Þjóðviljinn - 23.11.1988, Blaðsíða 7

VXÐHORF
Þak
yfir
höfuðið
Sigurjón Þorbergsson skrifar
Búsetar og vinir þeirra hafa ástæöu til aö gleðjast þessa dagana. Hér eru þeir samankomnir í reisugilli fyrsta
Búsetahússins í Grafarvogi, frá vinstri: Páll Gunnlaugsson formaöur Búseta í Reykjavík, Jóhann Bergþórs-
son frkvstj. Hagvirkis sem reisti húsið og Reynir Ingibjartsson frkvstj. Búseta. (Mynd: Ari).
Þak yfir höfuðið er eitthvað
sem allir verða að hafa, einkan-
lega hér á okkar heilnæma en
kalda landi.
Samfélagið gerir líka ráð fyrir
að þak yfir höfuðið séu
mannréttindi og sveitarfélög eru
skyld að sjá þeim fyrir húsnæði
sem í verstu ógöngurnar rata.
Sú tíð er liðin að sá sem þannig
„kemst á sveitina1' missi við það
atkvæðisrétt og kjörgengi.
En það er ekki laust við að
myndárleg húseign sé ennþá allt
að því forsenda fyrir því að mað-
ur gangi uppréttur! Það hjálpar
þó svolítið að eftir að verönd
hússins komst á hjól hefur hún -
það er að segja bíllinn - orðið
stöðutákn númer eitt.
Nú er það svo að öll hin mestu
verðmæti hér í lífinu - að ekki sé
minnst á framhaldslífið - eru
ókeypis í venjulegum skilningi
þess orðs. Samt hafa þau kostað
mikla baráttu - hugsjónabaráttu.
Það er að segja baráttu sem felur
launin í sér sjálfri. Gott verk
göfgar þann sem það vinnur.
Það lætur að líkum að í hús-
næðismálum sem og annars stað-
ar er rúm fyrir hugsjónabaráttu.
Félagafrelsi sem við búum við,
íslendingar, gerir kleift að skipu-
leggja þá baráttu og margefla
með samvinnu ólíkra hópa sem
eiga sameiginlega hagsmuni -
sameiginlega draumsýn um betra
mannlíf þótt ólíkir séu.
Mér var falið að greina frá einu
slíku samstarfi sem ýmist hefur
verið kallað „Samtökin átta“ eða
húsnæðishópurinn „Þak yfir höf-
uðið“.
Samtökin átta eru: Öryrkja-
bandalag fslands, Sjálfsbjörg,
landssamband fatlaðra, Lands-
samtökin Þroskahjálp, Samtök
aldraðra, Stúdentaráð Háskóla
íslands, Bandalag sérskólanema,
Leigjendasamtökin og Búseti,
landssamband.
Auk þess hefur verið leitað
samstarfs við marga aðila aðra,
Samtök sveitarfélaga, aðila í
verkalýðshreyfingunni o.fl.
Ráðstefnan „Þak yfir höfuðið"
var haldin í október á sl. ári og
þar var kynnt frumvarp til laga
um félagsíbúðasjóð.
Hvort frumvarp þetta nær að
komast á spjöld þingsögunnar er
óvíst enn og við höfum heyrt þau
sjónarmið að frumvörp eigi að
smíða í ráðuneytum og þing-
flokksherbergjum. En þetta
frumvarp var samið á vegum
þeirra sem akkúrat væri leitað
umsagnar hjá ef slík frumvarps-
smíð væri með hefðbundnum
hætti. Við höfum einungis orðið
fyrri til að láta umsögn okkar í té
og það eru reyndar fyrirmyndar
vinnubrögð í lýðræðissamfélagi -
hvað sem líður þingflokkum og
öðrum samviskubandalögum.
kom í ljós í febrúar 1987 að sú
nefnd hafði ekki kontið sér sam-
an unt neinar breytingar á gild-
andi lögum um félagslegar íbúða-
byggingar. Þar með hélt áfram sú
óeðlilega staða að lán til bygginga
leiguíbúða á vegum sveitarfélaga
og félagasamtaka væru aðeins
veitt til 30 ára, á sama tíma og
almenn íbúðalán voru komin
með 40 ára lánstíma.
