Þjóðviljinn - 15.11.1988, Blaðsíða 11

Á tæpasta vaði
í sjálfu sér ekki rangt að sýna
Bíóborgin: „Die Hard“ (Á tæpasta
vaði).
Bandarísk. Árgerð 1988.
Framleiðendur: Lawrence Gordon/
Joel Silver.
Leikstjórn: John McTiernan.
Handrit: Jeb Stuart, Eteven E. de So-
uza. Byggt á skáldsögu Roderick
Thorp.
Kvikmy ndun: Jan de Bant.
Aðalhlutverk: Bruce Willis, Alan Ric-
kman, Alexander Godunov, Bonnie
Bedelia, Reginald Veljohnson, Paul
Gleasono. fl.
„Kvikmyndir eru öðru fremur
... eins og tónlist“, fullyrti Ing-
mar Bergman einhverju sinni í
viðtali. Kvikmynd er einnig
hreyfing, leifturspil ljóss og
skugga, lita og forma. Byggir
aukinheldur oft á tíðum á svo tor-
kennilegri meðferð hljóða, að ef
vel er að málum staðið, eru
áhorfendur sér sjaldnast meðvit-
aðir um, hvað það er í raun, sem
veldur þeim hughrifunt er þeir
verða fyrir á sýningarstundinni.
Hvort heldur það er í raun sjálf
atburðarásin, eða framsetningar-
mátinn sem slíkur. Pað er: Að-
ferðin, sem notuð er til að koma
viðkomandi atburðarás til skila,
yfir tjaldið til áhorfenda.
„Die Hard“ er kvik mynd, í
þess orðs fyllstu merkingu. Hún
þjónar fullkomlega þeim tilgangi
sínum, að svipta áhorfendum um
stundarsakir upp úr harðneskju-
legum gráma hvundagsins. Hún
fjallar ekki um neitt. Hún bara
ER. Hér og nú. Á meðan hún
líður yfir tjaldið. Stórfengleg
flugeldasýning, sem þjónar ekki
öðrum tilgangi en þeim, að veita
oss vesælum þurftamönnum vest-
rænna lífsgilda, um stundarsakir,
útrás fyrir þær bældu ofbeldis-
hvatir, er sumir vilja meina að
þrátt fyrir allt, og af hendi sjálfrar
náttúrunnar, búi í okkur öllum.
Hvatir, sem „ofverndun" samfé-
lagsgerðarinnar meinar flestum
okkar að fá útrás fyrir á öðrum
vettvangi.
Vissulega er „Die Hard“ of-
beldismynd. Býsna hreinræktuð
sem slík. Og að sama skapi áhrif-
arík. Ofbeldi í sinni viðurstyggi-
legustu mynd Ærslafengið
skemmtanaofbeldi. Eða er hægt
að gera greinarmun á ofbeldi í
þessu tilliti? Sagði ekki Aristoe-
les á sínum tíma, að fegurð skáld-
skapar færi ekki eftir fegurð við-
fangsefnisins, heldur eftir þeirri
meðferð sem það hlýtur í skáld-
verkinu. Er hægt að réttlæta
skemmtanaofbeldið með hlið-
sjón af þeirri fullyrðingu? Er í því
tilliti einhver munur á leiknum
kvikmyndum og heimildarkvik-
myndum?
Hvað réttlætir gerð ofbeldis-
kvikmyndar á borð við myndina
um svívirtu börnin, er sýnd var á
Stöð 2 á dögunum? Hvað rétt-
lætir fordæmingu kvikmyndar á
borð við „Die Hard“?
Og síðan spyrja aðrir: Hvers
vegna skyldum við loka augunum
fyrir ofbeldinu sem þrátt fyrir allt
viðgengst allt í kringum okkur í
samfélaginu? Hvers vegna
skyldum við leitast viðað „of-
vernda“ börn okkar í þessu tilliti?
Fullvissa þau um að heimurinn sé
ein allsherjar undurþýð sápukúla
með blúndulagðri skrautslaufu,
sem síðan springur þeim mun
kirfilegar í lúkunum á þeim. Þeg-
ar á unglingsárunum.
Sem listform höfðar kvik-
myndin mun fremur til tilfinn-
ingalífs okkar en rökhyggju. Á
þessu tvennu verðum við að gera
skýran greinarntun, áður en við
fellum rótgróna sleggjudóma
okkar um eðli hennar og eigin-
leika. Og umfram allt, um áhrifa-
mátt hennar á atferlismunstur
óharðnaðra unglinga og barna.
