Þjóðviljinn - 20.10.1988, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
ísraelar,
Palestínumenn
ísraelskir hermenn skutu fimm ára gamlan dreng til
bana í Nablus. Shamir forsætisráðherra kveðst munu
berja uppreisn Palestínumanna niður með harðri hendi
og segir að stofnun sérstaks ríkis þeirra á hernumdu
svæðunum verði upphaf þriðju heimsstyrjaldarinnar.
Eitthvað á þessa leið voru fréttir í gær frá því landi
sem heilagt er kallað í þrem trúarbrögðum. Og gefa
þær svo sannrlega ekki mikið tilefni til bjartsýni. Kosn-
ingaslagur fer fram í ísrael og flest bendir til þess að
eftir þær geti Likúdblökk Shamirs og aðrir bandamenn
hennar sem hvergi vilja hvika frá draumum um Stór-
ísrael, ráðið landstjórninni. Verkamannaflokkurinn,
sem stjórnað hefur með Likud, hefur smám saman
verið að þokast í átt til þeirra sjónarmiða, að ísraelar
verði að láta hernumdu svæðin mestöll af hendi, vegna
þess að þegar til lengdar lætur verði hernámið hættu-
legra ísraelum sjálfum en allur utanaðkomandi hernað-
arháski. En ábyrgðarmenn þess flokks eru samt ekki
komnir það langt í raunsæi að þeir taki í mál að ræða
við fulltrúa PLO, Frelsisfylkingar Palestínumanna og
þar með dettur botninn mestallur úr þeirra sáttatali.
Allar lausnir á málum ísraela og Palestínumanna eru
erfiðar. En smám saman hefur almenningsálitið í
heiminum verið að koma sér saman um að eina leiðin
til að nálgast slíka lausn, sé að Palestínumenn stofni
sitt ríki við hlið ísraels og verði þau með ýmsum hætti
gerð hvort öðru háð. Palestínumenn eru miklu lengra
komnir en ísraelar í þeim frávikum frá ýtrustu kröfum
sem slík lausn heimtar. Þetta þýðir m.a. að það er
mikilvægt að þeir sem hafa verið í sæmilegu kallfæri
við stjórnmálamenn í ísrael sýni í verki, að þeim er full
alvara með stuðningi við tveggja ríkja lausn. í því efni
geta Norðurlandaþjóðir og þá íslendingar látið til sín
heyra með áhrifameiri hætti en í mörgum deilumálum
öðrum - og því tækifæri mega menn ekki glutra niður.
Amnestyvikan
í nýútkominni ársskýrslu samtakanna Amnesty Int-
ernational kemur fram meira en dapurleg mynd af ásig-
komulagi mannréttinda í heiminum. Þar segir að í meira
en helmingi ríkja heimsins sé fólk sett í fangelsi fyrir það
eitt að láta í Ijós skoðanir sínar - oft að loknum réttar-
höldum sem eru ekki annað en skrípaleikur. Þar segir
að í meira en þriðjungi ríkja heimsins séu karlar, konur
og jafnvel börn, pyntuð af lögreglusveitum eða öðrum
starfsmönnum ríkisins. Þar kemur líka fram að í fjölda
ríkja stundi ríkisstjórnir mannrán og morð til að kveða
niður raunverulegt eða mögulegt andóf
Þessar staðreyndir eru vitanlega í himinhrópandi
andstöðu við það, að öll hafa þessi ríki undirritað
mannréttindaskrá Sameinuðu þjóðanna. Það er því
ekki að ófyrirsynju að Amnesty hefur í ár rekið undir-
skriftasöfnun sem beinir athygli að og mótmælum gegn
þessu misræmi undir vígorðinu „Mannréttindi strax“.
Islandsdeild Amnesty hefur efnt til undirskriftaherferð-
ar hér á landi sem staðið hefur síðan í vor og á að Ijúka
nú á þeirri Amnestyviku sem yfir stendur. í því tilefni eru
þeir sem áskrifendalista sjá eða hafa undir höndum
brýndir á því að Ijúka nú með sóma sínum hluta af því
litla en sínauðsynlega verki, sem við erum beðin að
inna af höndum í þágu sjálfsögðustu mannréttinda.
ÁB
Hvalveiðar Islendinga
Á undanfómum misserum höfum
viö oft orðiö fyrir ýmiss konar aök-
asti Greenpeace-manna vegna
hvalveiöa okkar í vísindaskyni. Aö
vissu marki má segja aö þetta hafi
oröiö til aö auglýsa útflutningsvör-
ur okkar og þar meö oröiö til nokk-
urs góðs. Betra er iUt umtal en ekk-
ert segja stjómmálamenn stund-
Nú eru málin þó öllu alvarlegri
þvi eitt stórfyrirtæki í Þýskalandi
hefur hætt kaupum af okkur og
annaö stórfyrirtæki í Bandaríkjun-
um hætt tímabundiö viöskiptura
viö annan af tveim aöalútflytjenda
okkar á þann markaö.
