Þjóðviljinn - 10.09.1988, Blaðsíða 5

—----- INNSYN l--------
Það er eðlilegt að kjósa
Ríkisstjórnin er búin að vera, og loksins farin að skilja það sjálf.
Lok bandalags íhalds og krata opna á ný ýmsa stjórnarmöguleika sem ífyrra vorufrœðilegir, - enþað er
eðlilegast og hreinlegast að kjósa uppá nýtt
Forystumenn stjórnarflokk-
anna þriggja flugu í gær vestur í
Stykkishólm og héldu þar sýningu
á sjálfum sér öllum þremur sam-
an í anda þeirrar sérstöku sam-
hygðar sem hefur einkennt sam-
starfið, - það hlýtur að hafa verið
sérkennilegt andrúmsloft í kaff-
inu með frystihússtjórunum eftir
yfirlýsingar forsætisráðherrans í
DV um svindl og skepnuskap
utanríkisráðherrans og fjármála-
ráðherrans aðeins nokkrum
dægrum eftir að sami forsætis-
ráðherra sagði í sjónvarpinu að
sami utanríksráðherra og sami
fjármálaráðherra stunduðu fal-
sanir og hókus-pókus.
Ríkisstjórnin hefur lengi verið
tæp, og síðan í janúar hefur verið
samfellt kreppuástand í stjórnar-
ráðinu, þannig að menn hafa
beðið þess atburðar eða þeirra
tíðinda sem endanlega veltu
stjórninni. Eftir þessa viku hefur
staðan breyst og má hafa til jar-
teiknis að nú er ekki lengur beðið
þess viðburðar sem sprengi
stjórnina heldur hugað að því
hvort frammundan kunni að vera
eitthvað það sem geti tjaslað
henni saman.
Miðstjórnarfundur Framsókn-
arflokksins, - hinn frægi síðari
fundur sumarsins -, hefur verið
ákveðinn 17. september, á
laugardaginn kemur, og þarmeð
er niðurnegldur sá tímapunktur
sem leikritið næstu daga miðast
við.
Kannski, kannski,
kannski
Alla vikuna hafa stjórnmála-
menn, fjölmiðlungar og almennir
athugendur reynt að rýna í taflið
til að vita hvað næst geti gerst,
hvort stjórnin springur, hvernig
stjórnin springur og hvað tekur
við. Hversu greindarlegar sem
hugleiðingarnar eru komast loka-
svörin ekki langt frammúr því að
vera kannski, kannski, kannski
einsog í gamla dægurlaginu.
Vefurinn er nefnilega svo
þunnt ofinn þessa dagana í
stjórnarflokkunum að venjuleg
rökfræði nær ekki utanum at-
burðina. Skoðanir um efna-
hagsmál eru aðeins örlítill hluti af
því sem fram fer en persónulegar
úðir af ýmsu tæi Ieika hinsvegar
stórt hlutverk.
KANNSKI: Kannski kemur
ríkisstjórnin sér saman í vikunni.
Eftir allt saman eru kjötkatlarnir
þannig að menn vilja ekki hverfa
frá þeim útí óvissuna. Ellefu
stjórnarliðar sitja nú í ráðherra-
stólum, og líklegt að sú seta verði
hæsti punktur á ferli þeirra
margra. Ellefu sinnum ellefu
stjórnarliðar sitja og ráða yfir
fólki og peningum í stjórnum og
ráðum og nefndum. Völdin eru
sæt, og missirinn súr.
Gallinn er sá að efnahagsað-
gerðir sem flokkarnir þrír y rðu að
ná saman um yrðu annaðhvort of
bragðlausar til að vera annað en
einn fresturinn í viðbót eða svo
kryddaðar að einn flokkurinn
eða fleiri yrðu að leggja pólitísk-
an höfuðstól sinn inná reikning-
inn án nokkurrar tryggingar um
ávöxtun, og mikla hættu á Ávöxt-
unarávöxtun.