Þannig stóðu semsagt málin
þegar við byrjuðum að tala sam-
an. Það er ekki laust við að okkur
„Við sem störfum íhúsnœðishópnum
sœkjumst ekki eftir því að gerast lestarstjórar-
íhœsta lagi kyndarar-en við viljum gjarna
ráða einhverju um aðbúnað farþeganna. “
í mínum huga er lýðræði kerfi
þar sem lýðurinn - þ.e. almenn-
ingur - ræður eða í það allra
minnsta ræðir hlutina áður en
ákvarðanir eru teknar sem allir
verða að hlíta. Fulltrúalýðræðið
okkar margrómaða rennur oft á
sínum eigin teinum og hún er
svifasein lestin sú, tekur ekki
krappar beygjur og víkur ekki
fyrir neinum!
Við sem störfum í húsnæðis-
hópnum sækjumst ekki eftir því
að gerast Iestarstjórar - í hæsta
lagi kyndarar - en við viljum
gjarna ráða einhverju um aðbún-
að farþeganna.
Lestin var jú smíðuð fyrir þá!
En upphaf samstarfs „Samtak-
anna átta“ má rekja til þess að
eftir samkomulag aðila vinnu-
markaðarins í febrúar 1986 hafði
hið almenna húsnæðislánakerfi
verið tekið til gagngerðrar endur-
skoðunar, 55% af ráðstöfunarfé
lífeyrissjóðanna skyldi veitt til
húsnæðismála. Almenn íbúðalán
allt að þrefölduðust og lánstími
lengdist upp í 40 ár.
Jafnframt var því lýst yfir að
sérstök milliþinganefnd um hús-
næðismál hefði það hlutverk að
endurskoða lánveitingar til fé-
lagslegra íbúðabygginga. Síðar
var prentað í bæklingi sem sam-
tökin átta hafa sent frá sér og
dreift um land allt:
„Aukin aðlögun félagslega
íbúðalánakerfisins að ríkjandi fé-
lagslegum velferðarsjónarmiðum
er meginþáttur í frumvarps-
drögum þessum. Nafni núver-
andi Byggingasjóðs verkamanna
verði þannig breytt í félagsíbúða-
sjóður, og hlutverk sjóðsins verði
jafnframt aukið, þannig að það
spanni svið félagslegra velferðar-
aðgerða á sviði húsnæðismála í
finnist að byrjað hafi verið á vit-
lausunt enda. Félagslegri aðstoð
við þá sem betur mega sín í
samfélaginu og hafa uppi hávær-
ari kröfurnar. Eða er það ekki í
eðli sínu félagsleg aðstoð að
niðurgreiða vexti íbúðakaupenda
á almennum markaði þótt í
minna mæli sé hjá hverjum ein-
stökum en tíðkast í félagslega
kerfinu sem slíku? Hitt er svo
annað mál að hið nýja kerfi er af
flestum ef ekki öllum talið mis-
lukkað - það var ekki verið að
byggja neitt þúsund ára ríki. Og
nú er eina ferðina enn verið að
lappa upp á hið almenna kerfi en
hið félagslega bíður a.m.k. til
vors!
Áhyggjur stjórnvalda af eigna-
mönnum þessa lands, hvort sem
um er að ræða íbúðaeigendur eða
atvinnurekendur, er ekki minni
en áhyggjurnar áður fyrr af hin-
um sveitarómögunum. Sem bet-
ur fer er meðferðin ólíkt betri.
Og nú er gott að ekki tíðkast að
fella niður kosningaréttinn hjá
þeim sem aðstoðina þiggja!
