Þjóðviljinn - 20.09.1988, Blaðsíða 6

þJÓÐVIUINN Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Málefnin ráða
Ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar er fallin. Þjóöviljinn hefur
verið í augljósri og eölilegri andstööu viö þá stjórn, og notar
tækifærið nú til aö óska landsmönnum öllum til hamingju
með þessa niðurstöðu.
Af hverju féll stjórnin eftir aðeins fjórtán mánaða setu?
Það má auðvitað tína til ýmsar ástæður, ræða fram og til
baka um viðburði hins fræga föstudags og finna til persónu-
lega erfiðleika forystumannanna, - og þegar sagnfræðingar
taka síðar til við sínar skriftir verður litið yfir allt þetta svið.
En höfuðástæður þess að stjórnin féll verða ekki fundnar í
fréttalekum, pólitískum leikfléttum, persónulegri andúð og
öfund, klaufaskap eða snilli einstakra forystumanna.
Stjórnin féll fyrst og fremst vegna þess að hún réð ekki við
verkefni sín. Og þau verkefni stjórnarinnar sem hún réð ekki
við voru fyrst og fremst að taka til eftir frjálshyggjufyllirí
ríkisstjómarinnar þar áður og þeirra hagsmunaafla sem
henni tengdust. Það frjálshyggjupartí kom öllum ágóðanum
af mesta góðæri síðari tíma fyrir kattarnef í offjárfestingum,
monthúsum, gegndarlausri einkaneyslu hástéttanna og
upprisu nýríkrar stéttar fjármagnseigenda og víxlara af
ýmsu tæi.
Það er dæmigert að þegar tímaritið Frjáls verslun tók
saman lista yfir ríkustu menn landsins fyrir nokkru var þar
ekki að finna útgerðarmenn eða iðnrekendur. Þar voru aðal-
lega verslunareigendur, - og nýjasta stórstirnið er Herluf
nokkur Clausen, sem sagður er hafa eignast hálfan Lauga-
veginn og bróðurpartinn af Kringlunni með skuldabréfavið-
skiptum.
Stjórnarslitin nú eru ekki síst til vitnis um gjaldþrot frjáls-
hyggjustefnunnar við landstjórnina.
Það gjaldþrot hefur sínar pólitísku afleiðingar og staðan í
stjórnmálunum nú gerir mestar kröfur til þess flokks sem
staðið hefur einarðastur gegn óheftri frjálshyggju og afleið-
ingum hennar, til Alþýðubandalagsins.
Þjóðviljinn hefur ítrekað lagt til undanfarnar vikur og mán-
uði að stjórnin fari frá og almenningur verði kallaður að
kjörborðinu. Kosningar eru á margan hátt eðlilegar eftir
strandsiglingu stjórnarflokkanna.
Þorsteinn Pálsson valdi hinsvegar ekki þá leið, heldur
sagði af sér án þess að nota þingrofsrétt sinn. Forseti ís-
lands lítur því á það sem skyldu sína að reyna að koma á
meirihlutastjórn án kosninga, og einsog staðan er nú er
skynsamlegt að kanna alla slíka möguleika, einkum vegna
þess að pólitískt bandalag Alþýðuflokks og Sjálfstæðis-
flokks útilokaði í fyrra að kannaðar yrðu aðrar leiðir en þær
sem fólust í samstarfi þeirra við þriðja flokk.
Alþýðubandalagsmenn hafa tekið þá eðlilegu afstöðu að
málefnin eiga að ráða. Þeir hafa lýst sig reiðubúna til við-
ræðna án þess að líta á flokksskírteini, og eru þegar byrjaðir
að ræða við Steingrím Hermannsson, sem nú fer með
stjórnarmyndunarumboð, og samstarfsmenn hans í Alþýðu-
flokki. Þeir leggja áherslu á að þar verði einnig rætt við
Samtök um Kvennalista, sem hljóta að láta af einangrunar-
hneigðum og láta reyna á pólitík sína í viðræðum.
Málefnin eiga að ráða. Þingflokkur Alþýðubandalagsins
telur í samþykkt í gær upp fimm áhersluatriði í viðræðunum,
- afnám bráðabirgðalaganna gegn samtökum launafólks,
afnám kaupskerðingar, endurskoðun á matarskattinum,
uppstokkun í atvinnulífi - einkum sjávarútvegi - og peninga-
málum, skýra stefnumörkun á lykilsviðum einsog byggða-
málum, jafnréttismálum, umhverfismálum og utanríkismál-
um.
