið áður en að hafa
hlustað á veðurfregnirnar, enda
eyjabóndinn háðari duttlungum
veðurfarsins en flestir aðrir.
Ég lærði margt af því að dvelj-
ast í Hvallátrum hjá þeim Jóni og
Jóhönnu, enda voru búskapar-
hættir þar lítt breyttir frá því sem
verið hafði um aldamótin. Vegna
þess að ég var stelpa var ég höfð í
inniverkunum og varð því nánari
Jóhönnu en Jóni. Hún kenndi
mér m.a. að mjólka, og búa til
smjör og skyr, reyta lunda,
skyggna egg, baka og elda mat.
Jón reyndi að kenna mér hvernig
ætti að búta sundur og borða
hertan þorskhaus, en sú kennsla
bar takmarkaðan árangur. Bæði
áttu þau auðvelt með að sýna
hlýju og þakklæti og þess vegna
var gott að vinna undir þeirra
handleiðslu.
Jón var einstaklega þægilegur í
viðmóti en vegna skertrar
heymar hans gat verið dálítil
kúnst að spjalla við hann. Röddin
þurfti að vera í réttri tónhæð og
framburður skýr til þess að við-
kvæmar hlustir hans næmu orðin.
Þarna var meðalhófið vandratað
og það var það líka þegar kom að
því að salta grautinn hans Jóns.
Því enda þótt Jón Daníelsson hafi
verið sérlega nægjusamur og hafi
ekki gert miklar kröfur til mat-
argerðarlistar þá mátti saltið í
grautinn hans hvorki vera of né
van. Ég man að ég beið stundum í
ofvæni eftir því að hann styngi
upp í sig fyrstu skeiðinni og kvæði
upp dóminn sem gat hljóðað svo:
„Þetta er brimsalt, þetta get ég
ekki étið,“ eða Nei, nú hefurðu
MORGUNBLAÐID A MORGUN,
SPðRTBÍLL 00 SPÍTTBÁTUR
gleymt að salta grautinn“. Best
var þó ef hann sagði: „Já, nú he-
furðu saltað mátulega". Mig
minnir að ég hafí verið eitthvað
viðkvæm fyrir aðfinnslunum í
fyrstu, en þegar ég uppgötvaði
kímnina sem skein úr augunum
þegar hann setti út á grautinn fór
ég að líta á grautargerðina sem
skemmtilegan og spennandi leik.
Ég dvaldist með þeim Jóni og
Jóhönnu síðustu sumrin sem þau
bjuggu í Hvallátrum og upplifði
því aldrei blómatíma búskapar
þeirra. Höfðingsskapur og gest-
risni þeirra naut sín þó enn, því
gestkvæmt var þá í eyjunni eins
og ávallt hafði verið. Á haustin
þegar ég kvaddi leystu þau mið
alltaf út með rausnarlegum
gjöfum og dúnsængin sem þau
gáfu mér er engu lík og mun ylja
mér ásamt góðum minningum
svo lengi sem ég lifi.
Jón Daníelsson hefur nú skilað
sínu dagsverki. Jóhanna lifir
mann sinn en hún hefur verið
heilsulaus um árabil. Um leið og
ég votta Jóhönnu, Maju, Línu og
öðrum aðstandendum samúð
mína vil ég vitna í annað erindi úr
ofangreindu kvæði Jónasar
Hallgrímssonar:
Gráti því hér enginn
göfugan föður,
harmi því hér enginn
höfðingja liðinn.
Fagur var hans lífsdagur,
en fegri er upp runninn
dýrðardagur hans
hjá drottni lifanda.
Halla Kjartansdóttir
(Jón var jarðsettur að Görðum á
Álftanesi í gær, föstudag).
6 SÍÐA - ÞJÖÐVILJINN Laugardagur 27. ágúst 1988