Þjóðviljinn - 13.09.1988, Blaðsíða 4

þJOÐVILIINN Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Skuldum breytt
í eignarhlut
Ekki eru ýkja mörg misseri um liðin frá því launafólk tók
á sig geysimiklar kjaraskerðingar í þeirri von að þeim
fylgdu minnkandi verðbólga. Stjórnmálamenn töluðu
með alvörusvip um að verðbólgan skyldi ekki verða meiri
hér en í viðskiptalöndum okkar og að nú yrði hún mæld
með eins stafs tölu, þ.e. yrði minni en 10% á ári. Almenn-
ingur var reiðubúinn til að leggja sitt af mörkum til að ná
niður verðbólgunni og um hríð tókst að hægja mjög á
verðlagshækkunum.
En nú hefur verðbólgan á ný tekið á rás og verðlag
hefur á síðustu 12 mánuðum hækkað um nær 30%.
Þegar ráðherrar koma eina ferðina enn og fara enn fram á
að almenningur einn greiði herkostnaðinn af baráttunni
við verðbólguna, er fólk ekki jafnginnkeypt og áður fyrir
hugmyndum þeirra.
Samkvæmt útreikningum Þjóðhagsstofnunar eru fryst-
ihúsin nú rekin með um 8% tapi og er árshallinn talinn
vera um 1.300 miljónir króna. Ráðherrarnir hafa einkum
rætt um tvær leiðir til að mæta þessum vanda. Annars
vegar að lækka laun allra landsmanna um allt að 9% en
hins vegar að fella gengi krónunnar mjög mikið en það
mundi hafa í för með sér aukna verðbólgu og þar með
kaupmáttarskerðingu. Sumir hafa líkt þessu við að launa-
fólk geti búist við því að verða annaðhvort skotið eða
hengt. Hafi það um eitthvað að velja, sé það val milli
byssunnar eða gálgans.
í raun er vísvitandi verið að einfalda ástandið þegar því
er haldið fram að aðeins sé um þessa tvo kosti að velja.
Bent hefur verið á að 9% launalækkun hafi í för með sér
mörgum sinni meiri tilfærslu fjármuna frá launamönnum
til atvinnurekenda en nemur tapi frystihúsanna. Einnig
hefur verið bent á að það sé gjörsamlega fráleitt að lækka
launagreiðslur hjá öllum fyrirtækjum, jafnt sjoppueigend-
um sem stóriðjuverum, til að bæta úr rekstrarvanda frysti-
húsanna.
Þótt rekstarvandi undirstöðuatvinnugreina okkar sé
verulega mikill, er hann ekki af þeirri stærðargráðu að
kollvarpa þurfi öllum leikreglum og ganga með
stjórnvaldsaðgerðum þvert á alla gerða samninga.
Áformannafundi ASÍ lagði Ásmundur Stefánsson fram
útfærðar hugmyndir um lausn á rekstrarvanda frystihús-
anna, lausn sem byggist á því að staðið sé við gerða
kjarasamninga og hafnar gengisfellingu. Meðal annars
setti hann fram hugmynd um sérstakan opinberan sjóð
sem legði fram aukið eigið fé í fiskvinnslufyrirtækin og
eignaðist þar með hlut í þeim og ætti aðild að stjórn þeirra.
Fé í þennan sjóð gæti komið frá einum stærsta lánardrott-
ni fyrirtækjanna, Fiskveiðasjóði sem í síðasta áramót-
auppgjöri var með hreina eign upp á 2.000 miljónir króna.
í stjórnir fyrirtækjanna bættust svo menn frá Fiskveiða-
sjóði og starfsmönnum.
Sú hugmynd, að lánardrottnar breyti lánum í eignarh-
lut, er ekki alveg ný af nálinni. Á fundi um sjáv-
arútvegsmál, sem haldinn var í Hafnarfirði rétt fyrir síð-
ustu mánaðamót, setti Svanfríður Jónasdóttir, varafor-
maður Alþýðubandalagsins, fram þá hugmynd að opin-
berir sjóðir og ríkisbankar breyttu hluta af þeim stóru
upphæðum, sem þeir eiga á hávöxtum hjá fiskvinnslunni,
í hlutafé. Þannig yrði gengið frá málum að starfsmannafé-
lög í viðkomandi fyrirtækjum færu með þetta nýja hlutafé.