KANNSKI: Kannski sprengir
Framsókn á miðstjórnarfundin-
um. Það er satt að segja senni-
legt. Fréttir herma að Steingrím-
ur Hermannsson hafi orðið að
láta undan síga á fundi þingflokks
og helstu vandamanna í fyrradag.
Þar inni eru allir helstu áhuga-
menn um framhaldsþátttöku
Framsóknar í stjórninni, en mið-
stjórnin er stærra apparat og
stjórnarandstaða þar öflugri. Þar
sitja kaupfélagsstjórar með víxl-
ana fallandi, og þar sitja ungliðar
í yfirlýstri stjórnarandstöðu.
Framsóknarmenn vita samt að
slit af þeirra hálfu mundu vera
notuð ótæpilega af Sjálfstæðis-
flokknum og Morgunblaðinu, og
vilja því fara eins varlega og hægt
er, einkum vegna þess að það
allra versta sem Framsóknar-
menn geta hugsað sér er að lenda
í stjórnarandstöðu. Það kunna
þeir ekki eftir sautján ára sam-
fellda stjórnarsetu, - og langur
tími utan stjórnar gæti reynst
flokknum verulega skeinuhættur
í fylgi.
KANNSKI: Kannski gefst Þor-
steinn Pálsson upp. Hann hefur
farið illa útúr atburðarásinni síð-
ustu daga og tilraunir hans til að
ná frumkvæði hafa koðnað niður
í klaufaskap. Forsætisráðherrann
er í erfiðri stöðu. Meðan þeir Jón
Baldvin og Steingrímur hafa
flokka sína nokkurnveginn á bak-
við sig er Sjálfstæðisflokkurinn
enn að naga neglur yfir for-
mannsvalinu. Ofanúr stúkunni er
hvert verk hans vegið og metið, -
og æ oftar léttvægt fundið. Enda
er krónprinsinn í borgarstjóra-
stólnum kominn í opinbera
stjórnarandstöðu.
Forsætisráðherra hefur í hönd-
unum mikilvirk pólitísk verkfæri í
þessari stöðu, og hótun hans um
Bessastaðaferð á ríkisstjórnarf-
undinum á fimmtudag sýnir að
honum hefur meira en flogið í
hug að nota þau. Sumir segja að
Þorsteini hreinlega leiðist og vilji
losna.
Hvað svo?
Og nú reynir hver um sig að
hugsa út leikjaraðirnar.
Merkustu pólitísku tíðindin
sem sýnast hafa gerst í vikunni
eru þau að bandalag Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks virðist
rofið. Draumsýn forystumanna í
báðum flokkum um endur-
skapaða viðreisn er óraveg frá að
rætast og eftir því sem liðið hefur
á líf stjórnarinnar hefur tæst úr
þeim böndum sem Jón Baldvin
og Þorsteinn hnýttu í frægum
gönguferðum um Þingvalla-
hraun.
Við stjórnarmyndunarmenú-
ettinn í fyrravor var það grund-
vallarmál að þessir tveir flokkar
mynduðu blökk sem sú leið ein
var framhjá að allir hinir samein-
uðust. Sé þessi öxull úr sögunni
geta menn lagt þá stjórnarmynd-
unarkapla aftur sem í fyrra voru
aðeins tölfræðilegs eðlis.
Og menn eru útum allan bæ -
til dæmis á Alþýðublaðspress-
unni - að leika sér að því að Ieggja
saman þingmannafjölda. Þá er til
dæmis fundið út að Alþýðuflokk-
ur og Framsóknarflokkur gætu
sest í stjórn með Alþýðubanda-
Iagi að tilskildum stuðningi Stef-
áns Valgeirssonar, að hægt er að
mynda fjögurra flokka stjórn A-
B-G-V, að ríkisstjórn Stein-
gríms Hermannssonar gæti orðið
til aftur með Albert innan-
borðs...
Yfir kaffinu er líka bollalagt
um hugsanlegar minnihluta-
stjórnir sem leituðu stuðnings til
að leysa skammtímavanda og
sæju síðan til með framtíðina. Til
dæmis hefur Borgaraflokkurinn
samkvæmt nokkuð áreiðanlegum
heimildum verið þráspurður um
hugsanlegan stuðning við
minnihlutastjórn Sjálfstæðis-
flokksins með öðrum hvorum
hinna stjórnarflokkanna.
