Þjóðviljinn - 05.10.1988, Blaðsíða 9

ERLENDAR FRETTIR
Stefnuræða Carlssons
Áhersla lögð á baráttu gegn mengun ogskattalækkanir
Ingvar Carlsson, forsætisráð-
herra Svíþjóðar, hélt stefnu-
ræðu í gær við setningu sænska
ríkisdagsins (þingsins). Hét hann
þar ráðstöfunum til að koma í veg
fyrir og draga úr mengun og
breytingum í fjármálastjórn, sem
eiga að fela í sér skattalækkanir.
Meðal ráðstafana þeirra til um-
hverfisverndar, sem Carlsson lof-
aði fyrir hönd stjórnar sinnar,
sem eins og kunnugt er hélt velli í
nýafstöðnum þingkosningum,
var bann við notkun klórflúor-
kolefnasambanda, sem talið er
að eyði ósonlaginu í lofthjúpi
jarðar. Ennfremur sagði Carls-
son að á nýbyrjuðu kjörtímabili
stæði til að herða á reglum við-
víkjandi mengun frá iðnaði og
varðveislu eitraðra úrgangsefna.
Hann kvað sænsku stjórnina ætla
sér að halda áfram að fá önnur
ríki til samstarfs um ráðstafanir
gegn mengun í lofti og sjó og til
verndunar gufuhvolfi jarðar. Pá
endurtók forsætisráðherrann
fyrri loforð stjórnarinnar um að
leggja niður öll kjarnorkuver
landsins á tímabilinu fram til árs-
ins 2010. Þetta, hversu mikill
hluti stefnuræðunnar var um um-
hverfisverndarmál, sýnir að sæn-
skir jafnaðarmenn hyggjast
draga lærdóm af úrslitum kosn-
inganna, en í þeim kom fram
stóraukinn áhugi almennings á
umhverfisverndarmálum og
sýndi sá áhugi sig best í sigri Um-
hverfisflokksins (græningja).
Samkvæmt ræðunni ætlar
stjórnin að lækka virðisaukaskatt
um þrjú prósent á komandi ári.
Gert er ráð fyrir að sú ráðstöfun
komi ekki hvað síst verka-
mönnum til góða og dragi þar að
auki úr verðbólgu, sem nú er sex
prósent á ársgrundvelli. Það þyk-
ir Svíum meira en nóg, þótt lítið
sé á heimsmælikvarða. Síðar er
ráðgerð lækkun á tekjuskatti og
ráðstafanir sem vonast er til að
örvi fólk til að vinna og spara
meira.
Carlsson tók einnig fram að
Svíar myndu ekki þola neinar
yfirtroðslur af hálfu erlendra að-
ila á sænsku yfirráðasvæði, og
mun þar hafa átt við þann sterka
grun Svía að erlendir kafbátar, og
þá helst sovéskir, hafi undanfarin
ár athafnað sig í sænska skerja-
garðinum. - Litlar breytingar
hafa verið gerðar á ríkisstjórninni
frá því fyrir kosningar, og er sú
helst að í embætti
dómsmálaráðherra hefur verið
skipuð Laila Freivalds, sem hing-
að til hefur helst látið að sér
kveða í neytendamálum.
Reuter/-dþ.
Carlsson - öll kjarnorkuver lögð
niður fyrir 2010.
Olían
Brot á samþykktum um olíuframleiðslukvóta veldur sundrungu í
OPEC.
Japan-Sovét:
Ovænt uppákoma
Næstum útdauð þjóð kemurþeim í hársaman
r
Ilok hcimsstyrjaldarinnar síðari
varð Japan að láta af hendi við
Sovétríkin suðurhluta Sakhalín-
eyjar auk Kúrileyja. Kúrileyjar
mynda keðju milli Hokkaídó,
þeirrar nyrstu af fjórum helstu
Japanseyjunum, og Kamtsjatka-
skaga, sem gengur suður úr
meginlandi Norðaustur-Síberíu.
Japanir hafa yfirleitt sætt sig þol-
anlega við þennan missi, enda
áttu þeir ekki annars kost þegar
landaafsal þetta var ákveðið.
Með undantekningu þó; þeir telja
að Sovétmenn hafi með rangind-
um tekið til sín nokkrar þær
syðstu af Kúrileyjum, sem eru ör-
stutt frá norðausturströnd Hokk-
aídó.
Deilan um eyjar þessar hefur
verið alvarlegasti þrándurinn í
götu eðlilegra samskipta Japans
og Sovétríkjanna um langt skeið.
Heldur Japansstjórn sér við það
sem meginreglu að samskipti
Japana við Sovétríkin, menning-
arleg, viðskiptaleg og önnur,
verði aldrei nema takmörkuð fyrr
en Sovétmenn hafi skilað eyjum
þessum. Sú helsta þeirra heitir
Kunashiri.
