Þjóðviljinn - 06.10.1988, Blaðsíða 9

ERLENDAR FRETTIR
Ungverjaland:
Einkarekstur efldur
Ungverska þingið samþykkti í
gær einróma lög þess efnis, að
útlendir aðilar megi eignast fyrir-
tæki í Ungverjalandi, án þess að
Ungverjar sjálfir eigi nokkuð í
þeim. Er Ungverjaland eina
Austur-Evrópuríkið sem til þessa
hefur veitt erlendum aðilum slíka
möguleika. Einnig stendur í
lögum þessum að Ungverjum sé
heimilt að versla með hlutabréf
og reka einkafyrirtæki með allt
að 500 starfsmönnum.
Sumum þykir að með þessu sé
Ungverjaland heldur betur að
nálgast vestrænt efnahagsskipu-
lag. Hin nýju lög, sem taka gildi í
jan. n.k., skapa möguleika á
myndun fjármagnsmarkaðar að
vestrænni fyrirmynd. Má ætla að
þessar ráðstafanir leiði til þess,
að brátt komi til sögunnar í
landinu einkafyrirtæki og
hlutafélög af því tagi, sem ekki
hafa þekkst þar frá því að komm-
únistar tóku þar völd á st'ðari
hluta fimmta áratugar.
Kalman Kulcsar, dóntsmála-
ráðherra sagði er hann kynnti
lögin að ástæðulaust væri að
ganga út frá þvf að fjármagns-
markaður og hlutafélög væru
fyrirbæri sem heyrðu kapítalíska
heiminum einum til. Rétt væri að
meta þetta tvennt eftir því,
hversu mikið gagn þjóðarbúið
hefði af því. Nýjungum þessum
myndi að vísu fylgja breikkandi
bil á milli tekna hinna ýmsu þjóð-
félagshópa, en á hinn bóginn
mætti ætla að frjáls fjármagns-
markaður hvetti menn til að verja
gróða sínum til fjárfestinga frek-
ar en óhófsneyslu. Reuter/-dþ.
Grósz, forsætisráðherra Ung-
verjalands og aðalritari kommún-
istaflokksins þar - nú stefnir
hann að stórauknum einkarekstri
og býður heim erlendu fjármagni.
Alsír:
Óánægja
og
óspektir
Verulegar óspektir urðu á
þriðjudagsnótt og í gær í Algeirs-
borg, höfuðborg Alsírs. Fór fjöldi
ungmenna um mikinn hluta borg-
arinnar með brennum og skemm-
darverkum og skeytti ekki hvað
síst skapi sínu á bílum í eigu emb-
ættismanna. Líklegt er að undir-
rót óeirða þessara séu sparnað-
arráðstafanir, sem ríkisstjórnin
gerði nýlega, en þær eru líklegar
til að skerða lífskjör almennings.
Efnahag landsins mun hafa farið
hrakandi undanfarið.
Lögregla beitti táragasi til að
dreifa óeirðafólkinu. Áður höfðu
svipaðar óeirðir orðið í tveimur
öðrum borgum í landinu, Rouiba
og Bouira. Óeirðafólkið hvatti til
allsherjarverkfalls og fóru margir
að þeim tilmælum, að sögn frétta-
manna, þó fyrst og fremst af ótta
við að komast ekki heim að öðr-
um kosti. Stjórnmálaráð Þjóð-
frelsisfylkingarinnar (FLN), rík-
isflokks Alsírs, sem kvatt var
saman á neyðarfund af þessu til-
efni, fordæmdi óeirðafólkið
harðlega og lýsti því yfir, að ör-
yggislið ríkisins myndi gera það,
sem gera þyrfti, til að halda uppi
lögum og reglu. Reuter/-dþ.
Chile
Kosið í gær
Báðir aðilar sigurvissir
Igær fóru fram forsetakosning-
ar í Chile og var Pinochet ein-
ræðisherra eini frambjóðandinn.
Áttu kjósendur því um það eitt að
velja hvort þeir vildu hafa hann
sem forseta áfram eða hafna hon-
um. Þetta eru fyrstu beinu
forsetakosningar í landinu frá því
að herinn rændi völdum þar
1973.
Fái Pinochet, sem nú er 72 ára
að aldri, meira en helming at-
kvæða, hyggst hann verða forseti
áfram til 1997. Fái hann hinsveg-
ar minna en helming greiddra at-
kvæða, á hann samkvæmt stjórn-
arskránni að boða til nýrra
forsetakosninga í des. næsta ár,
og verði þá hverjum sem er frjálst
að bjóða sig fram. Samkvæmt
stjórnarskránni færu þá um leið
fram þingkosningar og Pinochet
léti af völdum þremur mánuðum
síðar.