Hvar liggur ábyrgð kvikmynda-
framleiðandans? Hver er ábyrgð
uppalandans í þessu tilliti? Það er
börnumofbeldiskvikmyndir. Það
er aftur á móti forkastanlegt að
ræða ekki þessi mál við þau að
lokinni sýningu. Eða af öðru
gefnu tilefni. Ofbeldi viðgengst
jú, og í mun viðurstyggilegri
mynd, allt í kringum þau í samfé-
laginu. Vandinn liggur sent sagt
ekki einvörðungu í ofbeldiskvik-
myndunum sem slíkum. Heldur
umfram allt í því, hvernig þær eru
notaðar. Neysluvenjum hins al-
menna „neytanda" kvikmynda
og myndbanda.
Hvað um það. Sem kvik mynd
er „Die Hard“ með eindæmum
fagmannlega unnin. Það er ekki
sagan sem slík sent heillar. Enda
er hún í sjálfu sér býsna lítilsigld,
margsögð og öldungis laus við hin
stærri perspektífin. Nema ef vera
skyldu einstaka smærri hliðarsög-
ur,s em fylgja í kjölfar meginat-
burðarásarinnar. Eins og t.d.
bráðskondin lýsing handritshöf-
undanna á því, hvernig fjölmiðl-
arnir bregðast við þeim ósköp-
um, er svo óforvarandis dynja
yfir höfuðpersónur verksins.
í þess stað er það fyrst og
fremst sjálfur frásagnarmátinn
sem heillar. Hið feiknarlega
magnþrungna myndmál kvik-
myndarinnar og umfram allt
hljóðvinnslan. Sjálft hljóðiðer jú
drjúgur helmingur þess, er við
upplifum þar í gráskímunni á sýn-
ingarstundinni. Það eru ár og öld
síðan þvílík undur og stórmerki
hafa boðist hérlendunt unnend-
um listgreinarinnar. Hér er ekk-
ert til sparað. Galdur miðilsins,
blekkingarvefur myndmálsins
nánast fullkomnaður.
Eftir stendur þó sem fyrr, þar
bakatil í hugskotinu, þá er við um
síðir kjögum út í blákaldan hvun-
daginn að lokinni sýningu: Hvers
vegna í ósköpunum látum við
glepjast?
Olafur Angantýsson
Ragnheiður Thorlacius og Oddný S. Jónsdóttir i hlutverkum sínum í Hvarfinu dularfulla.
Leikhús
Hvarfið dularfulla
Um helgina frumsýndi Ung-
mennafélagið íslendingur í Borg-
arfirði leikritið Um hið átakan-
lega og dularfulla hvarf ungu
brúðhjónanna Indriða og Sig-
ríðar daginn eftir brúðkaupið og
leitina að þcim. Leikritið er eftir
þær Hjördísi Hjartardóttur, Ingi-
björgu Hjartardóttur, Sigrúnu
Oskarsdóttur og Unni Guttorms-
dóttur.
Hvarfið dularfulla er gaman-
leikur með alvarlegum undirtón.
Hann gerist í nútíma sveitasamfé-
lagi. Leikstjóri er Hákon Waage.
Leikendur eru 17 og fara allir
með aðalhlutverk. Þetta er fjöl-
mennasta verk sem íslendingur
hefur sýnt um langt árabil.
Leikritið verður sýnt í félags-
heimilinu Brún í Bæjarsveit. Þar
sýndi félagið síðast Týndu te-
skeiðina eftir Kjartan Ragnars-
son fyrir tveimur árum við ágætar
undirtektir. Af öðrum verkum
sem Ungmennafélagið íslending-
ur hefur sýnt síðustu ár má nefna
Saklausa svallarann og Músa-
gildruna.
Næstu sýningar verða í kvöld,
þriðjudag, fimmtudag og laugar-
dag.
TVÖFALDUR NÆSTA
LAUGARDAG!
Vinningstölurnar 12. nóv. 1988
HEILDARVINNINGSUPPHÆÐ: Kr. 4.825.771,-
Þar sem enginn var með 5 réttar tölur á laugardaginn var, færist 1.
vinningur sem var kr. 2.221.409,- yfir á 1. vinning á laugardaginn
kemur.
BÓNUSTALA + fjórar tölur réttar kr. 386.302,- skiptast á 7 vinnings-
hafa, kr. 55.186,- á mann.
Fjórar tölur réttar kr. 666.328,- skiptast á 149 vinningshafa, kr.
4.472,- á mann.
Þrjár tölur réttar kr. 1.551.732,- skiptast á 4116 vinningshafa, kr.
377,- á mann.
Sölustaðirnir eru opnir frá
mánudegi til laugardags
og loka ekki fyrr en 15 mínútum
fyrir útdrátt.
Leikandi og létt! Upplýsingasími: 685111
Þriðjudagur 15. nóvember 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11