Stundum til góðs
fiá afl hpttaléú illar fráttir há .
Kjallarinn
Magnús H.
Magnússon
fyrrv. róöherra
þjóöa samanlagt á hafsvæöinu.
Þeir hafa einnig fært rök aö því aö
tvöfalda mætti þorskveiöar, Norö-
manna ef sjávarspéndýr væru ekki
til staöar. Auövitaö leggur enginn
til aö þessum skepnum veröi út-
rýmt, fiarri því, en þetta sýnir hve
sjávarspendýrin eru mikill keppi-
nautur manna um hagnýtingu líf-
kerfis hafsvæöanna. Og hvemig
halda mcnn aö þetta hlutfall veröi
aö nokkrum áratugum iiönum ef
hvalir og selir vcröa alfriöaöir?
Ég tel þýöingarmikiö aö viö nýt-
um af skynsemi í framtíöinni þá
auölind sem hvalveiöar geta veriö
og viö emm nú vel í stakk búin til
aö fylgjast meö viökomu hvala-
stofna og koma í veg fyrir ofveiði.
En ég tel enn þýöingarmeira aö
koma í veg fyrir ofljölgun sjávar-
enonHvn < rmmKAin«j
KLIPPT OG SKORIÐ
Hvalakvalir
íslenska þjóðin er skyndilega
orðin hikandi í hvalamálinu. Allt
í einu eru þeir menn, sem áður
voru hvað harðastir baráttumenn
fyrir áframhaldandi vísindaveið-
um, þ.e. hvalveiðum í vísinda-
skyni, orðnir hikandi og vilja fara
mjög gætilega í sakirnar. Það er
fullkomlega eðlilegt að afskipta-
semi ýmissa erlendra aðila af
hvalveiðum okkar, og þó einkum
og sér í lagi hótanir Bandaríkja-
stjórnar um viðskiptaþvinganir,
hafi orðið til þess að forherða ís-
lendinga. Fjöldi manna, sem
hafði aldrei látið sig neinu skipta,
hvort við veiddum h vali eða ekki,
reis upp til andófs og áleit það
vera hluta af ævarandi sjálfstæð-
isbaráttu íslendinga að veiða
áfram hvali.
En allt í einu standa menn
frammi fyrir því að áfamhaldandi
hvalveiðar geta orðið okkur
býsna dýrkeyptar. Menn hafa
skynjað að það er ekki nóg að
vita sig hafa á réttu að standa. Og
þá hafa menn í alvöru farið að
velta því fyrir sér hvað þeir eru
tilbúnir að greiða hátt gjald fyrir
að halda áfram vísindaveiðum.
Tilfinningastormur
Hvalamálið hefur verið íslend-
ingum mikið tilfinningamál. Það
sést best á því hve margir blanda
saman óskyldum þáttum í rök-
semdafærslu sinni fyrir áfram-
haldandi veiðum. Þar ægir oft
öllu saman svo að hvorki finnst
þar haus né sporður, eða ætti
kannski að segja bægsli.
Mönnum finnst óskiljanlegt að
við skulum ekki fá að halda hér
áfram vísindalegum rannsóknum
á hvölum. Fáir leiða að því hug-
ann að hugsanlega gætu víðtækar
rannsóknir farið fram á fjölmörg-
um hvalategundum þótt ekki
færu fram veiðar á tveim þeirra.
Hvað með allar hinar tegundirn-
ar? Eru þær kannski ekki
rannsakaðar eða þarf kannski
ekki að veiða þær til að rannska
þær? Aðrir skilja bara ekkert í
því að við skulum ekki fá að nýta
okkur hvalastofnana til að halda
uppi atvinnu og byggð í landinu.
Margir þeirra, sem heimta að
verksmiðjan í Hvalfirði fái að
starfa í friði, gleyma því að búið
er að veita atvinnulífi á Brjánslæk
og Hauganesi bylmingshögg með
því að banna veiðar á hrefnu. En
þeir eru ósköp fáir sem spyrja
hvers vegna íslensk stjórnvöld
hafa ekki látið fara fram vísinda-
veiðar á hrefnu.