Kosningaspám ber ekki sam-
an. Samkvæmt spám Pinochet-
sinna fær einræðisherrann um
55% atkvæða, en andstæðingar
hans segjast sannfærðir um að
þeir vinni stórsigur. Rafmagns-
línur voru sprengdar í sundur í
gærmorgun, skömmu áður en
kjörstaðir voru opnaðir, með
þeim afleiðingum að rafmagns-
laust varð í höfuðborginni Santi-
ago og öllum miðhluta landsins.
Ekki er vitað hverjir voru þar að
verki. Pinochet kennir vinstri-
sinnuðum skæruliðum um, en
stjórnarandstæðingar gáfu í skyn
grunsemdir um að aðilar á vegum
stjórnarvalda hefðu valdið
Bandaríkin líta svo á, að þau
greiði meira af sameigin-
legum herkostnaði Atlantshafs-
bandalagsins en þeim beri. Þau
krefjast þess að önnur ríki banda-
lagsins auki fjárveitingar sínar til
herþarfa um þrjú prósent um-
fram verðbólgu árlega. Markmið
þetta var sett 1979, en því fer
fjarri að öll ríki bandalagsins hafi
varið fé til herja sinna sem því
svarar síðustu árin.
William Taft, aðstoðarvarnar-
málaráðherra Bandaríkjanna, lét
í gær í ljós óánægju þeirra með
þetta á fundi með ambassadorum
annarra Natóríkja í aðalstöðvum
bandalagsins í Brússel. Að sögn
heimildarmanns Reuters þar tók
Taft skýrt fram, að þolinmæði
Bandaríkjamanna viðvíkjandi
þessu væri á þrotum. Hann sagði
að herir Atlantshafsbandalagsins
væru ekki nógu vel skipulagðir,
æfðir eða búnir vopnum af nýj-
sprengingunum með það fyrir
augum að spilla fyrir kjörsókn í
höfuðborginni, þar sem talið er
að Pinochet njóti tiltölulega lítils
fylgis.
ustu gerðum. Þar að auki væri
skortur á skotfærum. Besta ráðið
til að bæta úr þessu væru auknar
fjárveitingar til herjanna. Er gef-
ið í skyn að þrýstingur almenn-
ingsálits í Bandaríkjunum muni
Búist var við fyrstu tölum frá
atkvæðatalningu í gærkvöldi, en
ekki er víst að talningunni verði
að fullu lokið fyrr en eftir tíu
^a8a- Reuter/-dþ.
knýja þingið þar til að draga úr
herstyrk Bandaríkjanna í Evr-
ópu, nema því aðeins að hin
Natóríkin greiði meira af sam-
eiginlegum herkostnaði banda-
lagsins. Reuter/-dþ.
Leggið meira fram
Bandaríkin óánœgð með fjárveitingar annarra Natóríkja til vígbúnaðar
Pentagon, þar sem varnarmálaráðuneyti Bandaríkjanna er til húsa.
Að mati manna þar leggja bandamenn Bandaríkjanna í Nató of lítið
fram upp í sameiginlegan kostnað við heri bandalagsins.
Amnesty International
Svört skýrsla fyrir síðastliðið ár
135 ríki gagnrýndfyrir brot á mannréttindum
Hundrað þrjátíu og fimm ríki fá
á sig meiri eða minni gagnrýni
fyrir brot gegn mannréttindum í
ársskýrslu Amnesty Internation-
al, hinna kunnu alþjóðlegu bar-
áttusamtaka fyrir mannréttind-
um, fyrir árið 1987. Ákærurnar
eru varðandi ýmiskonar brot, allt
frá morðum til „vægari“ hrotta-
skapar gagnvart fólki, sem
stjórnarvöld hafa vanþóknun á.
í skýrslu samtakanna, sem
hafa aðalbækistöðvar í Lundún-
um, er bent á að öll aðildarríki
Sameinuðu þjóðanna hafi undir-
ritað mannréttindaskrá þeirra,
en engu að síður ofsæki mörg
þeirra þá þegna sína, er berjast
fyrir því að skráin sé í heiðri höfð.
Tugir ríkisstjórna eru í skýrslunni
ákærðir fyrir mannrán og morð á
pólitískum andófsmönnum. í
þriðja hverju þeirra ríkja, sem at-
huganir s: ’itakanna ná til, sættu
karlar,k' r og börn pyndingum
á árinu í að minnsta kosti
helmingi ia heims sátu menn
fangelsaðir fyrir að láta skoðanir
sínar í ljós.