Hvernig sem sú leið yrði útfærð að breyta lánum í
eignarhlut og minnka þannig skuldir fiskvinnslunnar, þá
er Ijóst að rekstrarstaða hennar batnaði mikið vegna
skuldalækkunar og lækkunar á vaxtagreiðslum. Ólíklegt
er þó að ríkisstjórnin vilji fara þessa leið því að hún krefst
breytinga á eignarhaldi þeirra sem nú eiga fyrirtækin á
pappírnum. Ráðherrarnir telja formlega eign á fyrirtæki
ósnertanlega þótt þeir treysti sér til að fara í vasa almenn-
ings. ÓP

KLIPPT OG SKORIÐ
Ávöxtunar-
eftirmál
Enn er verið að ræða ýmis eftir-
mál Ávöxtunarmálsins, enda
þará ótal fletir, hliðar og angar.
Til dæmis eru menn eðlilega að
velta fyrir sér þætti Jóns Sigurðs-
sonar viðskiptaráðherra, sem
ekkert skipti sér af og sagði þegar
þess var krafist að þessi mál öll-
sömul væru í nefnd og ekkert yrði
gert nema að undangengnu
veigamiklu ,jamráði“.
Og það er líka talað um þátt
Ólafs Ragnars Grímssonar og
þeirra Alþýðubandalagsmanna,
- og er Ólafur Ragnar þá ýmist í
hlutverki hetjunnar sem á kýlinu
stakk eða skúrksins sem kom
hörmungunum af stað með því að
geta ekki haldið kjafti einsog allir
hinir.
Báðir endar
Framsóknar
Það er sérkennilegt að sjá að
Framsóknarmenn hafa í þessum
efnum allar skoðanir, - og eru
menn þó öllu vanir úr þeirri átt.
í nafnlausu „Tímabréfi“ nú um
helgina er tekið undir með við-
skiptaráðherra þegar hann kall-
aði ummæli, kröfur og ábending-
ar Ólafs Ragnars og efna-
hagsnefndar Alþýðubandalags-
ins ,rslettirekuhátt“, og vitnað
beint í ummæli ráðherrans: „Það
þarfað vanda þetta vel og þetta er
ekki svona upphlaupamál. Það er
alveg óhœf vinnuaðferð í svona
máli. Slík upphlaup magna van-
traust á fyrirtœkjum, jafnt þeim
sem eru trausts verð og hinna sem
eru það ekki. “
En um það geta þeir sem eiga
peninga inni hjá Ávöxtun vottað
með ráðherranum að það er af-
skaplega skeinuhætt frelsi og vel-
megun í hagkerfinu að magna
vantraust á fyrirtækjum sem ekki
eru trausts verð.
„Lengi vitað“
Tímabréfið er heldur fúllynt
útaf þessu öllu saman, og þykir
Ólafur Ragnar hinn ómerkasti
uppskafningur:
Alþýðubandalagið er í stjórn-
arandstöðu um þessar mundir og
svo er látið sem formaður þess
hafi komið böndunum á ávöxtun-
ina í landinu. Hann á að hafa sagt
að nú vœri svo komið fyrir fjár-
festingarfélögum, einu eða fleiri,
að þau gætu ekki greitt út inni-
stœður sem eigendur óskuðu eftir
að leysa til sín. Þetta voru nú ekki
meiri fréttir en það, að lengi hafði
verið vitað, án þess að hœgt væri
að fá slíkt staðfest, að erfiðleikar
voru fyrir fólk að fá innistæður
greiddar. Þau mál höfðu um
stund verið í athugun hjá viðskipt-
aráðherra. Hins vegar var
ábyrgðarhluti að hafa þessa erfið-
leika óstaðfesta mikið á orði
vegna þeirra vandræða sem það
mundi skapa eigendum pening-
anna. Þráttfyrirþessar staðreynd-
ir étur nú hver fjölmiðillinn áfæt-
ur öðrum það upp, að það hafi
verið formaður Alþýðubanda-
lagsins, sem sprengdi blöðruna.
Hann nefndi þó ekkert fyrirtœki á
nafn afþví hann gat það ekki. Nú
segir hann og fjölmiðlar honum
hliðhollir hafa það eftir: Sáuð þið
hvernig ég tók þá!“
Hverjir vissu
og þögðu þó?
Sennilegastur höfundur Tíma-
bréfsins um helgina er Ingvar
Gíslason ritstjóri Tímans og áður
þingmaður Framsóknar fyrir
Norðurland eystra. Kannski
hann sé að setja ofaní við flokks-
málgagnið Dag á Akureyri, sem
er gagnstæðrar skoðunar í leiðara
á miðvikudag í síðustu viku:
„Þegar Ölafur Ragnar Gríms-
son, formaður Alþýðubandalags-
ins, lýsti því yfir á fundi í Kópa-
vogi fyrir þremur vikum að eitt
eða fleiri verðbréfafyrirtæki
stæðu það tœpt, að hœtta vœri á
að almenningur glataði fjármun-
um sem þar voru lagðir inn til
vörslu, voru viðbrögð forráða-
manna ávöxtunarfyrirtækjanna
öll á einn veg. Þeir kröfðust þess
að formaður Alþýðubandalags-
ins nafngreindi viðkomandi fyrir-
tæki þegar í stað, því svo sannar-
lega œtti þeirra fyrirtœki ekki á
hlut! Meðal þeirra, sem svo létu
voru forráðamenn Avöxtunar sf.