Nokkrir helstu áherslupunkt-
arnir í þeim breytingum sem fel-
ast í frumvarpinu eru þessir, og
ég vitna hér í greinargerð sem
fylgir frumvarpinu eins og það
heild sinni. Hluti þessarar
áherslubreytingar miðar að
auknu jafnræði milli eignar-
forma, þannig að leiguhúsnæði
og hlutareignaríbúðir bætist við
sem valkostur, þar sem slík form
eru talin henta betur.
Frumvarpsdrögin fela einnig í
sér stjórnkerfislegar breytingar á
hinu félagslega íbúðalánakerfi.
Meginbreytingin þar er sú, að
gert er ráð fyrir sérstakri þing-
kjörinni stjórn fyrir hinn félags-
lega húsnæðislánasjóð. Ekki er
gert ráð fyrir setu fulltrúa
hagsmunaaðila í stjórninni, svo
sem nú á við um húsnæðismála-
stjórn, en hins vegar geti þeir að-
ilar átt sæti í sérstöku samstarfs-
ráði.
Fjármögnun félagslega hús-
næðislánasjóðsins yrði skv. frum-
varpsdrögunum mun öflugri en
nú er, þar sem lögfest yrði að Vi
hluti andvirðis skuldabréfasölu
lífeyrissjóða til húsbyggingasjóð-
anna rynni til félagsíbúðasjóðs-
ins. Þetta hefði þýtt aukningu á
útlánagetu úr 1200 milljónum í
3000 milljónir milli áranna 1987-
1988.
i Loks gera frumvarpsdrögin
ráð fyrir meðvituðum aðgerðum í
því skyni að draga úr núverandi
misrænti í fjárstreynti húsnæðis-
lánakerfisins til hinna ýmsu
landshluta.
Aukið bolmagn og víðtækara
hlutverk sjóðsins er í fruntvarps-
drögunum útfært þannig, að lögð
er til stofnun 6 sérstakra lána-
flokka innan vébanda hans:
Lánaflokkur 1: Lán til verka-
mannabústaða og/eða kaupleigu-
íbúða.
Lánaflokkur 2: Lán til leigu-
íbúða sveitarfélaga.
Lánaflokkur 3: Lán til leigu-
eða hlutareignaríbúða í eigu
húsnæðissamvinnufélaga.
Lánaflokkur 4: Lán til náms-
mannahúsnæðis.
Lánaflokkur 5: Lán til leigu- og
hlutareignaríbúða fatlaðra.
Lánaflokkur 6: Lán til leigu
eða hlutareignaríbúða aldraðra.
Til leiguíbúða sveitarfélaga og
til íbúða fyrir námsmenn, fatlaða
og aldraða er gert ráð fyrir 60 ára
lánstíma og2% vöxtum, sem hef-
ur í för með sér svipaða greiðslu-
byrði og nú er af lánum til kaupa á
verkamannabústöðum. Lána-
kjör verkamannabústaða, kaup-
leiguíbúða og íbúða í eigu hús-
næðissamvinnufélaga yrði 50 ára
lán með 2,5% vöxtum. Lánshlut-
fall til leiguíbúða yrði ætíð 100% ;
95% til hlutareignaríbúða fatl-
aðra og allt að 90% til hlutar-
eignaríbúða húsnæðissamvinn-
ufélaga og samtaka aldraðra."
Góðir áheyrendur! Ég læt
þetta náegja til kynningar á starfi
„Samtakanna átta“ og frumvarpi
um félagsíbúðasjóð. Ljóst er að
frumvarpsdrögunum þyrfti enn
að breyta ef þau yrðu lögð fram á
Alþingi íslendinga á morgun. En
allavega eru þau gott vegarnesti
þeim sem efla félagshyggju í
þessu landi. Húsnæðishópurinn
gerir þá sanngirniskröfu að þess-
ar hugmyndir verði vandlega
skoðaðar þegar félagslega hús-
næðiskerfið verður endurskoðað
- væntanlega á vori komanda.
