Þjóðviljinn - 17.09.1988, Blaðsíða 7

INNSYN
Loff, Malakoff
Sjúklingnum í stjórnarráðinu elnar sóttin. Aðstandendur að farast úr
leiðindum. Allir ráðherrar benda í sömu átt. Vilja skerða kaupmátt
launamanna. Alvöru ríkidæmi þekkist á íslandi. Mestur gróði í við-
skiptum með verðbréf
Enginn veit hvort ríkisstjórn
íslands lifir eða deyr. í raun ríkir
hér stjórnarkreppa með til-
heyrandi stjórnleysi. Svo er að
sjá sem sumir ráðherranna séu
búnir að gefa upp alla von um
framhaldslíf og álíti stjórnina
glataða. Viðtal við Steingrím
Hermannsson utanríkisráðherra,
sem birtist í gær í Nýju helgar-
blaði Þjóðviljans, benti eindregið
til að hann hefði ekki nokkra trú
á öðru en stjórnin færi frá innan
skamms tíma.
í viðtalinu virðist sem utan-
ríkisráðherra séu hugstæðastar
ýmiss konar vangaveltur um
minnihlutastjórnir eða stjórnar-
samstarf með nýjum aðilum, ein-
hverjum öðrum en postulum
frjálshyggjunnar í Sjálfstæðis-
flokknum. Síðustu atburðir
benda til þess að aðrir ráðherrar,
t.d. Halldór Ásgrímsson, séu
ekki jafn vondaufir, þótt tæplega
verði sagt að bjartsýnin geisli af
þeim. Þorsteinn Pálsson forsætis-
ráðherra stritast við að sitja og
ætlar að þrauka þar til annar hvor
samstarfsflokkanna lætur bana-
höggið ríða af.
Að deyja
úr leiðindum
Klókir menn telja ólíklegt að
stjórnin skilji við fyrr en eftir
miðja næstu viku. Vandræðin við
að reyna að átta sig á hvað næst
gerist í þessum efnum, felast að-
allega í því að tæpast nokkur
maður nennir að rýna lengur í
þau spil sem sem ríkisstjórnin
hefur á hendi. Leiði og þreyta eru
þær tilfinningar, sem hæst ber hjá
almenningi þegar talið berst að
ríkisstjórninni. Menn hafa stund-
um gaman af að fylgjast með has-
ar og látum, flykkjast kannski á
bíó að sjá vaska pilta hníga í val-
inn og finnst því meira púður í
frásögninni þeim mun svakalegri
sem dauðdaginn er. En fár eða
enginn hrífst af langdreginni og
nákvæmri lýsingu á því hvernig
fárveikur sjúklingur veslast upp
og deyr á löngum tíma. Átökin í
ríkisstjórninni eru komin á það
stig að jafnvel þeir, sem næst
stjórninni standa, eru farnir að
óska þess að dauðastríðinu linni,
svo að hún fái hvíldina sem fyrst.
Kveður svo rammt að þessu að
sagt er að gamlir stjórnmálamenn
hálfskammist sín fyrir að láta
bendla sig við pólitík og lofa guð
fyrir Afganistan, ólympíuleika og
aðrar fréttnæmar uppákomur
sem leiða athygli fólks frá ráð-
herrunum sem búnir eru að koma
óorði á pólitíkina.
Frá þeim fátæku
til hinna ríku
Simon heitinn Spies var þekkt-
astur fyrir að safna peningum og
skipuleggja sólarlandaferðir fyrir
Dani. Ferðaskrifstofa hans var
stórveldi og hann var á sínum
tíma talinn með allra ríkustu
mönnum í Danaveldi. Spies var
æði oft í fréttum vegna þess hvað
hann tók lífinu létt og lifði stund-
um býsna hátt, en hann var vegna
ríkisdæmis síns af mörgum talinn
vera einn af máttarstólpum
dansks efnahagslífs. Því var það
að blaðamenn leituðu svara hjá
Spies þegar danskir fjölmiðlar
voru einu sinni sem oftar að fjalla
um yfirvofandi efnahagsvanda og
vangaveltur um þær leiðir sem
líklegast væri að stjórnvöld færu í
baráttunni við þann vanda. Spies
var ekki í vandræðum með svar-
ið: það væri nú nokkuð augljóst
að það yrði eina ferðina enn tekið
frá þeim fátæku og fært til hinna
ríku. Sér vitanlega stæði ekki til
að fara að reyna einhverjar nýjar
aðferðir.