Nú er að sjá hvað er á bakvið vinstribros Steingríms
Hermannssonarog Jóns Baldvins Hannibalssonar, og nú er
að sjá að hvaða marki Kvennalistinn telur sig vera með í
stjórnmálum á ísiandi.
Af þessu ráðast svo úrslit í því málefni sem ekki er síst fyrir
vinstrimenn og félagshyggjufólk, - að strandsigling Þor-
steins Pálssonar geti orðið til þess að breyta samstarfs-
möguleikum alþýðuflokkanna, skapa þar einingu sem áður
var sundrung, breyta samfélaginu til frambúðar samkvæmt
þeim jafnaðarhugsjónum sem pólitísku kerfi á íslandi hefur
hingaðtil ekki tekist að fella saman í raunverulegt
stjórnmálabandalag.
-m
IVLlr r 1 UIj ðlVUKÍtJ
Morð í beinni
útsendingu
Sjónvarpið gerist æ frekara til
fjörsins. Það lætur sér ekki nægja
að segja frá og sýna atburði. Það
gerist vettvangur atburða og með
nokkrum hætti driffjöður í þeim.
Stefnumarkið virðist það að Sag-
an gerist í beinni útsendingu.
A þessari þróun eru margar
hliðar og sumar mjög hæpnar.
Við höfum heyrt hrollvekjandi
fréttir um það hvernig morð var
framið í beinni útsendingu í jap-
anska sjónvarpinu. Svipuð tíð-
indi urðu í Bremen í Vestur-
Þýskalandi nú í ágúst leið.
Bankaræningjar tóku gísla og
flæktust með þá lengi á flótta
undan lögreglu - allt fór það á
vcrsta veg og tveir gíslar voru
skotnir til bana. Sjónvarpið
fylgdist rækilega með: þetta var
krimmi í beinni útsendingu. Og
fjölmiðlasveitirnar gerðu fleira:
þær komu sjálfar mjög við sögu
atburða. Ekki aðeins með því
móti að reka hljóðnema framan í
unga stúlku, sem bófi hafði tekið
í gíslingu og otaði að skamm-
byssu, og spyrja: „Hvernig líður
yður ungfrú? Haidið þér að þér
sleppið lifandi frá þessu.“ Ekki
bara með því að ljósmyndari has-
arblaðs bað bófann að leggja
skammbyssuhlaupið sem ræki-
legast við háls stúlkunnar hvað
eftir annað, vegna þess að „ég er
enn ekki búinn að fá réttu mynd-
irnar". Þessi dæmi ættu að vera
meira en ærið tilefni til réttmætr-
ar hneykslunar í garð fjölmiðla-
dólga. en þar fyrir utan voru þess
ýmis dæmi að fjölmiðlarar í raun
hjálpuðu bófunum - þeir gátu um
útvarp fylgst með athöfnum lög-
reglunnar í frásögnum frétta-
manna, þeir flæktust fyrir lög-
reglu í eltingarleiknum, vegna
þess að þeirra markaðsglöggi
metnaður var í því fólginn að vera
sem næst atburðum, heyra fyrstir
skotin, verða fyrstir til að festa á
filmu blóð úr sárum.
Ætlar stjórnin
að deyja?
Þessar harmatölur um ógæfu-
iega uppákomu í Vestur-
Þýskalandi eru - eins og vænta
mátti - inngangur að því að fagna
því eina ferðina enn hve mannúð-
legt hið íslenska samfélag er. Til
þess að gera. Við drepum ekki
fólk í beinni útsendingu í sjón-
varpi, heldur bara ríkisstjórnir.
Við köstum ekki sprengjum held-
ur hlustum við á snarkið í pólit-
ískum púðurkerlingum. Hnífs-
stungurnar sem forystumenn
stjórnar Þorsteins Pálssonar voru
að reka í bakið hver á öðrum í
beinni útsendingu á föstudagsk-
völdið voru bara táknrænar. Og
munu þeir menn lengi lifa sem
með orðum eru vegnir - hvort
sem okkur hinum líkar það betur
eða verr.