Margt að varast
Þegar menn hætta að vera
uppteknir af því hvað þeir hafa
rétt fýrir sér, þá fara þeir að
hugsa á þá leið að stundum borgi
sig að berjast en stundum sé best
að eyða kröftunum í eitthvað
annað. í gær varar dagblaðið
Tíminn við því að menn hlaupi nú
til og heimti skilyrðislausa stöðv-
un vísindaveiðanna. Blaðið kann
að upplýsa að forstjóri Tengel-
mann-auðhringsins þýska, sem
vill ekki lengur kaupa sjávarfang
af hvalveiðiþjóð, sé grænmeti-
sæta auk þess sem hann er græn-
friðungur. Það er engu líkara en
Tíma-lesendur eigi að halda að
ekki þurfi nú að taka mikið mark
á þvílíkum mönnum. Magnús
H. Magnússon fyrrverandi ráð-
herra birtir aftur á móti grein í
DV í gær þar sem hann leggur
höfuðáherslu á að menn líti nógu
langt fram á veginn í þessum efn-
um. Hann telur efnahagsleg rök
með hvalveiðum ekki grundval-
last á því fyrst og fremst að sala á
hvalkjöti, mjöli og lýsi muni
skipta sköpum fyrir þjóðarbúið
heldur hitt, að hvalir eru ásamt
selum skæðastir keppinautar
okkar þegar kemur að því að nýta
fiskstofnana við landið. Því fleiri
hvalir, þeim mun færri fiskar
handa okkur.
Meðbiðill manna
„Norðmenn telja að hvalir í
Barentshafi éti álíka mikið af
loðnu og nemur loðnuveiðum
allra þjóða samanlagt á hafsvæð-
inu. Þeir hafa einnig fært rök að
því að tvöfalda mætti þorskveiðar
Norðmanna ef sjávarspendýr
væru ekki til staðar. Auðvitað
Ieggur enginn til að þessum
skepnum verði útrýmt, fjarri því,
en þetta sýnir hve sjávarspendýr
eru mikill keppinautur manna
um hagnýtingu lífkerfis hafsvæð-
anna. Og hvernig halda menn að
þetta hlutfall verði að nokkrum
áratugum liðnum, ef hvalir og
selir verða alfriðaðir.“
Örn Arnarson benti á að fjand-
skapur íslenskra bænda út í fjalla-
refinn stafaði aðallega af því að
hann veitti manninum sam-
keppni í að éta lambakjöt.
Pví hann er meðbiðill manna
til matarins. Það er nóg.
Hér áður fyrr var það ekkert
grín fyrir kotbónda að sjá á eftir
mat o‘ní gin refsins. í hörðu ári
gat verið um það að ræða hvor
héldi lífi, maður eða refur. Og
maðurinn hefur reyndar alla tíð
barist hatrammri baráttu við
meðbiðla sína til matarins, hvort
heldur þar hefur verið um að
ræða örsmáa myglusveppi, skor-
kvikindi eða aðgangsharðar rott-
ur. Og þrátt fyrir háðstóninn í
Magnúsi Stefánssyni (Erni Arn-
arsyni) vill nafni hans Magnússon
að menn geri sér grein fyrir því að
hér er um harða samkeppni að
ræða.
Enginn arfi
í garðinum
„Fyrr en seinna munum við
fulinýta lífkerfi hafsvæðanna í
kringum landið. Við munum
meta afkastagetu lífkerfisins á
hverjum tíma (það er jú breyti-
legt m.a. vegna hitabreytinga í
sjónum) og „setja á“ í samræmi
við það. Við munum ákveða
heppilegan fjölda hafbeitarlaxa
og með stjórnun fiskveiða og
klaki munum við ráða miklu um
stærð þorskstofnsins og annarra
nytjafiska og þannig nýta
afkastagetu lífkerfis sjávarins á
skynsamlegastan hátt. Það kem-
ur til með að skipta miklu og vax-
andi máli hve mikinn toll við
leyfum sjávarspendýrum að taka
af þessum auðæfum okkar.“
Og Magnús óttast að erfitt
verði að halda hvalafjöldanum í
skefjum ef látið verður af veiðum
nú.
„Að mínu mati liggur aðal-
hættan f því að ef við beygjum
okkur nú fyrir utanaðkomandi
þrýstingi þá getum við aldrei haf-
ið hvalveiðar að nýju, hversu
sterk sem rök okkar koma til með
að verða. Þá vita menn hvernig á
að beygja okkur til undirgefni.“
ÓP
Þjóðviljinn
Síöumúla 6 -108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Óttar Proppé.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Heimir Már Pétursson, Hjörleifur Sveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilia Gunnarsdóttir, Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson. SigurðurÁ. Friðþjófsson, Sævar
Guðbjörnsson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Jim Smart.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÖ.Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: OlgaClausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verðílausasölu:70kr.
Nýtt helgarblað: 100 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 800 kr.
4 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN | Fimmtudagur 20. október 1988