Raunar er það eindregin ósk okk-
ar að fá fulltrúa inn í þá nefnd er
þar skipar málum.
Hver veit nema þá vanti kynd-
ara!
Sigurjón er prentsmiðjustjóri í
Kópavogi og félagi í Búseta. Grein
hans er að stofni til erindi sem
flutt var á landsþingi Búseta um
síðustu helgi.
LESENDABRÉF
Monroe-fasisminn
Sjö punktar um grófa skilgreiningu á Monroefasisma
Monroe-fasismi er orð sem
höfundur þessarar frumúttektar
hefur notað yfir stjórnmála-,
efnahags- og „menningarstarf-
semi“ sem Bandaríki Norður-
Ameríku hafa notað sem stefnu
og viðmið í utanríkismálum
vegna afskipta af öðrum ríkjum,
einkum Mið- og Suður-Ameríku
1820-1988 með skelfilegum af-
leiðingunt fyrir þau ríki (Monroe-
kenningin 2/12. 1823) og eftir
síðari heimsstyrjöld hafa þeir
notað ákveðin mjög „óæskileg“
starfs- og/eða stefnuviðmið
gagnvart flestum og/eða öllum
ríkjum þessa hnattar þar sem
USA hefur á ejnhvern hátt getað
beitt aðstöðu og/eða þrýstingi,
hernaðarlegum, pólitískum,
efnahagslegum eða menningar-
legum í þágu eigin hagsmuna.
Monroe-fasíska stefnu tel ég
vera framkvæmda í aðalatriðum
á þennan hátt:
1. Að beina utanríkisstefnu
ríkis í þá átt að sýna utanríkis-
stefnu USA sem mesta „holl-
ustu“ á alþjóðavettvangi og á
annan hátt.
2. Að styðja til pólitískra valda
innan hvers ríkis efnastéttir og
auðvald hvers lands, hversu
óheiðarlegar og gjörspilltar sem
þær kunna að vera.
3. Þegar markmiðum no 1. og
no. 2 er náð, er reynt að stuðla að
því að óheiðarlegustu og gjör-
spilltustu stjórnmálamenn þess-
ara stétta og jafnvel annarra,
verði valdamestir innan hvers
þjóðfélags.
(Þetta er gert vegna þess að
slíkir menn eru „meðfærilegast-
ir“ fyrir „Fimmtu herdeildir“
USA innan hvers ríkis, til að
þjóna því markmiði að þeir taki
afstöðu til hvers sérstaks máls
þannig að það þjóni „meintum“
hagsmunum USA hverju sinni.)
4. Að útbreiða sem mest innan
hvers ríkis það sem ef til vill mætti
kalla „ameríska menningu og lífs-
viðhorf“.
5. Þetta er gert að mínu mati
með því að stuðlað er að því að
rafrænir fjölmiðlar (myndbanda-
framleiðsla og leiga, kvikmynda-
hús ásamt útvarpi og sjónvarpi)
ásamt sem flestum rituðum fjöl-
miðlum, séu starfræktir sem mest
nteð aðilunt sem tileinkað hafa
sér „bandarískan smekk" er
varðar efnisval og vinnubrögð og
hafi helst Monroe-fasisma sem
„lífsskoðun“.
6. Hinurn Monroe-fasísku
áhrifum og/eða völdum er síðan
viðhaldið að hluta til með því að
stýra „kastljósi fjölmiðlanna" að
þeim aðilum sem metnir eru af
„fimmtu herdeildum" USA sem
„meðfærilegir“ og/eða æskilegir
fyrir áframhaldandi valdaað-
stöðu „æskilegra" aðila fyrir
bandaríska hagsmuni.
7. Tekið skal fram að þetta eru
einungis grófustu punktarnir er
varða skilgreiningu á Monroe-
fasískri starfsemi.
Ritað að marggefnu tilefni 11.
nóvember 1988.
1214-7813
Miðvikudagur 23. nóvember 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7