Þjóðviljinn - 11.11.1988, Blaðsíða 5

miljóna
í biðlaun
Hœtti þingmenn eftir kosningarfá þeir
sjálfkrafa biðlaun. Erlitið á biðlaunin
sem launauppbót? Fékk
alþingismaðurinn sem gerður var að
sendiherra biðlaun auk
sendiherralaunanna ?
Launakostnaður ríkissjóðs
vegna biðlauna þingmanna
ncmur tugum miljóna frá því að
lögin um biðlaun þeirra voru
samþykkt árið 1980. Ýmsir
þeirra manna sem hafa þegið bið-
laun hafa horfið í mjög vel launuð
störf á vegum hins opinbera, t.d.
var einn þeirra dubbaður upp í
sendiherrastöðu eftir að hann
hætti á þingi og nokkrir þing-
menn og ráðherrar hafa sest í
bankastjórastöður.
Þess ber þó að geta að ekki hafa
allir þingmenn sem hætt hafa á
miðju kjörtímabili þegið biðlaun,
t.d. segjast þeir Tómas Árnason,
seðlabankastjóri og Lárus Jóns-
son, sem settist í bankastjórastól í
Utvegsbankanum ekki hafa þegið
slík laun. Og Sverrir Hermanns-
son, Landsbankastjóri, segist
ekki hafa fengið biðlaun send
heim til sín, en hann lifi enn í von-
inni.
í stað
uppsagnarfrests
Lögin um biðlaun þingmanna
voru samþykkt á þingi árið 1980.
Frumvarp um biðlaun þing-
manna kom fyrst fram árið 1978
og í greinargerð með frumvarp-
inu segir að allir opinberir starfs-
menn eigi rétt á uppsagnarfresti
en þingmenn séu hinsvegar rétt-
lausir hvað þetta varðar. Þá segir
í greinargerðinni að ætlast sé til
að ákvæði laganna taki til þing-
manna sem láti af þingstörfum „í
síðustu alþingiskosningum“.
Lögin voru svo samþykkt árið
1980 og í greinargerð með frum-
varpinu þá segir að ákvæðið um
biðlaun þyki eiga heima í lögum
um launakjör þingmanna. Þar
var þeim síðan komið fyrir sem
áttundu grein laga um þingfar-
arkaup alþingismanna.
8. greinin hljóðar svo orðrétt:
„Alþingismaður, sem setið hefur
á Alþingi eitt kjörtímabil eða
lengur, á rétt á biðlaunum, er
hann hættir þingmennsku. Bið-
laun jafnhá þingfararkaupi skv.
1. gr. skal greiða í þrjá mánuði
eftir eins kjörtímabils þingsetu,
en í sex mánuði eftir þingsetu í 10
ár eða lengur.“
Aðrir
sem fá biðlaun
Nú er það svo að þingmenn eru
ekki einu opinberu starfsmenn-
irnir sem eiga rétt á biðlaunum.
Auk þeirra eiga forseti lýðveldis-
ins, ráðherrar, aðstoðamenn ráð-
herra og ríkisstarfsmenn í tiltekn-
um tilvikum, þegar staða er lögð
niður, rétt á biðlaunum.
Þessir aðilar eiga þó ekki rétt á
biðlaunum fari þeir í önnur störf
sem eru jafn vel launuð eða betur
launuð, hverfi þeir hinsvegar til
starfa sem eru verr launuð er mis-
munurinn borgaður. í lögunum
um biðlaun þingmanna er hins-
vegar ekkert slíkt ákvæði og slíkt
ákvæði er ekki heldur að finna í
greinargerð með lögunum um
þingfararkaup alþingismanna frá
1980. Samkvæmt því virðast allir
þingmenn eiga rétt á biðlaunum
hvort sem þeir hverfa til annarra
starfa á vegum hins opinbera eða
í einkageiranum og þó svo að þau
störf séu jafnvel mun betur
launuð en alþingisstörf.
Eru biðlaun
launauppbót?
Rauði þráðurinn í gegnum lög
um biðlaun ríkisstarfsmanna er
sá að biðlaun séu greidd vegna
aðstæðna sem menn ráði ekki
við, t.d. hjá ríkisstarfsmönnum,
þá eiga þeir einungis rétt á bið-
launum séu störf þeirra lögð nið-
ur og standa því allt í einu
atvinnulausir uppi. Um þetta má
eflaust deila hvort þeim beri
meiri réttur en öðrum mönnum,
sem missa allt í einu vinnu sína.
En þar sem litið er á þetta sem
öryggisnet fyrir ríkisstarfsmenn
eru sér lög um biðlaun hjá þeim
en þau ekki færð inn sem ein
grein í launasamning þeirra.
Biðlaun þingmanna eru hins-
vegar færð inn í lög um þingfar-
arkaup og því eðlilegt að líta á
Við þökkum samstarfið og óskum þér velfarnaðar á nýjum starfsvettvangi. Biðlaunin koma á banka-
reikninginn.
þau sem launauppbót, einkum og
sér í lagi þar sem allir sem setið
hafa eitt kjörtímabil eða lengur
eiga rétt á biðlaununum.
