Þjóðviljinn - 07.10.1988, Blaðsíða 16

Mynd: Jim Smart.
Af ermskiim
gyðingi
úr höfuðvígi
Azera,
sovéskra
Tyrkjafrænda
Garríj Kasparov, heims-
meistari karla í skák, er númer
13 á Heimsbikarmóti Stór-
meistarasambandsins sem
fram fer þessa dagana. Hann
dró sér þá tölu í beinni útsend-
ingu Stöðvar2, sem hefurveg
og vanda af mótinu, og að
ýmsum viðstaddra sótti grun-
ur um brögð í tafli. En líklega
var þetta bara ein af þeim
undursamlegu náðarverkum
forsjónarinnar sem úir og grú-
ir af í kringum okkur. Kaspar-
ov er nefnilega lukkunnar
pamfíll og 13 er happatala
hans.
13di apríl...
Þann I3da apríl árið 1963 ól
Klara Shagenovna drenghnokka
í alþjóðaborginni Bakú við Svart-
ahaf. Honum var gefið nafnið
Garríj. Faðir hans var Kim Mois-
ejevitsj Waihnstein, listhneigður
verkfræðingur af húsi og kyn-
þætti Davíðs, en hann lést þegar
Garík litli, einsog snáðinn var
nefndur, var aðeins 7 ára gamall.
Klara er af ermsku bergi brotin
og má því til sanns vegar færa að
fjölskyldan sé „alþjóðleg" því
Bakú er sem kunnugt er höfuð-
borg sovétlýðveldisins Azer-
bajdzhan. f einu héraða þess,
Fjalla-Karabakh, hafa verið
miklar væringar með Armenum
og Azerum og löngum hefur ver-
16 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 7. október 1988
ið grunnt á því góða með þessum
þjóðum. Azerar eru múslímir og
náfrændur Tyrkja sem drápu 1,5
miljónir Armena um og eftir fyrri
heimsstyrjöld.
Þegar ólgan var sem mest á
þessum slóðum vegna Fjalla-
Karabakhs (sem er einskonar
landeyja í Azerbajdzhan, byggð
Armenum) söfnuðust Armenar
hundruðum þúsundum saman
um miðbik Jerevans, höfuðborg-
ar Armeníu, og kröfðust þess að
héraðið yrði sett undir ermsk
stjórnvöld. Meðan því fór fram
gengu Azerar berserksgang í
borginni Sumgaít í Azerbajdz-
han, misþyrmdu fólki, nauðguðu
konum og drápu tugi Armena.
Öll þessi válegu tíðindi hafa
borist okkur á undanförnum
mánuðum frá heimaslóðum
Garríjs Kasparovs heimsmeist-
ara. Engar sögur fara af ofsókn-
um á hendur Armenum í Bakú
enda eru þeir taldir hafa litla sam-
úð með frændum sínum í Fjalla-
Karabakh. Engu að síður hljóta
þeir að vera uggandi.
Ermsk ættarnöfn enda iðulega
á -an. Sem dæmi um þetta má
nefna nokkra Armena sem
skarað hafa fram úr í Sovétríkj-
unum; tónskáldið Khatsjatúrjan,
stjórnmálarefinn Mikojan, og
stórmeistarana Vaganjan og
Petrosjan, fyrrum heimsmeist-
ara. Eftirnafn móðurfólks Garr-
íjs er Kasparjan. Þegar Garríj var
í bernsku var „hnignunarskeiðið“
í algleymingi í Sovétríkjunum,
þ.e.a.s. valdatími Leóníds Bréz-
hnevs. Á þeim dögum þótti víst
að gyðingleg ættarnöfn á borð við
Wainshtein væru dragbítur á
frama manna. Þegar ljóst var
orðið að Garríj byði mikill frami í
skákheiminum ákvað fjölskyldan
að drengurinn legði föðurnafnið
fyrir róða en tæki þess í stað upp
rússneskaða útgáfu móðurn-
afnsins; Kasparov. Og við það
situr.
Mynd: Jim Smart.
Hérra 13 og
Botvínník
Kasparov hefur ítrekað látið
þau orð falla að fyrirmynd sín í
skáklistinni sé Alexander heitinn
Aljekhíne. En það er deginum
ljósara að hann á fáum mönnum
jafn mikið upp að inna og Míkha-
fl Bótvinník. Það er alkunna að
Botvínník var heimsmeistari um
langt árabil, óslitið frá 1948-1957,
1958-1960 og 1961-1963. Alls í 13
ár! Árið 1963 stofnaði hann skák-
skóla sem nafntogaður er um all-
an heim en heitir nú Skákskóli
Botvínníks og Kasparovs. Hið
nýja nafn segir mikið um nána
vináttu þeirra félaga.
Kasparov: „Árið 1973 var ég
drenghnokki sem hafði gaman af
því að grípa stöku sinnum í tafl.
Þá bauð Míkhaíl Moisejevitsj
(Botvínník) mér inngöngu í skóla
sinn. Sú kennsla sem ég fékk þar
næstu fimm árin er ómetanleg.
Hann...treður ekki viðhorfum
sínum uppá nemendur.
Botvínník staðfesti þá skoðun
mína að skákstíll Áljekhínes
hentaði mér vel. Þegar ég varð
unglingameistari Sovétríkjanna
árið 1977 óskaði Míkhaíl Moise-
Föstudagur 7.