Þjóðviljinn - 11.11.1988, Blaðsíða 13

Flóttamannahjálp
fyrir unglingana
Rætt við Christoph Kaute, uppeldisfræðing
frá Múnster í Vestur-Þýskalandi, en hann stendur fyrir óhefðbundnu
hjálparstarfi fyrir krakka sem hafa hlaupist að heiman
Uppeldið hjá okkur er
býsna strangt og satt að segja
er allt of mikið um beinar til-
skipanir foreldra - þú mátt
þetta, ekki hitt, þú skalt - og
óneitanlega mættu tengslin
milli kynslóðanna við meira
trausti en tilfellið er. Foreldr-
arnir eru uppteknir af eigin
áhyggjuefnum og vilja ekkert
múður í afkvæmunum; finnst
að krakkarnir eigi að vera
þæg og góð, hugsa um að
standa sig vel í skóla o.s.frv.,
og ef eitthvað kemur upp á
finnst krökkunum oft á tíðum
að það sé enginn tími aflögu
handa þeim. Þora jafnvel ekki
að segja frá því heima fyrir ef
eitthvað er ekki eins og það á
að vera, og þessvegna finnst
manni að það sé meira um
það en þyrfti að vera að ung-
lingar grípi til þess óyndisúr-
ræðis að hlaupa að heiman,
segir Christoph Kaute, upp-
eldismenntaður Þjóðverji um
þrítugt sem dvelst þessa dag-
ana hér á landi. Christoph býr
í borginni Munster, ívið fjöl-
mennara plássi en Island allt,
og hefur þar staðið fyrir merki-
legu brautryðjandastarfi í
þágu unglinga sem hafa
hlaupist að heiman.
„Hlaupist að heiman“ er
reyndar heldur ónákvæmt orða-
lag yfir það sem þarna er á seyði,
þar sem drjúgur hluti flóttamann-
anna ungu eru að stinga af frá
þartilgerðum uppeldisstofnunum
á vegum hins opinbera, segir
Christoph, en að hans mati er það
ein hliðin á ráðríkri uppeldis-
hefðinni að krakkar fá ekki alltof
marga sénsa ef þau makka ekki
réttáannað borð. Ofmikiðséum
að foreldrar slái vandamálinu þá
frá sér og fái hreinlega inni fyrir
krakkana á uppeldisstofnun.
Ungir flóttamenn
Þessi brotthlaup eru umfangs-
mikið vandamál í Vestur-
Þýskalandi, segir Christoph. Op-
inberar tölur yfir landið allt gefa
til kynna að í kringum 40.000
unglingar hlaupist að heiman ár-
lega, en flestir séu á því að hinn
raunverulegi fjöldi þeirra sé all-
miklu nteiri. Krakkarnir sem hér
urn ræðir eru frá tíu ára aldri og
upp í sautján, en átjándi afmæl-
isdagurinn setur punkt, þar sem
maður verður sjálfum sér ráðandi
frá og með þeim aldri. Christoph
segir að þetta vandamál megi
skýra að talsverðu leyti með rétt-
leysi unglinganna, en hann vill
meina að félagasamtök heimafyr-
ir sem beita sér fyrir dýravernd
séu til muna öflugri hinum sem
hafi vernd barna fyrir sitt
leiðarljós.
En að hvaða leyti er „flótta-
mannahjálp" Christoph og sam-
starfsfólks hans í Múnster frá-
brugðin því sem gerist og gengur
þar sem vestur-þýskir unglingar
eiga í hlut? Hann lýsir hinu opin-
bera fyrirkomulagi á þann veg að
ákveðnar stofnanir séu til staðar
og þangað komi lögreglan
krökkum sem hún hirði upp af
götu sinni. Þar eru þeir gjarnan
settir í ntiðlungi manneskjulega
klefa, stundum dögum saman,
meðan þess sé beðið að „réttir
eigendur" gefi sig fram.
í okkar hjálparhópi sér lög-
reglan í engum tilfellum um fram-
boðið á skjólstæðingunum ef
maður má orða það svo kald-
hæðnislega, segir Christoph; við
tökum aðeins við krökkum sem
koma til okkar af fúsum og frjáls-
um vilja, og til að geta orðið þeim
að liði höfum við laus herbergi í
íbúðunum hjá okkur í þeírra
þágu.
Fyrirkomulagið
Sjálfur bý ég til dæmis í fjög-
urra herbergja íbúð og eru þrjú
herbergjanna fyrir starfsemina.