Það gengur þó ekki alveg sjálf-
krafa fyrir sig að um leið og þing-
menn hætta þá fái þeir biðlaun,
slíkt gerist bara eftir þingkosn-
ingar. Samkvæmt upplýsingum í
launadeild fjármálaráðuneytisins
þá kemur tilkynning frá Alþingi
eftir alþingiskosningar um þá
menn sem dottið hafa út og eiga
því rétt á biðlaunum.
Hætti menn í miðju kjörtíma-
bili þá þurfa þeir að fara fram á
biðlaunin hjá skrifstofu alþingis
og er það þá tilkynnt til launa-
deildarinnar.
31 hætt
Frá því að biðlaunin voru sam-
þykkt hafa 31 þingmaður hætt.
Þar af eru 10 þingmenn sem
höfðu setið á þingi í 10 ár eða
meira. Flestir þessara þingmanna
hafa horfið til ágætlega launaðra
verka eftir að þingmennsku lauk
en svo mun þó ekki alltaf hafa
verið.
„Þetta var hryllilegt helvíti í
gamla daga. Ég man að þegar
Björn Jónsson, á Akureyri, féll í
kosningum eftir tveggja áratuga
þingsetu, þá stóð hann allt í einu
uppi kauplaus daginn eftir. Mér
fannst þetta hörmulegt," sagði
Sverrir Hermannsson, Lands-
bankastjóri, við Nýja Helgar-
blaðið í gær.
En lítum aðeins á þá þingmenn
sem hafa horfið af þingi síðan
1980. Eftir kosningarnar 1983
hættu eftirtaldir þingmenn: Árni
Gunnarsson, Benedikt Gröndal,
Geir Hallgrímsson (fékk reyndar
sæti Ellerts B. Schram sem þar
með hætti þingmennsku), Guð-
mundur Karlsson, Guðmundur
G. Þórarinsson, Ingólfur Guðna-
son, Jóhann Einvarðsson, Jósep
Þorgeirsson, Magnús H.
Magnússon, Sighvatur Björg-
vinsson, Stefán Jónsson og
Steinþór Gestsson.
Af þessum þingmönnum höfðu
einungis tveir setið 10 ár eða
lengur, þeir Benedikt Gröndal,
sem var gerður að sendiherra og
Geir Hallgrímsson, sem á miðju
kjörtímabilinu settist í banka-
stjórastól í Seðlabankanum.
Fjórir þingmannanna komust aft-
ur á þing í síðustu alþingiskosn-
ingum, Árni, Guðmundur G.,
Jóhann og Sighvatur. Samkvæmt
8. gr. laga um þingfararkaup al-
þingismanna eignast þeir því aft-
ur rétt til biðlauna að loknu þessu
kjörtímabili.
í síðustu kosningum, 1987,
duttu eftirtaldir þingmenn út:
Árni Johnsen, Björn Dagbjarts-
son, Davíð Aðalsteinsson, Garð-
ar Sigurðsson, Guðmundur Ein-
arsson, Guðmundur J. Guð-
mundsson, Gunnar G. Schram,
Helgi Seljan, Ingvar Gíslason,
Kolbrún Jónsdóttir, Kristín S.
Kvaran, Pétur Sigurðsson, Sig-
ríður Dúna Kristmundsdóttir,
Stefán Benediktsson og Valdi-
mar Indriðason.
Á kjörtímabilinu 1983-1987
hurfu þeir Lárus Jónsson og
Tómas Árnason af þingi og á
þessu kjörtímabili hefur Sverrir
Hermannsson hætt þingstörfum,
en allir settust þeir í bankastjóra-
stöður.
Af þessum þingmönnum hafa
eftirtaldir setið meira en 10 ár á
þingi: Pétur Sigurðsson, Helgi
Seljan, Ingvar Gíslason, Lárus
Jónsson, Tómas Árnason, Sverr-
ir Hermannsson, Þórarinn Sigur-
jónsson og Garðar Sigurðsson.
Bankastjorarnir
Við höfðum samband við þrjá
þingmenn af þeim fjórum sem
sest hafa í bankastjórastól þegar
þeir luku þingstörfum. Sverrir
Hermannsson sagði að hann
hefði ekki enn fengið biðlaun,
„en maður lifir alltaf í voninni.“
„Nei ég fékk ekki biðlaun þar
sem ég fór beint í annað starf á
vegum ríkisins,“ sagði Lárus
Jónsson.
„Ég hef aldrei fengið nein bið-
laun enda aldrei farið fram á
þau,“ sagði Tómas Árnason.
Hann bætti því við að honum
fyndist fáránlegt að menn sem
hverfa til annarra starfa fái bið-
laun.
Mál þessara manna eru sérstæð
að því leytinu að þeir hættu allir á
miðju kjörtímabili og afgreiðsla
biðlaunanna var því ekki sjálf-
virk.
Tugir miljóna
Þingfararlaun í dag eru 135
þúsund krónur og ofan á það
leggjast launatengd gjöld, sem
eru áætluð um 30% af laununum,
eða um 40 þúsund krónur þannig
að hver mánuður til þingmanns
gerir um 175 þúsund krónur. Síð-
an geta menn margfaldað og þá
kemur í ljós að ef miðað er við
þíngfararlaun í dag, þá hefur rík-
ið þurft að greiða tugi miljóna
króna í biðlaun frá því að lögin
um biðlaun þingmanna voru sam-
þykkt árið 1980.
-Sáf
Föstudagur 11. nóvember 1988 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 5