Pó að margir hafi kosið að álíta
svar danska auðkýfingsins ein-
ungis til marks um áhyggjuleysi
þeirra sem una við hið ljúfa líf,
var mörgum ljóst að hann var að
lýsa innsta kjarna venjulegra
efnahagsaðgerða hjá íhaldssömu
ríkisvaldi. Þetta er það sem
stendur eftir þegar búið er að
svipta burt mörgum lögum af
skrautlegum umbúðum sem
gerðar eru úr óendanlegri
skrúðmælgi pólitíkusanna. Og
jafnvel þótt Þorsteinn, Stein-
grímur og Jón Baldvin standi nú í
hörkudeilum um tillögur í efna-
hagsmálum þá er þetta líka kjarn-
inn í öllum hugmyndum um efna-
hagsaðgerðir sem eru nú á borð-
inu hjá ráðherrunum.
Rýrnandi
kaupmáttur
Um þá tillögu forstjóranefnd-
arinnar, sem skipuð var af Þor-
steini Pálssyni, að lækka öll laun
um 9%, þarf ekki að fjölyrða.
Samkvæmt útreikningum Þjóð-
hagsstofnunar nemur árlegur
halli frystingarinnar um 1,3 milj-
örðum króna á ári. Ef forstjóra-
tillögurnar næðu fram að ganga
og unnt væri að framfylgja þeim,
Iækkaði kaup íslenskra launa-
manna ekki um 1,3 miljarða á ári
heldur um 12 miljarða. Og það
væru ekki bara frystihúsin sem
byggju við tilfærslu fjármuna frá
launafólki sínu, hver og einn ein-
asti verslunareigandi, svo að
eitthvert dæmi sé tekið, héldi
eftir hluta af launum afgreiðslu-
fólksins. Eigendum stórgróðafyr-
irtækja væru færðar á silfurfati
stórar upphæðir sem launafólkið
væri í reynd að borga. Alveg eins
og Símon sáluga Spies sagði fyrir
um.
Þær tillögur, sem ráðherrarnir
hafa verið að ræða síðustu dægr-
in, hafa ekki gengið jafnlangt, en
engu að síður ganga þær í ná-
kvæmlega sömu áttina. Hagfræð-
ingar hafa reiknað það út að verði
fetuð sú braut, sem Þorsteinn
Pálsson hefur boðað, muni
kaupmáttur launa hafa minnkað
um allt að 7% þegar komið verð-
ur fram í apríl á næsta ári. Fram-
sóknarmenn og kratar virðast
hafa nálgast mjög hverjir aðra í
aðferðafræðilegum vangaveltum
og vilja fara leið sem hefur í för
með sér að kaupmáttur mun hafa
hrapað um allt að 5% þegar kem-
ur fram á næsta vor. Allt hnígur
að sama ósi: þeir sem eiga munu
fá framlög frá þeim sem ekkert
eiga.
Raunverulegt
ríkidæmi
Og mitt í öllum vangaveltunum
um það hve mikið á að færa frá
launafólki, og hve hratt og með
hvaða aðferð, þá birtast upplýs-
ingar um hverjir séu þrettán
auðugustu menn landsins.
Samanlagðar eignir þeirra eru
svo miklar að það vandamál að
snapa saman peninga til að greiða
taprekstur hjá frystihúsum lands-
ins í ár sýnist heldur lítilfjörlegur.
Samanlagt er talið að þessir menn
eigi eignir upp á 7,5 miljarða
króna. Þá er átt við hreina eign og
eftir að búið að ætla fyrir
skuldum. Sá, sem ríkastur er,
telst samkvæmt yfirliti, sem birt-
ist í tímaritinu Frjálsri verslun,
eiga hreina eign upp á 1,5 milj-
arða.
