Þjóðviljinn - 16.09.1988, Síða 12

AÐ UTAN
„Endanleg lausn
Kúrdavandamáls“
framundan?
Þriðjungur íraska Kúrdistans þegar í eyði
gSanandadsch
gjpjnschjli..
Kirkuk'
SYRIEN
l^2MWjometer
Kúrdistan. Grófstrikuðu svæðin eru að mestu byggð Kúrdum og á
hinum eru þeir einnig fjölmennir.

DERSPIEBEl.
Ekki var bardögum í stríði
írans og íraks fyrr lokið en (r-
aksstjórn tók að beita þeim
hersveitum sínum, er þá losn-
uðu, af alefli gegn kúrdnesk-
um uppreisnarmönnum í
fjallahéruðunum í norðurhluta
landsins. Allt frá stofnun ríkis-
ins íraks hafa þarlendir Kúr-
dar oft og mörgum sinnum
mátt þola þungar þrautir af
hálfu valdhafa þar, en ekkert
af því kemst í hálfkvisti við
þær hörmungar, sem nú
ganga yfir þann þjóðernis-
minnihluta.
„Þetta er ekkert stríð lengur,
þetta er þjóðarmorð,“ sagði
kúrdneskur skæruliði, flúinn yfir
landamærin á náðir Tyrkja, við
erlendan fréttamann. Saddam
Hussein og aðrir forustumenn
Baathflokksins, valdaflokks eins
flokks ríkisins íraks, sem löngu
áður voru búnir að sýna og sanna
að þeir eru meðal grimmustu
stjórnenda í heimi, virðast nú
staðráðnir í að fá fram „endan-
lega lausn“ síns „Kúrdavanda-
máls“ með stórfelldasta eiturgas-
hernaði frá því í heimsstyrjöld-
inni fyrri, fjöldaaftökum,
nauðungarflutningum og með því
að jafna kúrdnesku sveitaþorpin
simi 686511, 656400
HAKK Á
ÚTSÚLU
Nautahakk á 399 kr. kg
ef keypt eru 5 kíló eða
meira
Kindahakk á 199 kr. kg
ef keypt eru 5 kíló eða
meira
TIL HAGSÝNNA
Naut í heilu og hálfu
395,- kr. kg - frágengið
Svín í hálfu og heilu
383,- kr. kg - frágengið
sími 686511, 656400
12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINNl- NÝTT HELGARBLAÐ
við jörðu í hundraða- eða jafnvel
þúsundatali. Samkvæmt vestur-
þýska blaðinu Der Spiegel hafa
nú þegar sjö eða átta af hverjum
tíu sveitaþorpum í íraska Kúrd-
istan verið jöfnuð við jörðu. Ná-
lega 100.000 Íraks-Kúrdar munu
þegar flúnir yfir landamærin til
Tyrklands og írans en þeir íbúar
hinna eyddu þorpa, sem ekki
varð undankomu auðið, hafa svo
hundruðum þúsunda skiptir ver-
ið fluttir í fangabúðir úti á eyði-
mörk í Suður-Irak. Um þriðjung-
ur íraska Kúrdistans mun þegar
hafa verið lagður í eyði með þess-
um aðferðum. Mannúðinni hefur
greinilega ekki vaxið fiskur um
hrygg, nema síður sé, í þvísa landi
frá tíð Assýringa og Babýloníu-
manna, sem fyrstir tóku upp á því
að herleiða fólk í stórum stfl,
eftir því sem best er vitað.
Sundurskipt
land
Illvirki þessi eiga sér langan að-
draganda. Þegar ríkið írak var
stofnað eftir heimsstyrjöldina
fyrri, upphaflega sem breskt
vemdarsvæði, eins og það var
látið heita, var hluti Kúrdistans
lagður til þess vegna gjöfulla olíu-
linda, sem eru á mörkum búsetu-
svæða Araba og Kúrda, og blóm-
legra landbúnaðarhéraða í þess-
um hluta Kúrdistans. Þetta var
gert að Kúrdum forspurðum, en
þeir voru á þeim tíma of sundur-
lyndir til þess að tækifæri til sjálf-
stæðis, sem buðust í lok stríðsins,
kæmu að notum. Kúrdistan hefur
síðan verið sundurskipt á milli
Tyrklands, írans, íraks og Sýr-
lands og hafa landsmenn af háífu
allra þessara ríkja mátt þola kúg-
un og misrétti. Heimildum um
stærð kúrdnesku þjóðarinnar ber
ekki saman, en Kúrdar eru varla
færri en 10—12 miljónir og að
sumra áliti allt að 20 miljónum.
Um helmingur Kúrda býr við
tyrknesk yfirráð.
Allt frá upphafi ríkisins íraks
hafa þarlendir Kúrdar hvað eftir
annað háð vopnaða baráttu fyrir
sjálfstjórn, fyrst gegn Bretum og
síðan gegn stjórnarvöldum íraks,
eftir að það varð fullsjálfstætt.
