Þjóðviljinn - 23.11.1988, Blaðsíða 12

ERLENDAR FRETTIR
A ustur-Þýskaland:
Glasnosti vísað á bug
Vaxandiþyrkings gœtir af hálfu austurþýskra ráðamanna ígarð stjórnar Gorbatsjovs
Frá þvf að austurþýska ríkið
var stofnað 1949 hefur hnífur-
inn ekki gengið á milli ráða-
manna þess og valdhafa Sovét-
ríkjanna, í orðanna bókstaflegu
merkingu. En nú sjást merki þess
að sá bróðurkærleikur sé á und-
anhaldi. Það fer ekki leynt að
austurþýskir ráðamenn eru væg-
ast sagt lítt hrifnir af þeim
breytingum, sem orðið hafa á so-
véska samfélaginu síðan Míkhaíl
Gorbatsjov hófst þar til æðstu
valda.
Af brot sovéskra
hermanna í fréttum
Nýlega tóku austurþýsk yfir-
völd sig til og settu á bannlista
sovéska tímaritið Spútník, sem
gefið er út á mörgum tungumál-
um, þar á meðal þýsku, og hefur
til þessa verið til sölu í Austur-
Þýskalandi. Þessi ráðstöfun er
taiin skipta mestu máli af þeim,
sem hingað til hafa verið gerðar
þar í landi vegna uggs við glasnost
Gorbatsjovs. En fleira bendir til
vaxandi gremju ráðamanna í
Austur-Berlín í garð risaveldis
austurblakkarinnar. Austurþýsk
blöð eru þannig farin að flytja
fréttir af afbrotum sovéskra her-
manna, frömdum gegn austur-
þýsku fólki. Áður á tíð, þegar allt
lék í lyndi milli ráðamanna í
Austur-Berlín og Moskvu, var
aldrei minnst á sovéska setuliðið í
Austur-Þýskalandi öðruvísi en
sem kæra vini og verndara og full-
yrt að sambúð þess og austur-
þýsks almennings yrði sífelit nán-
ari og vinsamlegri.
En ljóst er að reyndin hefur
verið önnur. Sovétmenn hafa
stærri her í Austur-Þýskalandi en
í nokkru öðru landi utan landa-
mæra sinna og það hefur aldrei
farið leynt að Áustur-Þjóðverj-
um almennt er lítið um þá hersetu
gefið. Gamalt fólk og miðaldra
man enn gripdeildir og nauðganir
sovéska hersins í lok heimsstyrj-
aldarinnar síðari og síðan hafa
Honecker - þykist ekki þurfa að sækja
Rússa.
neina perestrojku til
menn þarlendis sætt sig við návist
hers þessa sem óhjákvæmilegan
hlut, en ekki geðfelldan. Regla
mikils þorra fólks virðist vera að
reyna að hafa sem minnst sam-
skipti við sovésku hermennina.
Sovesk timarit og
kvikmyndir í banni
Hliðstætt og í Vestur-
Þýskalandi stafar óánægjan með
risaveldishersetuna einnig af
vitneskjunni um það, að landið er
einskonar brjóstvígi Varsjár-
bandalagsins og yrði því að öllum
líkindum vígvöllur og skotmark
fyrir öll tiltæk geryðingarvígtól,
ef svo skelfilega skyldi vilja til að
til stríðs kæmi milli risavelda-
blakkanna. Vitneskjan um þetta
hefur verið friðarhreyfingum í
Vestur-Þýskalandi veruleg lyfti-
stöng og svipað hugsa margir í
austurhlutanum, þótt mögu-
leikar þeirra á að láta það í Ijós
séu minni.
Fyrr á árinu bönnuðu austur-
þýsk stjórnarvöld þrjú tölublöð
af öðru sovésku tímariti, Nýir
tímar, að líkindum vegna um-
deilds leikrits, sem í þeim birtist.
Einnig hafa verið nokkur brögð
að því að sovéskar kvikmyndir,
sem þótt hafa glasnostlegar, hafi
verið teknar út af sýningaskrám
austurþýskra kvikmyndahúsa.
Opinber heimsókn Nicolae Ce-
ausescu, einræðisherra í Rúmen-
íu, til Austur-Þýskalands fyrir
fáum dögum er líka athyglisverð í
þessu sambandi. Undir forustu
Ceausescus hafa Rúmenar orðið
nánast óháðir Sovétríkjunum og
ekki hefur farið á milli mála að
hann vill ekkert sjá af glasnosti og
perestrojku. Ceausescu hafði
hinar ágætustu viðtökur af
austurþýskum ráðamönnum og
það hefur varla verið einber til-
viljun að í ræðum við það tæki-
færi hældu þeir Ceausescu og Er-
ich Honecker, aðalvaldsmaður
Austur-Þýskalands, hvor öðrum
á hvert reipi sem sönnum komm-
únistum.