En spyrja má: var ríkisstjórnin
drepin í beinni útsendingu í sjón-
varpi? Einhverjar raddir hafa
heyrst í þá veru. Sjónvarpsmenn
hafi verið aðgangsharðir og frekir
og þar með flýtt fyrir atburðum,
máski átt veigamikinn þátt í því
að upp kom sú staða að ekki varð
aftur snúið: öll vötn féllu héðan
af til Dýrafjarðar stjórnarslit-
anna.
Sjálfs er
höndin skæöust
Það er reyndar ekki kvo. Það
voru ekki fréttamenn sem réðu
bana stjórn Þorsteins Pálssonar
heldur var þar um pólitískt sjálfs-
víg að ræða, sem á sér rætur í
þeirri alkunnu staðreynd, að þeir
Þorsteinn, Steingrímur og Jón
Baldvin hafa verið hver á sínu róli
um langt skeið. Stjórnin hefur
svo oft verið í andarslitrum að
undanförnu að það minnti ekki á
neitt frekar en þjóðsöguna ágætu
um kerlinguna fjórdrepnu -
nema hvað það var ekki ljóst
(sem ekki fer á milli mála í sög-
unni) hver það er og verður, sem
græðir á margsviðsettum dauða
hvimleiðrar kerlingar. Maður
gæti reyndar haldið að það hafi
verið einskonar listræn nauðsyn
að flytja andlátið í sjónvarpssal -
annars var hætta á því að menn
tækju ekki mark á hefðbundum
fréttum um það að loks væri
stjórnin í raun og veru úr sög-
unni.
Það dregur stjórnmálamenn
skammt að kvarta yfir fjölmiðl-
um í þessu dæmi. Ef þeim finnst
fréttamenn komnir of langt með
nef sín ofan í þeirra grautarskál,
þá er það þeim sjálfum að kenna
og engum öðrum. Þeir hafa (með
mismunandi fúsleika vitanlega)
freistast til að „spila á“ fjölmiðla
- og sá póker getur hvenær sem
vera skal snúist upp í það að fjöl-
miðlar spili á þá.
Bara skemmtun?
Þetta nána samspil hefur visst
skemmtigildi eða afþreyingar-
gildi: pólitískir viðburðir og nær-
myndir af þeim verða að koma í
staðinn fyrir svo margt annað
sem okkur skortir sárlega eins og
bankarán og gíslatökur. Ef við
ættum svo að svara því, hvaða
gildi samspilið hefur umfram all-
spennandi afþreyingu, þá er hætt
við að fátt verði um svör. En það
er vel Iíklegt, að stjórnmálamenn
þurfi að hugsa betur sín fjölmiðl-
aráð: ef þeir ætla að hafa til dæm-
is sjónvarp svo mjög inni á gafli
hjá sér sem stjórn Þorsteins Páls-
sonar hefur gjört, þá er eins víst
að aldrei fáist stundarfriður til að
vinna að því í alvöru að leysa þáu
mál sem á þjóðarskrokknum
brenna. Hitt má svo vel vera, að
það hafi aldrei komist efst í huga
höfðingja þríflokkanna fráfar-
andi, hvernig þeir gætu leyst
hnúta, heldur hafi það ráðið í
reynd mestu í þeirra framferði
hvers og eins, að koma sér í sem
hagstæðasta stöðu til þess að
hirða allan arf eftir ríkisstjórnar-
hróið margdrepna. Enda sungu
þeir óspart í fjölmiðla dylgjusöng
þeirrar fjórdrepnu kerlingar sem
áður var nefnd:
Efsumir vissu um suma
það sem sumir gjöra við suma
þegar sumir eru frá
þá vœru sumir ekki við suma
eins og sumir eru við suma
þegar sumir eru hjá.
Inn gengur Albert. Tjaldið
fellur.
ÁB.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 * 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag ÞjóöViljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Óttar Proppó.
Fréttaatjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Heimir Már Pótursson,
Hjörieifur Sveinbjömsson, Kristófer Svavarsson, Magnfríður
Júlíusdóttir, Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ólafurGíslason,
Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, SævarGuðbjörnsson, Þor-
finnurómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Jim Smart.
Útlitstelknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ.Pótursson
Framkvaamdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofuatjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýslngastjórl: OlgaClausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarala: Sigriður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjórl: Ðjöm Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Katrín Bárðardóttir, Ólafur Bjömsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Sfðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýslngar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verö f lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarblað: 100 kr.
Áskrlftarverð á mónuði: 800 kr.
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 20. september 1988