1961—75 voru kúrdnesku fjalla-
héruðin í Norður-írak lengst af í
raun sjálfstætt ríki undir forustu
Múlla Mústafa Barzani, sem er í
röð snjöllustu herstjóra er fram
hafa komið eftir heimsstyrjöldina
síðari. Möguleikar Kúrda til
sjálfstæðis að einhverju marki
hafa jafnan aukist ef fjandskapur
hefur verið með ríkjum þeim, er
skipta landi þeirra á milli sín, og
svo var í þá tíð. Þá voru illdeilur
með írak og íran, og veittu íranir
því Barzani umtalsverða aðstoð
er varð því meiri sem á leið. En
1975, þegar sem oftar var stríð
með íraksstjórn og íraks-
Kúrdum, brá svo við að íran og
írak jöfnuðu deilumál sín í
bráðina. Brá íranskeisari þá við
títt, sveik Barzani í tryggðum og
hætti tafarlaust allri aðstoð við
hann. Var her Barzanis þá svo
mjög upp á írönsku hjálpina
Kúrdneskir skæruliðar - ekki lengur stríð, heldur þjóðarmorð.
kominn, að vörn hans brast áður
en langt um leið.
Barzani og
Talabani
En sem kunnugt er liðu ekki
mörg ár áður en fjandskapur
tókst á ný milli íraks og íran, sem
þá var komið undir stjórn Khom-
einis karls og klerka hans. Þegar
íraksher var upptekinn orðinn
við stríðið við íran, risu íraks-
Kúrdar upp enn einu sinni og
náðu fjallahéruðum sínum fljót-
lega á sitt vald á ný. Þeir voru þá
að vísu ekki eins samstæðir og
áður, en af baráttuhreyfingum
þeirra hefur mest gætt tveggja.
Þær eru Lýðræðisflokkur Kúrdi-
stans undir forustu Massuds
Barzani, eins margra sona Barz-
anis gamla (sem lést fyrir nokkr-
um árum í útlegð í Bandaríkjun-
um), og Föðurlandssamband
Kúrdistans undir stjórn Djalals
Talabani.
Stríðsmenn þeirra, kallaðir á
kúrdnesku pesjmerga (reiðubún-
ir að deyja), reyndust íraksher
skæðir andstæðingar og viður-
kennir fraksstjórn að þeir hafi
fellt af liði hennar um 16.000
manns. írani munaði vel um
þessa bandamenn og veittu þeim
aðstoð nokkra. En nú fer sem
fyrr, að þegar friðvænlega horfir
milli íraks og írans snýst hjól
stríðsgæfunnar Íraks-Kúrdum í
óhag.
Enginn veit tölu þeirra Kúrda,
sem látist hafa af völdum hernað-
ar íraksstjórnar í því stríði, sem
enn stendur yfir milli hennar og
sjálfstjórnarhreyfinga Kúrda.
Raunar hófst útrýmingarherferð-
in gegn Kúrdum þegar áður en
íransk-íraska stríðinu lauk, enda
var síðustu ár þess stríðs oft svo
tíðindalítið á vígstöðvum þess að
stjórnin í Bagdað gat beitt veru-
legum hluta hers síns gegn upp-
reisnarmönnunum norður frá.
Þegar s.l. ár var íraksher tekinn
til við að jafna kerfisbundið við
jörðu kúrdnesk þorp með
sprengiefni og jarðýtum og her-
leiða íbúana suður á eyðimörk. í
skýrslu frá utanríkisnefnd öld-
ungadeildar Bandaríkjaþings um
þetta stendur:„Kúrdistan hefur
óhugnanlegan svip eydds og yfir-
gefins lands. Þorpin hafa verið
brotin niður til grunna, og áv-
axtatré og grafreitir eru það eina,
sem gefur til kynna að þessi hér-
uð hafi einhverntíma verið í
byggð.
I mars s.l. gerði Iraksher mikla
stórskotahríð með sprengikúl-
um, fylltum eiturgasi, á kúrdn-
esku borgina Halabdja. Um 5000
óbreyttir borgarar dóu þar kvala-
fullum köfnunardauða af völdum
gassins.
Flúið á
náðir óvinar
Það sýnir ef til vill betur en
nokkuð annað, hve mjög nú
þrengir að Íraks-Kúrdum, að þeir
skuli flýja í svo stórum stfl á náðir
Tyrkja. Því að þangað til nú upp á
síðkastið hafa Kúrdar að jafnaði
hvergi sætt verri kjörum en ein-
mitt í Tyrklandi. Þar hefur ekkert
verið til sparað að bæla kúrdn-
eskt þjóðerni niður og meira að
segja er ekki viðurkennt af hálfu
stjórnarvalda að það sé til, heldur
eru þarlendir Kúrdar opinber-
lega kallaðir „Fjalla-Tyrkir."
Aðalástæðan til þess að tyrknesk
stjórnarvöld hafa, gagnstætt því
sem hingað til hefur verið, opnað
land sitt fyrir kúrdneskum flótta-
mönnum frá írak er að líkindum
áköf löngun Tyrkja til að öðlast
upptöku í Evrópubandalagið.
Þeir vonast líklega til að tiltölu-
lega mannúðlegt viðmót af þeirra
hálfu gagnvart flóttafólkinu muni
greiða þeim leiðina þangað.
Hingað til hefur málefnum
Kúrda lítt verið sinnt á alþjóða-
vettvangi, einkum hafa stórveld-
in verið einhuga um að láta þau
afskiptalaus, til að forðast að
styggja hiutaðeigandi ríki. Nú
virðist þetta vera að breytast,
kannski ekki síst vegna eiturgas-
hernaðar íraka. Haldist þeim
uppi að halda honum áfram, er
hætt við að það inuni leiða til þess
að fleiri ríki grípi til þesskonar
vopna í illindum sín á milli.
Dagur Þorleifsson