Rómanska Ameríka fær hvað
verstan vitnisburð í skýrslunni,
en þar var á árinu mikið um pynd-
ingar á andstæðingum ríkis-
stjórna. Þar virðist starfsemi
morðsveita, sem tengdar eru her
og lögreglu og athafna sig með
fullu eða að minnsta kosti þegj-
andi samþykki stjórnarvalda,
hafa aukist á árinu. Morðsveitir
þessar voru sérstaklega athafna-
samar í Salvador, Kólombíu,
Panama, Paragvæ, Brasilíu,
Hondúras og Perú.
Ástandið í mannréttindamál-
um virðist ekki heldur hafa batn-
að á árinu í Asíu. Af hálfu stjórn-
arvalda þar var lítið um ráðstaf-
anir til að tryggja að
mannréttindi væru í heiðri höfð,
og ríkisstjórnir þær, sem mest
brutu af sér á þeim vettvangi,
voru ekki fremur en fyrri daginn
reiðubúnar að kannast við mis-
gerðir sínar. Hernaður, óöld og
óeirðir í Afganistan, Sri Lanka,
Punjab, Burma og Bangladesh
áttu sinn þátt í takmarkaðri virð-
ingu, sem mannréttindum í þess-
um löndum var sýnd á árinu. í
Afríku færðust þessi mál hinsveg-
ar heldur til betri vegar, en þó er
þar víða ennþá stórlega níðst á
mannréttindum. Frá að minnsta
kosti 18 Afríkuríkjum fékk Amn-
esty fréttir um pyndingar og aðra
illa meðferð á föngum.
í skýrslunni er lýst yfir áhyggj-
um út af fjölda dauðadóma í
allmörgum ríkjum, þar á meðal
Suður-Afríku, íran, Kína og
Bandaríkjunum. í aðalfangelsi
Pretoríu í Suður-Afríku voru á
árinu hengdir 164 menn, allir
blökkumenn að níu undantekn-
um. Þaðan úr landi hafa og borist
fullyrðingar þess efnis, að lög-
regla og annað öryggislið sé tekið
til við að taka fólk af lífi án dóms
og laga, og af yfirvalda hálfu sé
sýnd tregða á rannsókn slíkra
mála. 132 menn voru teknir af lífi
í Kína á árinu og 158 í tran, sam-
kvæmt fréttum frá þessum
löndum. I Bandaríkjunum voru
25 menn teknir af lífi yfir árið og
þar eru 1982 dauðadæmdir menn
í fangelsum. í skýrslunni er lýst
yfir alvarlegum áhyggjum vegna
grunsemda um að kynþátta-
hyggja valdi nokkru um, hverjir
teknir séu af lífi þarlendis.
Ýmis Evrópuríki eru í skýrsl-
unni gagnrýnd fyrir að fangelsa
menn, sem af samviskuástæðum
neita að gegna herþjónustu. í
Tyrklandi voru á árinu fleiri þús-
und manns í fangelsum af pólit-
ískum ástæðum. Pyndingum er
þar mikið beitt og að minnsta
kosti 17 menn létust af völdum
þeirra þarlendis 1987. ísrael fær í
skýrslunni harða gagnrýni fyrir
mannréttindabrot á Palestínu-
mönnum, og ekki var ástandið í
þeim efnum betra í öðrum ríkjup»
í Austurlöndum nær. Bresk yfir-
völd eru grunuð um að hafa hegð-
að sér full hrottalega, sérlega
gegn hryðjuverkamönnum á
Norður-írlandi og dregið er í efa
réttmæti fangelsisdóma sem tíu
frar hlutu, ákærðir fyrir spreng-
ingar í Bretlandi. írar þessir full-
yrða sjálfir að þeir séu saklausir
af umræddum hryðjuverkum.
Sovétríkin fá í skýrslunni lof
fyrir breytingar til batnaðar þar-
lendis. Þar voru nokkrir sam-
viskufangar látnir lausir á árinu,
handtökum af pólitískum ástæð-
um fór fækkandi og umræður um
mannréttindi, áður harðbannað-
ar, hafa hafist. Hinsvegar er á
það bent, að ennþá hafi þarlendis
engar breytingar verið gerðar á
lögum með það fyrir augum að
koma í veg fyrir að sovéskir borg-
arar séu fangelsaðir fyrir að neyta
réttinda sinna á friðsamlegan
hátt. Og í árslok 1987 voru í Sov-
étríkjunum ennþá að minnsta
kosti 300 samviskufangar, sumir í
fangelsum, aðrir í útlegð og enn
aðrir gegn vilja sínum á geð-
veikrahælum. Reuter/-dþ.
Fimmtudagur 6. október 1988 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9