Nú er komið nýtt upp á diskinn
í deilu þessari. Sjósóknari einn á
Hokkaídó, Tadaichi Shiiku
nefndur, formaður samvinnufé-
lags fiskimanna í plássi sem heitir
Utari, er staðráðinn í að hefja
samvinnu við sovéska fisk-
vinnslustöð á Kunashiri um fiski-
rækt. Hafa Shiiku og félagar hans
þegar kc> st að samkomulagi
um þetta v ) það sovéska fyrir-
tæki, er fiskvinnslustöðina rekur.
Það fylgir sögunni að ráðamenn í
Moskvu hafi orðið kátir við frétt-
ina af þessu, en í Tókíó náðu
menn ekki upp í nefið á sér fyrir
reiði. Er ekki talið ólíklegt að
þessi atvik verði til þess, að téð
deila blossi upp af endurnýjuðum
krafti.
Sérstök hlið á þessu er að Shi-
iku og félagar hans eru ekki Jap-
anir í orðsins þrengstu merkingu,
heldur Ainúar, af fornri þjóð og
sérkennilegri er fyrr á tíð byggði
Japan suður fyrir það svæði, þar
sem Tókíó stendur nú, auk Sak-
halín og Kúrileyja og Kamtsjatka
að nokkrum hluta. Nú eru aðeins
um 3000 óblandaðir Ainúar eftir
á Hokkaídó, og flestir þeirra hafa
þar að auki týnt niður tungu
sinni. í aldanna rás hefur jafnt og
þétt hallað undan fæti fyrir þeim
vegna ágangs annarra þjóða og
þá einkum Japana, sem öldum
saman æfðu sig í hernaðaríþrótt-
um með því að berjast við Ainúa.
Af Japana hálfu voru þau stríð
rekin sem ósvikinn útrýmingar-
hernaður og herstjórar, sem
þóttu standa sig einkar vel í því að
slátra Ainúum, voru sæmdir
heiðursnafnbótum eins og „villi-
mannaútrýmandi. “
í útliti líkjast Ainúar meira
Evrópídum („hvítum“ mönnum)
en Austur-Asíumönnum og
tunga þeirra er mjög sérstæð.
Þeir voru fyrr á tíð einkum veiði-
menn og sjósóknarar, en hafa nú
tekið upp akuryrkju og önnur
störf að fýrirmynd Japana. í trú-
arbrögðum þeirra var bjarnar-
dýrkun meginatriði.
„Það er með okkur eins og
indíána Ameríku," segir Shiiku.
„Við höfum verið reknir frá
löndum forfeðra okkar og sætt
kúgun Japana í aldaraðir.“ í
augum Japana jaðrar téð fram-
takssemni hans og félaga hans við
landráð, en hann kveður sig engu
skipta hvað þeir rausi og tauti,
þar eð Kunashiri heyri með réttu
Ainúum til og þá varði því engu
hvort hún opinberlega teljist sov-
ésk eða japönsk. „Ef stjórnin
stöðvar fyrirtæki okkar með lög-
gjöf, þá er það apartheid gegn
Ainúum.“ Ummæli sem þessi
eru ekki ástæðulaus, því að Ainú-
ar hafa lengi sætt og sæta enn
stækri fyrirlitningu af hálfu Jap-
ana, enda eru menn í þeim
heimshluta ekki eins viðkvæmir
fyrir því að þeim sé brugðið um
kynþáttafordóma og í Evrópu og
Norður-Ameríku. Kveður svo
rammt að þessu að karlmenn af
Ainúaþjóð vilja varla kvænast
öðrum konum en japönskum,
þar eð í því felst þeirra eini mögu-
leiki til að hækka lítillega í
mannfélagsstiganum. Eiga þeir
þó ekki völ á japönskum kven-
kostum nema af lægstu stigum.
Hefur þetta að sögn valdið tíðum
sjálfsmorðum meðal Ainúa-
kvenna, sem af nýnefndri ástæðu
eiga engan kost gjaforðs, því að
auðvitað vill enginn japanskur
karlmaður kvænast þeim. Ainúar
á Hokkaídó hafa nú stofnað félag
til baráttu fyrir auknum réttind-
um sér til handa.
Reuter/-dþ.
Lægsta verð
í 26 mánuði
Olíuverð á heimsmarkaðnum
hefur farið lækkandi undan-
farið og í gær varð það lægra en
nokkru sinni s.l. 26 mánuði. Jafn-
framt veitti Saúdi-Arabía öðrum
ríkjum í Sambandi olíufram-
leiðsluríkja (OPEC) alvarlega á-
minningu um að hlýða samþykkt-
um sambandsins um fram-
leiðslukvóta, að öðrum kosti
myndi verðfallið halda áfram.