Listinn yfir ríkustu íslending-
ana vekur til nokkurrar umhugs-
unar. Það er eftirtektarvert að á
honum er enginn útgerðarmaður
eða fiskverkandi. Þarna er eng-
inn Alli ríki, enginn erfingi Ein-
ars ríka, né heldur er þarna að
finna þá sem nú eiga stórveldi
Einars Guðfinnssonar í Bolung-
arvík. Útgerðarauðvaldið kemst
ekki á blað. Ríkustu mönnum
landsins hefur alls ekki græðst fé
á rekstri í undirstöðuatvinnuveg-
unum. Þeir eiga það allir sam-
eiginlegt að stunda einhvers kon-
ar verslun og viðskipti. Innflutn-
ingur á bílum, endurleiga á lax-
veiðiám, vínveitingar og verð-
bréfaviðskipti! Þetta eru vænlegri
aðferðir til að komast á lista yfir
ríkustu íslendinga en stúss við
togara eða fiskverkun.
Skuldabréf
með afföllum
Það vekur enga sérstaka at-
hygli að Þorvaldur Guðmunds-
son í Síld og fisk skuli tróna þar í
efsta sæti. Hann hefur um árabil
verið talinn einn mestur eigna-
maður á íslandi og hefur margoft
greitt manna mest í skatta. Fyrir
utan hótel, matvælaframleiðslu
og fiskeldi er hann talinn eiga
listaverk sem metin eru til of fjár.
Enginn er heldur hissa á að sjá að
Pálmi Jónsson í Hagkaupum er
settur í annað sæti. Uppgangur
Hagkaupa hefur verið slíkur að
menn hefðu ugglaust undrast ef
nafn Pálma hefði ekki verið á list-
anum.
En það, sem vekur menn til
umhugsunar, er að sjá nafn bráð-
ungra manna sem hafa kannski
rekið dálitla heildsölu, sem ekki
hefur svo sem borið meira á en
hverju öðru slíku fyrirtæki, og
verið orðaðir við viðskipti með
verðbréf. Um manninn í þriðja
sæti á listanum, Herluf Clausen
sem talinn er eiga hreina eign upp
á 1 miljarð (1.000 miljónir
króna), segir svo í Frjálsri versl-
un:
„Meðal annars hefur starfsemi
hans falist í kaupum á víxlum og
skuldabréfum með afföllum og
innleysingum á vörum fyrir versl-
anir. Ávöxtun hjá honum er talin
hreint ótrúlega mikil en skakka-
föll hafa einnig verið mikil. Telja
má að hann eigi fjárhagsleg ítök í
fjórðungi eða jafnvel þriðjungi
verslana við allan Laugaveginn
og jafnvel víðar.“
Eigendur
íslands
Er ekkí þarna að finna vís-
bendingu um hvaða atvinnuveg-
ur er gróðavænlegastur á íslandi í
dag? Almenningur, sem þarf á
lánsfé að halda, t.d. vegna kaupa
á íbúðarhúsnæði, stynur undan
vaxtabyrði. Andvaka húsbyggj-
endur bylta sér í rúmi sínu og
reyna að sefa hugann við þann
þanka að kannski verði þeir búnir
að greiða skuldir sínar áður en
þeir komast á ellilaun. Forstjórar
útgerðar- og fiskvinnslufyrir-
tækja horfa á eigið fé fyrirtækj-
anna, sem þeir stjórna, gufa upp
og verða að engu. Sömu sögu er
að segja af fyrirtækjum í
útflutnings- og samkeppnisiðn-
aði. Hjá fjölmörgum þessara fyr-
irtækja er eignarhald í reyndinni
fyrir löngu komið til lánardrottn-
anna og nánast formsatriði að
ganga frá þeim málum á pappírn-
um.
Rauður þráður í eftirmælum
um ríkisstjórn Þorsteins Páls-
sonar mun verða lýsing á því
hvernig fjármunir þjóðarinnar,
jafnt fasteignir sem fyrirtæki,
söfnuðust á hendur þeirra sem
versla með peninga.
Laugardagur 17. september 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7