Greinar um samning
Hitlers og Stalíns
Talið er að Spútník hafi verið
bannaður einkum vegna greina
um griðasáttmála þeirra Hitlers
og Stalíns 1939, rétt áður en
heimsstyrjöldin síðari braust út. í
stuttlegri tilkynningu yfirvalda
um bannið á tímaritinu stóð að
Spútník legði ekkert fram til
„eflingar vináttu Sovétmanna og
Þjóðverja, en iðkaði hinsvegar
rangfærslur á sögunni.“ Sagt er
að bannið hafi vakið talsverða
gremju meðal austurþýskra les-
enda, sem margir hafa kunnað
vel að meta hið nýtilkomna rit-
frelsi Sovétmanna, sem tímarit
eins og Spútník eru augljós vottur
um.
Auk þess að banna sovésk
tímarit og kvikmyndir hafa
austurþýsk yfirvöld verið snögg
að taka í lurginn á þeim löndum
sínum, sem sýnt hafa af sér tilþrif
í ætt við glasnost. Blöð lúthersku
kirkjunnar í landinu, sem hafa
mælt með umbótum í þá áttina,
hafa fengið að kenna á því og
þekktur fréttaritari var nýlega
tekinn á beinið fyrir að gagnrýna
ráðherra vegna skorts á ýmsum
neysluvörum. Telja má líklegt að
síðan glasnostið kom til finnist
austurþýskum ráðamönnum að
þeir séu nú eins og á milli tveggja
elda, annarsvegar glasnosts og
hinsvegar vesturþýska sjónvarps-
ins, sem flestir Áustur-Þjóðverj-
ar geta horft á.
Segjast hafa eigin
perestrojku
Ekki vill Honecker heldur
neitt hafa með perestrojku að
gera. Hann og þeir félagar segja,
að í Austur-Þýskalandi hafa þeg-
ar verið komið á svo árang-
ursríkum umbótum í efna-
hagsmálum, að það þurfi ekki að
sækja neitt á þeim vettvangi til
Sovétmanna. Það er þó nokkuð
til í þessu. Atvinnulíf Austur-
Þýskalands er það best rekna í
allri sovétblökkinni og lífskjörin
eru eftir því. Þótt iðnaðurinn sé
að mestu í ríkiseign, er hann
skipulagður í nokkrar stórar sam-
steypur, sem hafa talsvert athafn-
afrelsi fyrir stjórnarvöldum og
keppa hver við aðra. Smáat-
vinnurekstur einstaklinga er og
verulegur þarlendis.
Ekki er talið að sovéskir ráða-
menn muni taka þessa afstöðu
austurþýskra bandamanna sinna
illa upp, ekki opinberlega að
minnsta kosti. Gorbatsjov og
hans menn hafa nóg af vandamál-
unum samt að glíma við heima
fyrir og þeim er fyrir miklu að
styggja ekki enn frekar en orðið
er austurþýska valdhafa, einkum
sökum þess hve efnahagslegu
tengslin við Austur-Þýskaland
eru Sovétríkjunum mikilvæg.
-dþ.
Nýjar bækur — Nýjar bækur — Nýjar bækur — Nýjar bækur — Nýjar bækur
Deilurit og Ijóð
eftir Þorgeir
Þorgeirsson
LESHÚS er nýstofnað forlag
sem leggur áherslu á það að gefa
út sem ódýrastar bækur handa
foryitnum lesendum.
Út eru komnar tvær bækur
eftir Þorgeir Þorgeirsson. 1.
EYBÚA SAGA, 13 stutt ljóð.
Verð kr. 250.-. 2. AÐ GEFNU
TILEFNI. Deilurit sem tekur
lögregluofbeldi til meðferðar en
lætur þó ekki staðar numið við
beinbrot og marbletti heldur er
hugað að dómstólunum sem
vernda ofbeldið og bera því einn-
ig sína ábyrgð. En þar lætur höf-
undur enn ekki staðar numið því
upp vakna spurningar um samfé-
lagið. Hvert er eðli þess? Vilja
menn hafa dómsmálin í þessum
ólestri? Erum við á leið inní mið-
aldirnar aftur? Er Alþingi sof-
andi? Er réttlætisgyðjan komin á
dúndrandi fyllerí? Er búðarloku-
veldi það sem við viljum? Bók
sem menn geta orðið hjartanlega
ósammála um. Verð kr. 1475,-.
Þá gefur Leshús út tvær þýddar
ljóðabækur í samvinnu við Þýð-
ingaútgáfuna. 1. SÉÐOGMUN-
AÐ eftir Christian Matras.
Fyrsta ljóðabókin eftir færeyskt
skáld sem út kemur á íslensku.
Matras sem nú er nýlátinn var (og
er) eitt ástsælasta skáld Færey-
inga. Verð kr. 250,-. 2. ÞANKÁ-
BROT LEIRDÚFUKARRANS
eftir Miroslav Holub. Fyrsta
heila ljóðabókin eftir tékkneskt
skáld sem út kemur á íslensku.