Nokkurn þátt í verðfallinu
undanfarið átti orðrómur um að
einnig Saúdi-Arabía myndi auka
olíuframleiðslu í trássi við sam-
þykktir OPEC. Þetta virðist ekki
standa til í bráð, en hinsvegar
segjast Saúdi-Arabar ekki ætla
að draga úr olíuframleiðslu sinni
til að vega upp á móti kvótabrot-
um annarra olíuframleiðsluríkja.
fran sakaði Sameinuðu Araba-
furstadæmin og Kúvæt nýlega um
að dæla upp meiri olíu en sem
næmi kvóta þeirra. írak neitar að
taka mark á neinum kvótaregl-
um, þótt það sé einn stofnaðila
OPEC. Ein af meginástæðunum
til þess að líkur eru taldar á á-
framhaldandi verðfalli er að
sennilegt þykir að íran og írak
reyni á næstunni að dæla upp sem
mestri olíu til þess að afla tekna
til enduruppbyggingar eftir nýaf-
staðið stríð þeirra á milli.
Inn í þetta mun blandast valda-
barátta innan OPEC milli Saúdi-
Arabíu, sem þar er í forustuað-
stöðu, og ýmissa annarra aðildar-
ríkja. Sumir sérfræðingar í olíu-
málum telja, að þrátt fyrir yfirlýs-
ingu Saúdi-Arabíu í gær muni
ekki langt um líða þangað til
einnig hún taki til við að auka
olíuframleiðslu sína, með það
fyrir augum að valda slíku verð-
falli að Iran, írak og önnur ríki,
sem brjóta kvótareglur, neyðist
til að draga úr framleiðslu sinni til
þess að verðið hækki á ný. Þetta
gerðu Saúdi-Arabar þegar verð-
fall var 1986.
Auk mikillar framleiðslu veld-
ur önnur ástæða miklu um verð-
fallið. Hátt olíuverð frá OPEC á
fyrstu árum þessa áratugar leiddi
til þess að Vesturlönd lögðu
áherslu á nýtingu annarra orku-
linda, með þeim árangri að
olíuþörf þeirra minnkaði. Lækk-
andi olíuverð dregur úr líkum á
verðbólgu í iðnvæddum ríkjum
og verður þeim þannig til góðs,
en öðru máli gegnir að sjálfsögðu
um olíuframleiðsluríkin, einkum
þau sem eru skuldum vafin.
Reuter/-dþ.
Litháísk gras-
rótarhreyfing
Samtök er nefnast Litháíska
perestrojkuhreyfingin munu
halda fyrsta þing sitt síðar í mán-
uðinum, að sögn talsmanns sam-
takanna í gær. Talsmaðurinn,
Algis Cekuolis, starfar sem rit-
stjóri í Vilnius, höfuðborg Lithá-
ens og er félagi í kommúnista-
flokki sovétlýðveldis þessa.
Hann kvað samtökin vera gras-
rótarhreyfingu, sem starfað hefði
síðan í júní og nyti þegar mikils
fylgis. Cekuolis kvað hreyfing-
una hvorki þjóðernissinnaða né
andkommúníska, heldur vildi
hún vinna að endurnýjun þjóð-
lífs. Talið er að hreyfingin hafi
orðið fyrir áhrifum og hvatningu
frá Alþýðufylkingunni í Eist-
landi, sem hélt fyrsta þing sitt um
helgina. Svipuð hreyfing hefur
verið stofnuð í Lettlandi. dþ
Auglýsing frá
iðnaðarráðuneytinu
Ráöuneytiö vekur athygli á eftirfarandi atriöi í
yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar um fyrstu aðgerðir
og stefnu í ríkisfjármálum, með vísan til bráða-
birgðalaga nr. 83. 28. september 1988:
„Gjaldskrár fyrirtækja á vegum ríkis eða
sveitarfélaga, og gjaldskrár sjálfstætt starfandi
sérfræðinga, verða óbreyttar til 28. febrúar 1989,
að öðru leyti en því, að heimilt verður að taka tillit
til hækkana á erlendu innkaupsverði aðfanga.
Sama gildir um hvers kyns útselda vinnu og þjón-
ustu.“
Þannig munu gjaldskrár hitaveitna og rafveitna
yfirleitt haldast óbreyttar til 1. mars á næsta ári.
Þá er einnig vakin athygli á því, að útseld vinna
sérfræðinga rannsókflastofnana ríkisins mun
haldast óbreytt til 1. mars á næsta ári, sem og
annarra sjálfstætt starfandi sérfræðinga.
Miðvikudagur 5. október 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9