Eðlilegast og
hreinlegast
Forystumenn í pólitíkinni hafa
auðvitað augun á kostum sem
þessum og athuga hvernig hrá
stjórnarmunstur kunna að falla
að sameiginlegum stefnulínum.
Það er til dæmis fróðlegt að sjá að
nýsamþykkt ályktun Borgara-
flokksins um efnahagsmálin er
hérumbil ljósrit af tiliögum
Framsóknarforystunnar, - og
styður það enn sem haldið hefur
verið fram á þessum stað, að Jón-
as frá Hriflu sé pólitískur langafi
Borgaraflokksins.
Og það er ljóst að áhugi er fyrir
því innan allra stjórnarflokkanna
að reyna aðra stjórn án kosninga
ef þessi springur. Því er helst bor-
ið við, sem enganveginn er innan-
tómt hjal, að tveggja eða þriggja
mánaða bið, kosningabarátta og
stjórnarmyndunarviðræður, gæti
reynst dýrkeypt. Rfkisstjómin
hefur ýtt á undan sér og hlaðið
upp miklum vandamálum sem
þola illa langa geymslu.
Alþýðubandalagsmenn hafa
ekki skellt hurðum á viðræður
um stjórnarmyndun án kosninga.
Þeir hafa sagst reiðubúnir til að
láta reyna á samvinnu um lausnir
á brýnum efnahágsvanda „strax í
kvöld, strax á morgun“ einsog
Ólafur Ragnar sagði á Stöð tvö.
Þau ummæli lýsa því að Al-
þýðubandalagið telur það ekki
sér til framdráttar að hlaupa frá
af því það sé ólykt í stjórnar-
ráðinu, - að maður segi ekki ná-
lykt. Flokkurinn hefur mótað sér
skýrar tillögur um þann
efnahags- og hagstjórnarvanda
sem nú er uppi, og er tilbúinn að
láta á reyna. Hinsvegar hafa Al-
þýðubandalagsmenn lagt áherslu
á að besti kosturinn í stöðunni sé
að kjósa að nýju. Formaður
flokksins bar fram þá skoðun
flokksforystunnar fyrir nokkrum
mánuðum, - þegar stjórnarliðar
tala um tímaskort er rétt að hafa í
huga að ef kosningaleiðin hefði
verið valin í staðinn fyrir aðgerð-
irnar í maí - sem Moggi kallaði
misheppnuðustu aðgerðir
nokkru sinni - þá væri þegar búið
að kjósa og ný stjórn búin að taka
við.
Kosningar eru rökréttar. Það
er eðlilegt að stokka upp spilin
eftir þessa ríkisstjórn. Þjóðin á
rétt á að fella dóm um frammi-
stöðu stjórnarflokkanna og hæfni
stjórnarandstöðuflokkanna. Það
er líka eðlilegt að byggja á raun-
verulegu samtímafylgi ef mynda
þarf nýja stjórn, en ekki því fylgi
sem er afleiðing drauma og von-
brigða liðinna stunda. Það er líka
hreinlegast að flokkarnir gangi
nú frammá völlinn, bæði með
sínar lausnir á skammtímavanda
og með sína framtíðarsýn.
Það hattar fyrir tímamótum í
samfélaginu þessi misserin.
Frjálshyggjutilraunin sem stutt-
buxnamenn og Eimreiðungar
Sjálfstæðisflokksins komu hér af
stað, - hún hefur núna breyst í
martröð, og það er að myndast
almenn samstaða alstaðar nema í
hástéttunum um að sú leið er ekki
fær, þær aðferðir skapa ekki það
samfélag sem íslendingar vilja
búa við.
Margt bendir til að þessi tíma-
mót séu hin raunverulega ástæða
kreppunnar í ríkisstjórninni. Og
ekki síst af þeim ástæðum er bæði
eðlilegast og hreinlegast að efna
nú til kosninga.
Mörður Árnason
Laugardagur 10. september 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5