Fréttastjóri Stöðvar 2 gekk meira
sð segja svo langt að lýsa því yfir
að fréttamenn þar hefðu ekkert
við Ólaf Ragnar að tala fyrr en
hann nafngreindi viðkomandi
fyrirtæki, en með þeirri yfirlýs-
ingu dœmdi hanti orð Ólafs
Ragnars í raun dauð og ómerk.
En nú hefur sem sagt komið á
daginn að Ölafur Ragnar Gríms-
son hafði rétt fyrir sér, þótt um-
mæli hans hafi e. t. v. orðið til þess
að flýta því að Ávöxtun sf. mætti
örlögum sínum, en nú bregður
svo einkennilega við að forráða-
menn hinna verðbréfafyrirtækj-
anna keppast við að lýsa því yfir
að hrun Ávöxtunar sf. komi ekki
svo mjög á óvart: Fyrirtækið sé
nefnilega svo sér á báti hvað alla
uppbyggingu varðar. Sú spurning
vaknar óhjákvæmilega í fram-
haldi afþví: Hversu margir vissu,
en þögðu þó?“
Einsog að ofan sést er Tíminn
sýnilega einn af þeim sem vissu
en þögðu þó, - hefur að minnsta
kosti ekki haft fyrir því að hvísla
sögunni að Degi, sem að lokum
leiðarans tekur undir með Ólafi
Ragnari og efnahagsnefnd Al-
þýðubandalagsins: „Hrun Ávöxt-
unar sf. er hins vegar ótvírætt
merki til stjórnvalda um að láta
málefni verðbréfamarkaðarins og
„gráa markaðarins“ í heild til sín
taka. Þau fyrirtæki sem þar eru
þurfa að lúta mun strangari regl-
um og eftirléti en nú er. Þeir sem
fara með stjórn peningamála í
landinu verða að byrgja brunn
frjálshyggjunnar áður en fleiri
detta ofan í.
Sussað á
norðanmenn
Þannig hefur tveimur aðalmál-
gögnum Framsóknarflokksins á
landinu tekist að vera algerlega
ósammála um þátt þeirra Jóns
þjóðhaga og Ólafs Ragnars í
Ávöxtunarmálinu.
Það kann að virðast furðulegt,
en einsog oft er með Framsókn-
arflokkinn á það sér sínar traustu
skýringar. Flokkurinn hefur und-
anfarið byggt stjórnarandstöðu
sína innan stjórnarinnar á því að
leggjast gegn fjármagnsfrelsinu,
vaxtaokrinu og gráa kláðanum.
Þetta hefur útibúið á Akureyri
tekið upp, og þessvegna ekki séð
annan kost vænni en að mæra
Ólaf Ragnar og hnýta í Jón.
En það stóð aldrei til í aðal-
stöðvunum fyrir sunnan. Frjár-
magnsfrelsið, vaxtaokrið og grái
markaðurinn urðu til undir hand-
ieiðslu Framsóknarráðherranna,
og öll gagnrýni sem fer undir yfir-
borð bítur því sjálfa þá. Þess-
vegna sussar Tíminn á Dag.
-m
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 * 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Rltstjórar: Ámi Bergmann, MörðurÁrnason, óttarProppé.
Fréttastjórl: Lúðvík Geirsson.
Blaðamonn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Heimir Már Pótursson,
HjörleifurSveinbjömsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður
Júlíusdóttir, Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ÓlafurGíslason,
Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Sævar Guðbjömsson, Þor-
finnurómarsson (íþr.).
Handrlta- og prófarkalaatur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Jim Smart.
Útlltstelknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ.Pótursson
Framkvæmdaatjórl: Hallur Páll Jónsson.
Skrtfatofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifatofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingaatjóri: Olga Clausen.
Auglyalngar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðsluatjóri: Bjöm Ingi Rafnsson.
Afgreiðala: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Katrín Bárðardóttir, ólafur Björnsson.
Utkeyrsla, afgreiðsla, rltstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavfk, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð I lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarblað: 100 kr.
Askrlftarverð á mánuði: 800 kr.
4 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Þriðjudagur 13. september 1988