Eitt er nokkurslags skrifstofa,
annað svefnherbergi og það
þriðja setustofa. Þarna er ég í
standi til að hýsa einn ungling í
einu, en við reynum að finna
lausnir fyrir hvern og einn eins
fljótt og við getum, og hefur lán-
ast fyrir bragðið að komast hjá
því að sitja uppi með sama skjól-
stæðinginn í langan tíma. Al-
gengur dvalartími meðan lausna
er leitað er svona þrír til fjórir
mánuðir.
Þeim krökkum sem eru að
hlaupast að heiman verðum við
helst að liði með því að telj a þau á
að leyfa okkur að hafa samband
við foreldrana, endurreisa sam-
skiptin þeirra í milli og þar með
oftastnær að koma á sáttum. Það
er mjög algengt að foreldrarnir
komist í hina mestu flækju, að
minnsta kosti í upphafinu, yfir
því að einhverjir „félagsráðgjaf-
ar“ séu að vasast í þeirra málum,
og þessa varnarmúra verðum við
að vera fólk til að fást við.
Það sem aftur er snúnast gagn-
vart krökkunum er að sannfæra
þau um að við séum ekki að rag-
ast í þeirra málum til að draga
þau fyrir dóm ef svo mætti segja.
Starfið stendur og fellur með því
að okkur lánist að koma á
traustum tengslum. Enda hefur
það sýnt sig að komi einhver van-
dkvæði upp síðar meir í þeim fjöl-
skyldum sem við höfum áður
reynt að aðstoða þá er það al-
gengt að leitað sé til okkar á nýj-
an leik og þá vísað til fyrri
reynslu, og þetta þykir okkur
náttúrlega afskaplega vænt urn.
Hinn hluti krakkanna aftur á
móti, þessi sem finnst nóg komið
af einhverri stofnanavistinni; þau
getum við til dærnis aðstoðað
með því að hjálpa þeim að leita
að uppeldisheimili sem þeim
finnst henta sér betur en hitt sem
þau voru að flýja. Við ferðumst
þá gjarnan með þeim í þessu
skyni, athugum hvar sé pláss að
fá, og hjálpum þeim að útvega sér
leyfi til að fá að dvelja fáeina
daga til reynslu á tilteknum stað
ef því er að skipta.
Böggullinn og
skammrifiö
Við erum ekki nema þrjú sem
erum virkust í þessu hjálparstarfi
í Munster, og það hefur sýnt sig
að það er eina vitið að hafa þetta
fyrir fullt starf. Fjármögnunin
hefur nú satt að segja alltaf verið
dálítill höfuðverkur þó að frjáls
framlög og samskot dragi langt,
en við eigurn fjármálin óútkljáð
við hið opinbera. Frá þeirri hlið-
inni hefur viðkvæðið verið að það
sé ekkert mál að veita okkur fjár-
hagsaðstoð, en það er einn bögg-
ull sem fylgir skammrifi, og hon-
um höfum við ómögulega viljað
kyngja. En málið er að það er
engin fyrirstaða að borga okkur
refjalaust fyrir hverskyns kostn-
að, en með því fororði að foreldr-
arnir fái síðan bakreikninginn.
Þessu erum við ósammála, og
finnst reyndar að slíkt og þvílíkt
yrði bara til að auka á vandræði
krakkanna.
Hvernig það atvikaðist að ég
fór sjálfur út í þetta? Það var nú
satt að segja tilviljun eins og svo
margt. Það eru orðin tíu ár síðan
ég fluttist til Múnster og fór í há-
skólann þar. Fyrst þýsku og
heiinspeki reyndar, hvergi í ná-
munda við uppeldisfræðina eins
og síðar varð. Eg hafði litla íbúð á
leigu og eitt kvöldið var bankað
upp á. Það var kunningi minn
einn úr skólanum sem þorði ekki
heim eftir að hafa lent í útistöð-
um við karl föður sinn. Ég hýsti
hann í nokkra daga og svo var
það ekki meir. Satt að segja var
ég búinn að gleyma þessu atviki
þegar ég fékk svo svipaða heim-
sókn nokkrum vikum síðar,
nema hvað þar voru krakkar á
ferðinni sem ég þekkti hvorki
haus né sporð á, og þau spurðu
hvort það væri ekki rétt að ég
skyti skjólshúsi yfir krakka ef
þannig stæði á! Svona kynntist ég
nú sem sagt þessum vandamál-
um, og stofnaði síðan hjálpar-
hópinníframhaldiafþessu. Þetta
var fyrir sex árum, og á þeim tíma
vildi enginn vita af vandræðum
þessara krakka. Og fyrir mig varð
ekki aftur snúið...
HS
Föstudagur 11. nóvember 1988 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 13