Holub er þekktasta núlifandi
skáld Tékka. Hann er líka heims-
kunnur vísindamaður (mótefna-
fræði). Verð kr. 350,-.
Þýðandi beggja ljóðabókanna
er Þorgeir Þorgeirsson.
Pátl tíndal
Uppsláttarrit
um Reykjavík
Haustið 1916 birtist svofelld
auglýsing frá Sveini Björnssyni,
síðar forseta íslands, sem þá bjó á
Sóleyjargötu 1 (Staðastað); „3
kindur eru geymdar hjá mér,
voru teknar í kálgarði mínum í
gærkvöldi. Eigandi getur vitjað
þeirra gegn uslabótum, Sveinn
Björnsson, Staðastað."
Frá þessum atburði og hundr-
uðum annarra segir í þriðja bindi
bókarinnar REYKJAVÍK -
Sögustaður við sund - eftir Pál
Líndal sem nú er komin út hjá
Erni og Örlygi. Fyrri tvö bindin
tóku yfir bókstafina A - P en í
þessu bindi lýkur stafrófinu. Hér
er um uppsláttarrit að ræða með
líku sniði og hinar geysivinsælu
bækur Landið þitt ísland. Fyrsta
uppsláttarorð þriðja bindis er
Rafstöðvarvegur en síðasta upp-
sláttarorðið er Öskjuhlíð.
Gífurlegur fjöldi mynda er í
bókinni. Þar er bæði um að ræða
gamlar og nýjar ljósmyndir, mál-
verk, teikningar, kort og upp-
drættir. Undirbúningur þessa rit-
verks er búinn að standa árum
saman og hvað myndefnið snertir
þá hefur þess verið aflað jafnt er-
lendis sem hérlendis.
Aftan á bókarkápu er tilvitnun
í ritdóm eftir Aðalstein Ingólfs-
son sem birtist í D V 26. nóv. 1987
þegar annað bindið kom út, en
þar segir Aðalsteinn m.a.: „Það
er ekki hin löggilda sagnfræði
sem gerir þessa bók svo skemmti-
lega aflestrar heldur ýmislegt það
sem með henni flýtur, bæði með
og án ábyrgðar, skemmtisögur og
kveðskapur um menn og málefni,
frásagnir úr blöðum og tímarit-
um, svo og betri skáldskapur.“
Ritstjóri bókarinnar er Einar
S. Arnalds, en myndaritstjóri Ör-
lygur Hálfdánarson. Prentlögn
annaðist Kristinn Sigurjónsson.
Islandsferö
John Coles
ÍSLANDSFERÐ JOHN CO-
LES. John Coles var breskur
ferðalangur og ævintýramaður
sem ferðaðist um hér á landi
sumarið 1881 eftir einn mesta
harðindavetur sem yfir ísland
hefur gengið á síðari öldum. í
sveitum ferðinni gerði Coles sér
sérstakt far um að kynnast alþýðu
manna í sveitum landsins. ís-
landsferð kom fyrst út hér á landi
1961 og seldist þá upp á
skömmum tíma. Bókina þýddi
Gísli Ólafsson og formála skrifar
Haraldur Sigurðsson bókavörð-
ur. Bókinni fylgir kort af þeim
leiðum sem Coles fór hér á landi.
Hroki og
hleypidómar
Bókaútgáfa Máls og menning-
ar hefur sent frá sér skáldsöguna
Hroki og hleypidómar eftir ensku
skáldkonuna Jane Austen, í þýð-
ingu Silju Aðalsteinsdóttur.
Þessi saga kom fyrst út árið
1813 og hefur löngum verið talin
til sígildra bókmennta í Bret-
landi. Hún er öðru fremur ástar-
saga og hefur orðið fyrirmynd
margra slíkra, en hún varpar líka
merkilegu ljósi á enskt mannlíf
og samfélag í upphafi 19. aldar.
Jane Austen tilheyrði þeim raun-
sæishöfundum sem vildu gefa
sem heillegasta mynd af umhverfi
sínu, sýna fólk í daglegu lífi þess,
gera sem besta grein fyrir sið-
venjum manna. I eftirmála við
bókina segir þýðandinn, Silja
Aðalsteinsdóttir: „Söguefni
hennar er ævinlega margvísleg
mannleg samskipti í daglegu lífi
og rauði þráðurinn ástir og örlög
ungra kvenna, ævinlega séð frá
kímilegri hlið. Sögurnar eru
„gamansögur" á sama hátt og
Draumur á Jónsmessunótt og
mörg önnur leikrit Shakespeares
eru „gamanleikir“.“
Hroki og hleypidómar eru
þekktasta skáldsaga Jane
Austen. íslenska útgáfan er 315
blaðsíður að stærð. Kápu gerði
Robert Guilliemette.
12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 23. nóvember 1988